TəZYİQİN ÖLÇÜLMƏSİ

İsti katod: Bayard-Alpert isti katod ionlaşdırma manometri adətən filamentin katod olduğu üçlü rejimdə işləyən üç elektroddan ibarətdir. Üç elektrod kollektor, filament və griddir. Kollektor cərəyanı pikoamperlərlə bir elektrometr ilə ölçülür. Filament və torpaq arasındakı potensiallar fərq ümumilikdə 30 V-dir, sabit gərginlikdə olan şəbəkənin gərginliyi təqribən 565 volt, yüksək potensiala sahib ola bilən elektrik enerjisi bombardmanı olmadıqda 180-210 voltdur. Ən çox yayılmış ion qurğusu grid içərisində kiçik bir ion toplayıcısı olan Bayard-Alpert isti katodudur. İsti katod ionlaşma cihazları atmosfer təzyiqində və ya hətta aşağı vakuumda işə salındıqda zədələnə bilər və ya kalibrini itirə bilər. İsti katod ionlaşdırma cihazı ölçmələri həmişə logarifmikdir.

İsti katod ölçü cihazlarının aşağı təzyiq həssaslığı fotoelektrik effekt ilə məhdudlaşır. Şəbəkəyə dəyən elektronlar ion kollektorunda fotoelektrik səs-küy yaradan rentgen şüaları yaradır. Filamentdən yayılan elektronlar, bir-birinə dəyənə qədər bir neçə dəfə irəli və geri istiqamətdə hərəkət edir. Bu hərəkətlər zamanı elektronların bir hissəsi qaz molekulları ilə toqquşur və elektron-ion cütü (elektron ionlaşması) meydana gətirir. Bu ionların sayı termik cərəyanla vurulan qaz molekullarının sıxlığına mütənasibdir və bu ionlar özlüyündə ion cərəyanı meydana gətirərək kollektora uçur. Qaz molekullarının sıxlığı təzyiqə mütənasib olduğundan təzyiq ion cərəyanını ölçməklə hesablanır.

Soyuq katod: İki növ soyuq katod ölçü cihazları var: Penning gauge (Max Penning tərəfindən təqdim edilmişdir) və tərs magnetron. İkisi arasındakı əsas fərq, anodun katoda nisbətən dəyişkən mövqeyidir. Onların heç birində bir filament yoxdur və hər biri 0,4 kV-a qədər işləməyi tələb edir. Maqnitronlar təzyiqləri 10^-12 mm Hg-ə qədər ölçə bilər.

Katod rekombininin yaratdığı ionlar anoda çatmamışdan əvvəl bu ölçü cihazı işləmir. Qazın orta sərbəst yolu təzyiq ölçənin ölçüsündən azdırsa, elektroddakı cərəyan yox olacaq. Penning manometrinin ölçülmüş təzyiqinin praktik yuxarı həddi 10^-3 mm Hg-dur.

Eyni şəkildə, soyuq katod ölçü cihazları çox aşağı təzyiqlərdə açıla bilmir, çünki qazın demək olar ki, tam olmaması elektrod cərəyanının yaranmasını çətinləşdirir - xüsusən də sayğacların qaydasında ion traektoriyalarını yaratmaq üçün köməkçi simmetrik maqnit sahəsini istifadə edən Penning cihazında. Ətraf mühitdə kosmik radiasiyaya məruz qalmaqla uyğun ion cütləri əmələ gəlir.