Tezislər / Theses

THE 3
rd
 INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCES OF STUDENTS AND YOUNG RESEARCHERS 
dedicated to the 99
th
anniversary of the National Leader of Azerbaijan Heydar Aliyev
91
linorinin mərkəzi hissəsi Azərbaycanda Tfan antiklinorisi və Şahdağ – Xızı 
sinklinorisi ilə əhatə olunub. Yarımadanın cənub qanadı Zaqatala-Qovdağ 
sinklinorisi və digər tərəfdən cənub-şərqdə bir neçə antiklinori və sinklinori ilə 
mürəkkəbləşən Şəki – Vəndam antiklinorisi mövcuddur. Həmçinin Abşeron 
yarımadasında gözə çarpan Şərqi-Azərbaycan minimumu müşahidə olunur 
və qeyd olunan bu minimum cənub-qərbdən Azərbaycan maksimumu ilə hü-
dudlanır. Tədqiqat sahəsinin qravitasiya minimumu Buge anomaliyası xəritə-
sində sahənin şimal-şərqində müşahidə edilir. Bu minimum cənuba doğru 
uzanır və izoxəttlər Sumqayıt – Sanqaçal rayonu ərazisində gözlənilmədən 
qərbə doğru dönürlər. Dübrar nisbi maksimumu tədqiqat rayonunun şimal-
qərbini əhatə edir. Buge reduksiyalı qravitasiya anomaliyalarının geoloji – 
tektonik sxemlə müqayisəsi onların səth tektonikası ilə korrelyasiyasının 
olmadığını göstərir.
Furye çevrilmələrinə əsaslanaraq sıxlığın dərinliyə görə dəyişdiyi üçöl-
çülü vəziyyət üçün tezlik sahəsində Parker-Oldenburq alqoritmi daha da 
inkişaf etdirildi. Buna əsasən sıxlığın üfüqi və şaquli olaraq dəyişdirilə biləcəyi 
cazibə interfeysinin inversiyası düsturu əldə edildi. Cazibə məlumatlarının 
nümunə dəstinin nəticələri göstərir ki, təklif edilən metod sıxlıq interfeysləri-
nin inversiyasında yüksək praktiki əhəmiyyətə malikdir və yüksək dəqiqlik ve-
rir. Bir şeyi qeyd etmək lazımdır ki, qravitasiya anomaliyası ilə sıxlıq interfey-
sinin inversiyası cazibə potensialı sahəsinin işlənməsi və interpretasiyasında 
mühüm rol oynayır. Sıxlıq interfeysləri regional tektonika və neftli-struktur-
larla sıx əlaqəlidir və buna görə də sıxlıq interfeyslərinin dalğalanma və ya 
dərinlik dəyişməsinin hesablanması regional tektonik tədqiqatlarda və neft 
yataqlarının kəşfiyyatında mühüm rol oynayır. Metodun tarixi haqqında da-
nışdıqda qeyd etmək olar ki, 1973-cü ildə Parker potensial sahə interfeysinin 
hesablanmasına Furye transformasiyasını təqdim etdi və buna əsaslanaraq 
1974-cü ildə Oldenburq sıxlıq interfeysinin tezlik sahəsinin inversiya meto-
dunu işləyib hazırladı , Furye çevrilməsi sayəsində daha sürətli nəticələr verdi.
Qravitasiya sahəsinin Parker-Oldenburq üsulu ilə inversiya hesablamalar 
nəticəsində Abşeron yarımadası üçün Moxoroviç sərhədinin üçölçülü səthi 
qurulmuşdur. Səthin dərinliyi 40-46 km arasında dəyişir.