Tezislər / Theses

BENZOLLARIN SİNTEZİ 
Səbinə Bağırova, Afaq Abdullayeva, Gülnar Süleymanova,

Nigar Əhmədova, Gülnarə Babayeva, Namiq Şıxaliyev 
Bak
ı
 Dövl
ə
t Universiteti 
Bak
ı
, Az
ə
rbaycan 
[e-mail] 
Elmi Rəhbər: Gülnar Süleymanova 
Açar sözlər:
 
Dixlordiazadien, triazol, fizioloji aktiv

Azid qrupu üzvi kimya baxmından əhəmiyətli funksional qrup hesab edilir 
[1]. Bu fraqment asanlıqla bir çox fundamental əvəzləyicilərə çevrilə bilər. 
Həmçinin azidlər energetik materialların alınmasında, sənayedə, bir çox 
dərman preparatlarının alınmasında geniş tətbiq sahəsinə malikdir. Son 
dövrlər bu tip funksional qrup saxlayan birləşmələr klik kimyasında da böyük 
əhəmiyyətə malikdir. Tərkibində 2 və daha artıq azid qrupu saxlayan birləş-
mələr az öyrənilmişdir [2]. Bunları nəzərə alaraq təqdim olunan tezisdə bis-
dixlordiazadienlərin NaN
3
-lə reaksiyasından bioloji əhəmiyyətli bis-azido 
triazolların sintezinə həsr olunmuşdur .
İlk olaraq tereftal benzaldehid əsasında müvafiq 1,4-Bis{2,2-dixlor-1-
[(E)-(3-əvəzli)fenil)diazenil]vinil}benzolların sintezi həyata keçirilmişdir, Sintez 
edilmiş bis-dixlordiazadienlərin birləşmələrinin NaN
3
-lə reaksiyasından bis-
5-azido-2 H- 1,2,3-triazolların alınması həyata keçirilmişdir. Reaksiya 
zamanı azid anionunun C=C ikiqat rabitəsindəki karbon atomuna birləşməsi 
nəticəsində davamsız bis-azidlər əmələ gəlir. Daha sonra azotun ayrılması 
ilə Bis-5-azido-2 H- 1,2,3-triazollar alınmışdır.
Sxem. 
1,4-Bis{2,2-dixlor-1-[(E)-(3-əvəzli)fenil)diazenil]vinil}benzolların
 sintezi 
Sintez edilmiş birləşmələrinin quruluşları 
1
H , 
13
C NMR spektroskopiyası 
metodu ilə təsdiq olunmuşdur. 
Ədəbiyyat 
1.
Bräse S., Banert K. (ed.). Organic azides: syntheses and applications. - John Wiley&Sons, 2010. 
2.
Häring A. P., Kirsch S. F. Synthesis and Chemistry of Organic Geminal Di-and Triazides 
//Molecules. – 2015. – Т. 20. – №. 11. – С. 20042-20062.

---