The Journal of Academic Social Science Studies



Yüklə 200,81 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/3
tarix22.04.2017
ölçüsü200,81 Kb.
#15500
  1   2   3

 

 

 

 

 



The Journal of Academic Social Science Studies 

 

International Journal of Social Science 

Doi number:http://dx.doi.org/10.9761/JASSS2304 

Number: 25-I , p. 125-138, Summer I 2014 



 

RİSKLİ DAVRANIŞLAR ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ: 

GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMALARI

1

 

DEVELOPMENT RISK BEHAVIOURS SCALE: 

VADILITY AND RELIABILITY STUDIES 

Yrd. Doç. Dr. Dilek GENÇTANIRIM 

Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Psikolojik Danışma ve Rehberlik 

Anabilim Dalı 

 

Prof. Dr. Tuncay ERGENE

2

 

Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Psikolojik Danışma ve Rehberlik 

Anabilim Dalı 

Özet 

Ergenlerde  görülen  riskli  davranışların  en  önemli  sonuçlarından  biri  büyük 

ölçüde  gençlikte  ve  yetişkinlikte  ölüme,  hastalığa,  engele,  sosyal  ve  psikolojik 

problemlere  neden  olmasıdır.  Bu  davranışların  anlaşılabilmesi  adına  öncelikle 

ölçülmesine  ihtiyaç  duyulmaktadır.  Çalışmada  da  ergenlik  dönemine  denk  gelen  ve 

riskli  davranışların  yaygın  olarak  görüldüğü  ortaöğretim  dönemindeki  öğrencilerin 

riskli  davranışlarını  ölçen  bir  ölçek  hazırlanması  amaçlanmıştır.  Riskli  davranışlar 

antisosyal  davranışlar,  alkol  kullanımı,  sigara  kullanımı,  intihar  eğilimi,  beslenme 

alışkanlıkları  ve  okul  terki  olmak  üzere  altı  boyutta  tanımlanmıştır.  Ölçeğin 

geliştirilmesinde Problem Davranış Kuramı temel alınmıştır. Belirlenen boyutları ölçmek 

üzere hazırlanan likert tipi ölçek için yapı geçerliği çalışmaları ile iç tutarlık ve test tekrar 

test  güvenirlik  katsayıları  hesaplanmıştır.  Çalışma  2009-2010  eğitim  ve  öğretim  yılında 

Ankara ve İstanbul İllerinde öğrenimlerine devam eden ortaöğretim öğrencilerinden üç 

grupla  yapılmıştır.  Veriler  üzerinde  yapılan  geçerlik  ve  güvenirlik  çalışmaları 

sonucunda,    1-5  arasında  puanlanan,  altı  boyutta  36  maddenin  yer  aldığı  Riskli 

Davranışlar  Ölçeği  geliştirilmiştir.  Ölçekte  yer  alan  maddelerden  biri  tersine 

puanlanmaktadır. Ölçeğin geçerlik çalışmalarında uzman kanısı, açıklayıcı faktör analizi 

ve  benzeme  ölçüt  geçerliği  yöntemleri  kullanılmıştır.    Benzeme  geçerliliği  kapsamında 

Algılanan  Sosyal  Destek  Ölçeği  ile  korelasyonları  .-10  -.-35  arasında  değişmektedir. 

Ölçeğin güvenirliği için hesaplanan iç tutarlılık katsayısı.70- .91 arasında değişmektedir. 

Üç hafta ara ile yapılan ölçümler sonucunda ölçeğin test tekrar test  güvenirlik katsayısı 

ise .56- .90  arasında olduğu bulunmuştur. 

                                                 

1

 Bu çalışmada Dilek Gençtanırım tarafından Prof. Dr. Tuncay Ergene’nin danışmanlığında 2010 yılında 



Hacettepe Üniversitesi’nde tamamlanan “Ergenlerde Riskli Davranışların Yordanması” başlıklı doktora 

tezinde geliştirilen ölçeğe ilişkin geçerlik ve güvenirlik çalışmaları sunulmuştur.  

2

 Dr. Tuncay ERGENE is supported by NIMHICORTHA Fogart International Mental Health and 



Developmental Disabilities (MH/DD) Research Trainning Program (D43TW05807) at Children’s Hospital 

Boston, Princible Investigator (PI): Kerim M. Munir, MD, MPH, DSC.  



 

 

 

 

126 

 

 

          

 

 

 

 

             Dilek GENÇTANIRIM & Tuncay ERGENE 

 

 



  Anahtar Kelimeler: RDÖ, riskli davranışlar, ortaöğretim öğrencileri, geçerlik, 

güvenirlik 

 

 Abstract 

 The studies which aim to  obtain, determine the prevalence of risk behaviours 

and investigate factors associated with the risk behaviours of high school students have 

a  great  importance.  Primarily,  there  is  a  need  to  determine  these  behaviours.  For  this 

need, it is aimed to develop a scale to measure risk behaviours of high school students in 

this study. Problem Behaviour Theory is based on to develop the scale. Under the study, 

risk  behvaiours  of  high  school  students  have  been  discussed  in  six  dimensions: 

Antisocial  behaviours,  alcohol  use,  tobacco  use,  suicide  tendency,  nutrition  habits  and 

school  dropout.  This  study  has  been  conducted  on  three  different  groups  of  students 

who attend high school at 2009-2010 Fall semester in Ankara and Istanbul. The construct 

validity,  covergent  validity,  internal  consistency  and  test-retest  reliability  of  the  scale 

was  investigated.  As  a  result  of  validity  studies,  a  likert  tipe  scale  which  consist  of  36 

items  has  been  obtained.  For  the  convergent  validity  of  RBS,  Percevied  Social  Support 

Scale (PSSS) was used.  Negative correlations have been found between the total score of 

RDO and the scores of PSSS’s subscales. Internal consistency was found between .70 and  

.91 and test-retest was found  between .56 and .90 for total  and subdimension scores  of 

RBS. 

Key Words: RBS, risk behaviours, high school students, validity and reliability 

 

GİRİŞ 

Birçok  değişimin bir arada yaşandığı ergenlik dönemi sıklıkla, çocukluktan yetişkinlik 

dönemine  geçişte  fırtınalı  bir  dönem  olarak  tanımlanmaktadır.  Ergenler,  bu  dönemde  fiziksel 

olarak olgunlaşmakta, artan sosyal ve akademik sorumluluklarıyla birlikte sosyal ve  psikolojik 

anlamda  da  gelişmektedirler.  Bu  dönemde  bireyin  inançları  ve  değerleri  şekillenmekte;  anne-

babanın ergen üzerindeki etkileri azalmakta; buna karşın akran baskısı artmaktadır. Bu önemli 

dönemin  bir  sonucu  olarak  da  ergenlerde  pek  çok  davranış  değişikliği  meydana  gelir.  Bu 

davranışlar hem ergenlik dönemi hem de daha sonraki gelişim dönemlerinde bireyin yaşamını 

önemli düzeyde etkilemektedir. 

Dünya  Sağlık  Örgütü  ergenliği,  10-19  yaşları  arasını  kapsayan  bir  gelişim  dönemi 

olarak  tanımlamaktadır  (WHO,  2009).  Dünya  nüfusunun  yarısını  25  yaşın  altındaki  kişiler 

oluşturmakta  ve  bu  nüfusun  yaklaşık  olarak  bir  milyarı  10-19  yaş  arası  yer  alan  ergenlerden 

oluştuğu belirtilmektedir (UNFPA, 2007; UNYR, 2007). Türkiye’de ergen nüfus yaklaşık olarak 

14  milyondur,  diğer  bir  ifade  ile  nüfusumuzun  %  20’sini  ergenler  oluşturmaktadır  (NVIGM, 

2006;  UNICEF,  2007  TUİK,  2000).  Toplumların  geleceği  olarak  görülen  ergenlerin  bu  gelişim 

dönemini  sağlıklı  bir  biçimde  geçirmeleri  hem  ergenlerin  bireysel  gelişimlerinin  hem  de 

toplumsal gelişimin önemli bir belirleyicisi olduğu düşünülmektedir. 

Diğer  gelişim  dönemleri  ile  karşılaştırıldığında  riskli  davranışlar  en  yoğun  olarak 

ergenlik döneminde gözlemlenmektedir (Somayaji, 2003). Riskli davranışlar genel olarak sağlığı 

tehlikeye  atan  ve  hayati  tehlike  yaratan,  hastalık,  yaralanma  ve  ölümle  sonuçlanma  olasılığı 

yüksek  davranışlar,  olarak  ifade  edilmektedir  (Smith,  2001).  Jessor  (1998),  riskli  davranışları 

“kişisel,  sosyal  veya  gelişimsel  olarak  istenmeyen  sonuçlar  için  risk  faktörleri”  olarak 

tanımlamıştır.  Riskli  davranışların  bir  diğer  tanımı ise,  “ergenlerin  iyilik  halini tehdit  eden  ve 

sorumlu birer yetişkin olma hallerini engelleyen davranışlar” şeklindedir (Lindberg, Boggess ve 

Williams,  2000)  biçimindedir.  Bu  bağlamda  bu  davranışlar  ergenlerin  yaşamlarını  önemli  bir 

biçimde  tehdit  edebilmektedir.  Bu  konuda  yapılan  araştırmalar  çoğunlukla,  ergenlerde  riskli 


 

 

 

Riskli Davranışlar Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışmaları                                  127 

 

 

 

 

 

davranışların  ortaya  çıkmasına  neden  olan  etmenleri  ve  ergenleri  risk  faktörlerine  ve  riskli 

davranışlara yatkın hale getiren belirtileri tanımlama üzerinde durmuştur (Cleveland ve Wiebe, 

2003;  Donovan,  2005;  Jessor,  Turbin,  Costa,  Dong,  Zang  ve  Wang,  2003;  Kreiter,  Krowchuk, 

Woods,  Sinal,  Lawless  ve  DuRant,  1999;  Kokkevi,  Richardson,  Florescu,  Kuzman  ve  Stergar, 

2007;  Sienbenbruner,  Timmer-Gembeck  ve  Egeland  2007;  Siyez,  2006).  Bunun  sonucunda, 

ergenlerde  bu  tür  davranışların  azaltılabileceği  ya  da  bu  davranışların  engellenebileceği 

düşünülmektedir.  

Ergenlerde gözlemlenen riskli davranışların nedenlerini açıklayan görüşler arasında en 

yaygın  olan  ve  bu  davranışları  geniş  bir  perspektifle  açıklayan  görüş  Jessor  ve  Jessor  (1977) 

tarafından yaklaşık olarak 40 yıl öncesinde ortaya atılan “Problem Davranış Kuramı (PDK)”dir. 

Bu  yaklaşım,  riskli  davranışları  ergenlerdeki  sosyal  açıdan  problem  olarak  tanımlanan,  sosyal 

normlara ve yasalara aykırı olma açısından açıklayan psikososyal bir bakış açısıdır (akt. Jessor, 

1987). Bu yaklaşımda problem davranışlar alkol ve madde kullanımı, anti-sosyal davranışlar ve 

riskli  cinsel  davranışlar  gibi  davranışları  içermektedir.  PDK  riskli  davranışların  ergenlik 

döneminde  görülüp  görülmemesini  tek  bir  değişkenle  açıklamak  yerine  kişilik  sistemi, 

algılanan  sosyal  çevre  ve  davranış  sistemi  olmak  üzere  üç  sistemle  açıklamaktadır.  Bu  üç 

sistemin  her  biri  kendi  koruyucu  faktörler  ve  risk  faktörlerini  içermektedir  (Donovan,  1996; 

Jessor, 1998; Jessor, Turbin, Costa, Dong, Zhang ve Wang, 2003). Yapılan çalışmalar ergenlerin 

çevrelerinden  aldıkları  sosyal  desteğin  önemli  bir  koruyucu  faktör  olduğunu  ortaya 

koymaktadır  (Barnes  ve  Farrell,  1992;  Demaray  ve  Malecki,  2002;  Lagana,  2004;    McNeely  ve 

Falci,  2004;  Repinski,  Kuckarczak,  Laing  ve  Boyce,  1999;    Piko,  2000;  Rosenfeld,  Richman  ve 

Bowen,  2000;  Simantov,  Schoen,  Klein,  2000;  Siyez  ve  Aysan,  2007).  Bununla  birlikte, 

psikososyal  bir  yapı  içerisinde  açıklanan  bu  riskli  davranışlar,  nedeni  her  ne  olursa  olsun 

ergenin  yaşamını  ve  gelişimini  olumsuz  yönde  etkileyebilmektedir.  Ergenlerde  görülen  bu 

riskli davranışların en önemli sonuçlarından biri büyük ölçüde gençlikte ve yetişkinlikte ölüme, 

hastalığa, engele, sosyal ve psikolojik problemlere neden olmasıdır. PDK temel alınarak yapılan 

çalışmalar, bu yaklaşımın ergenlerde riskli davranışları açıklamada güçlü bir yaklaşım olduğu 

sonucunu  ortaya  koymaktadır  (Kreiter,  Krowchuk,  Woods,  Sinal,  Lawless  ve  DuRant,  1999; 

Zamboanga, Carlo ve Raffeaelli, 2004). 

PDK  ergenlerdeki  ve  gençlerdeki  suçluluk,  riskli  cinsel  davranışlar,  madde  ve  alkol 

kullanımı  gibi  davranışlar  arasındaki  ilişkileri  açıklamakta  temel  bir  modeldir.  Bu  kuram 

temelde üç psikososyal sistem arasındaki ve içerisindeki ilişkiye dayanmaktadır: Kişilik sistemi, 

algılanan  çevre  sistemi,  davranış  sistemi  (Jessor  ve  Jessor,  1977;  akt.  Gillaspy,  2002).  Bu 

yaklaşımda problem davranış şu şekilde tamamlamaktadır: yasal ve sosyal normlara aykırı olan 

baskın  olan  kültür  tarafından  onaylanmayan,  otoriteye  karşı  olan,  toplumsal  yapı  içerisinde 

problem olarak tanımlanan davranışlardır. Bu kuramda söz edilen üç sistem olan kişilik sistemi

algılanan çevre sistemi ve davranış sistemidir. PDK’da problem davranış bireyin kişilik sistemi 

ve  bireyin  algılanan  çevre  sistemi  tarafından  saptanmaktadır.  Bu  bağlamda  bu  yaklaşım 

problem davranışların ortaya çıkmasında hem kişisel hem de çevresel faktörlerin etkisine vurgu 

yapmaktadır.  Verilen  tanımlardan  ve  açıklamalardan  yola  çıkarak  antisosyal  davranışların, 

alkol,  sigara  kullanımının,  intihar  eğiliminin,  sağlıksız  beslenme  alışkanlıklarının  ve  okul 

terkinin  ergenlerin  yaşamlarını  fiziksel  ve  psikososyal  açıdan  tehlikeye  sokan  önemli  risk 

boyutları olduğu söylenebilir.  

Türkiye’de  ergenlik  yıllarına  denk  gelen  ve  bu  nedenle  de  riskli  davranışların 

yoğunlaştığı  dönem  ortaöğretim  düzeyidir  (Kıran-Esen,  2003;  Ögel,  Ekte  ve  Taner,  2004; 



 

 

 

 

128 

 

 

          

 

 

 

 

             Dilek GENÇTANIRIM & Tuncay ERGENE 

 

 

Özmen,  2006;  Siyez,  2006).  Bu  dönemde  riskli  davranışların  artışı  okul  güvenliğine  ilişkin 

sorunları  da  beraberinde  getirmektedir.  Bu  nedenle  öğrencileri  ve  onların  sergilediği  riskli 

davranışları  anlamak  son  derece  önem  taşımaktadır.  Öğrencilerin  gelişimine  katkı  sağlamak 

için saldırganlık  ve şiddeti önleme, sağlıklı cinsel yaşam,  alkol ve  madde kullanımını önleme, 

okul  güvenliğini  artırma  gibi  konularda  gelecekte  Milli  Eğitim  Bakanlığı  tarafından  da 

desteklenebilecek  kanıta  dayalı  psikososyal  müdahale  programlarına  ihtiyaç  duyulmaktadır. 

Bunun için öncelikle bu programların ne tür programlar olması ve  bu programların hangi tür 

okullarda  kimlere  yönelik  olarak  hazırlanması  gerektiği  belirlenmelidir.  Buradan  hareketle 

Türkiye’de  bu  dönemdeki  riskli  davranışların  neler  olduklarının,  yaygınlığının  ve  ilişkili  olan 

faktörlerin  belirlenmesine  yönelik  yapılacak  çalışmaların  büyük  önem  taşıdığı  görülmektedir. 

Bu  açıdan  ele  alındığında  bu  davranışların  belirlenmesi  için  bir  ölçme  aracına  ihtiyaç 

duyulmaktadır.  Bu  ihtiyacı  karşılamak  için  bu  çalışmada  PDK’nın  temel  alındığı,  ülkemizde 

ergenlerde  riskli  davranışların  belirlenmesine  yönelik  bir  ölçme  aracı  geliştirilmesi 

hedeflenmiştir.  Ergenlik  döneminde  karşılaşılan  riskli  davranışları  belirlemeye  yönelik  geçerli 

ve  güvenilir  bir  ölçme  aracının  geliştirilmesiyle  bu  tür  davranışların  açık  bir  biçimde  ortaya 

konulması  ve  bu  yolla  bunların  önlenmesi  için  yapılacak  çalışmalara  yol  göstermek 

hedeflenmiştir.  Buradan  hareketle,  çalışma  kapsamında  ergenlerin  riskli  davranışlarını  altı 

boyutta,  antisosyal  davranışlar,  alkol  kullanımı,  sigara  kullanımı,  intihar  eğilimi,  beslenme 

alışkanlıkları  ve  okul  terki,    ölçen  likert  tipi  bir  ölçeğin  geliştirilmesi  ve  geçerlik,  güvenirlik 

çalışmalarının yapılması amaçlanmıştır.  

 

YÖNTEM 

Çalışma Grubu 

Bu  araştırma,  genel  liselerde  öğrenim  gören  lise  öğrencilerinden  oluşan  üç  farklı 

çalışma  grubu  üzerinde  yürütülmüştür.  Katılımcıların  belirlenmesinde  uygun  örnekleme 

yöntemi benimsenmiştir. Aşağıda bu çalışma gruplarının özellikleri açıklanmıştır.  



Çalışma Grubu 1: Araştırmanın birinci çalışma grubunu, Ankara İli merkeze bağlı olarak 

öğretim  veren  dört  farklı  genel  lisede,  2009–2010  eğitim  ve  öğretim  yılı  güz  döneminde 

öğrenimlerine    devam  eden  560  öğrenci  oluşturmuştur.  Bu  öğrencilerden  75’i  ölçeğin 

maddelerini eksik yanıtladıkları için değerlendirmeye alınmamış  ve analizler geriye kalan 485 

öğrenciden  elde  edilen  verilerle  gerçekleştirilmiştir.  Bu  öğrencilerin  278’i  kız,  192’si  erkek 

öğrencilerden  oluşurken  15  öğrenci  cinsiyetini  belirtmemiştir.  Ayrıca  bu  öğrencilerin  273’ünü 

onuncu  sınıfa,  72’sini  on  birinci  sınıfa,  137’sini  ise  on  ikinci  sınıfa  devam  öğrencilerdir. 

Çalışmaya katılan öğrencilerden üçü ise sınıflarını belirtmemiştir. Bu öğrencilerden elde edilen 

verilerle araştırma kapsamında geliştirilen Riskli Davranışlar Ölçeği’nin açıklayıcı faktör analizi 

yapılmıştır. 



Çalışma  Grubu  2:  Araştırmanın  ikinci  çalışma  grubunu  İstanbul’da  Güngören  İzzet 

Ünver  Lisesi’nde  2009-2010  bahar  döneminde  öğrenimlerine  devam  eden  62  öğrenci 

oluşturmuştur. Bu öğrencilerden 33’ü kız, 29’u erkektir. Öğrencilerden 31’i onuncu sınıfa, diğer 

31  öğrenci  on  birinci  sınıfa  devam  etmektedir.  Bu  çalışma  grubundan  Riskli  Davranışlar 

Ölçeği’nin test tekrar test güvenirlik çalışması için gerekli veriler elde edilmiştir. 

 

Çalışma  Grubu  3:  Araştırmanın  üçüncü  çalışma  grubunu  Ankara  İli’nde  merkez  ilçelere 

bağlı altı farklı genel liseye 2009-2010 bahar döneminde öğrenimlerine devam eden 500 öğrenci 

oluşturmuştur. Bu öğrencilerden dokuzu çalışma kapsamında uygulanan ölçeklerden bazılarını 

boş  bıraktığı  ve/veya  ölçeklerde  yer  alan  maddelerden  bir  çocuğuna  yanıt  vermediği için  veri 

setinden  çıkarılmıştır.  Analizler  geriye  kalan  491  öğrenci  üzerinde  yapılmıştır.  Bu  çalışma 


 

 

 

Riskli Davranışlar Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışmaları                                  129 

 

 

 

 

 

grubunda  yer  alan  öğrencilerin  282’inikızlar,  280’ini  ise  erkek  öğrenciler  oluştururken, 

öğrencilerden biri cinsiyetini belirtmemiştir. Öğrencilerin sınıflara göre dağılımı ise sırasıyla 123 

dokuzuncu  sınıf,  144  onuncu  sınıf,  156  on  birinci  sınıf,  68  ise  on  ikinci  sınıf  öğrencileri 

oluşturmuştur.  Araştırma  kapsamında  ölçeğin  iç  tutarlılık  katsayılarının  ve  Riskli  Davranışlar 

Ölçeği  ile  Algılanan  Sosyal  Destek  Ölçeği  puanları  arasındaki  korelasyonun  hesaplanmasında 

bu çalışma grubundan elde edilen veriler kullanılmıştır.  

Veri Toplama Araçları 

Riskli  Davranışlar  Ölçeği  (RDÖ):  Bu  çalışmada,  araştırmacılar  tarafından  ortaöğretim 

öğrencilerindeki riskli davranışları belirlemek amacıyla anti-sosyal davranışlar, alkol kullanımı, 

sigara  kullanımı,  intihar  eğilimi,  okul  terki,  beslenme  alışkanlıkları  olmak  üzere  altı  boyuttan 

oluşan  bir  ölçek  geliştirilmiştir.  RDÖ’ye  ilişkin  olarak  yapılan  geçerlik  ve  güvenirlik 

çalışmalarının sonuçları ile ölçeğin puanlanmasına ilişkin bilgiler makalenin sonuç bölümünde 

sunulmuştur.  



Algılanan  Sosyal  Destek  Ölçeği  (ASDÖ-R):  ASDÖ-R,  Türk  kültürüne  uygun  olarak 

Yıldırım  (2004)  tarafından  geliştirilmiştir.  Toplam  50  maddeden  oluşan  ölçek,  üç  alt  ölçekten 

(AİD=  Aile  Desteği,  ARD=Arkadaş  Desteği,  ÖĞD=  Öğretmen  Desteği)  oluşmaktadır.  AİD, 

çocuğa  gerçekten  güvenmek  ve  onu  anlamak,  hatalarını  düzeltmek,  üstün  ve  güçlü  yanlarını 

vurgulamak,  başarılarını  takdir  etmek  gibi  aile  desteğini  içermektedir.  ARD,  bir  haksızlığa 

uğradığında  arkadaşlarınca  gerçekten  desteklenmesi,  derslerle  ilgili  bilgilerini  paylaşmaları, 

sinirlendiğinde  arkadaşlarınca  yatıştırılması  gibi  içerikten  oluşmaktadır.  ÖĞD  ise  çocuğun 

hatalarını  nazikçe  düzeltmek,  üstün  yanlarını  vurgulamak,  dersle  ilgili  sorularını  içtenlikle 

cevaplandırmak, adil davranmak gibi destekten oluşmaktadır. Derecelendirmeli Likert tipi bir 

ölçek olan ASDÖ’den alınan yüksek puanlar sosyal destek düzeyinin yüksek olduğu anlamına 

gelmektedir.  ASDÖ-R’nin  ve  alt  ölçeklerin  geçerliği  faktör  analizi  ve  benzer  ölçekler  geçerliği 

yolu  ile  incelenmiştir.  Faktör  analizi  ile  AİD,  ARD  ve  ÖÖD  alt  ölçeklerinin  yapı  geçerliği 

incelenmiş,  her  alt  ölçeğin  faktör  yapısı  belirlenmiştir.  ASDÖ-R  ve  alt  ölçekleri  ile  Beck 

Depresyon  Envanteri  (BDI)  ve  GSÖ  alt  ölçek  puanları  arasında  anlamlı  ilişkiler  saptanmıştır. 

ASDÖ-R’nin  ve  alt  ölçeklerin  güvenirliği  için  önce  alpha  güvenirlik  katsayısı  hesaplanmış, 

ayrıca test tekrar test güvenirliği (r) incelenmiştir. ASDÖ-R’nin tümü için Alpha= .91, r=.93; AİD 

için  Alpha=  .83,  r=.81;  ARD  için  Alpha=  .77,  r=.81;  ÖĞD  için  Alpha=  .83,  r=.86  bulunmuştur 

(Yıldırım, 2004). 



Kişisel  Bilgi  Formu:  Kişisel  Bilgi  Formu  araştırmaya  katılan  öğrencilere  ilişkin 

demografik  bilgileri  elde  etmek  amacıyla  araştırmacı  tarafından  hazırlanmıştır.  Bu  formda 

öğrencilerin cinsiyet, sınıf gibi özellikleri yer almaktadır.  

İşlem 

RDÖ’nün  geliştirilmesiyle  ilgili  olarak  öncelikle  alan  yazın  incelenmiş  ve  bu  ölçeğin 

geliştirilmesinde  kuramsal  olarak  “Problem  Davranış  Kuramı”  temel  alınmıştır.  Bu  kuramın 

bakış  açısı  çerçevesinde  riskli  davranışlar  tanımlanmış  ve  buradan  hareketle  ölçeğin  madde 

havuzu  oluşturulmuştur.  Ayrıca  ölçeğin  madde  havuzunun  oluşturulmasına  yönelik  olarak 

Ankara’da farklı liselerde görev yapan değişik alanlardan 45 öğretmenden öğrencilerinde en sık 

karşılaştıkları  riskli  davranışları  belirtmeleri  istenmiştir.  Bu  amaçla,  öğretmenlere  farklı  risk 

alanlarındaki  riskli  davranışları  içeren  11  açık  uçlu  sorudan  oluşan  bir  anket  verilmiş  ve 

öğretmenlerden  bu  11  soruda  yer  alan  risk  alanlarına  göre  öğrencilerinde  en  sık  rastladıkları 

riskli  davranışları  belirtmeleri  istenmiştir.  Bu  çalışmadan  elde  edilen  verilerin  frekansları 

incelenmiş ve öğretmenler tarafından  en sık belirtilen problem davranışlar madde havuzunun 


 

 

 

 

130 

 

 

          

 

 

 

 

             Dilek GENÇTANIRIM & Tuncay ERGENE 

 

 

oluşturulmasında  kullanılmıştır.  Alan  yazın  ve  öğretmen  görüşlerinden  elde  edilen  sonuçlar 

ışığında madde havuzu hazırlanmıştır. Havuzda yer alan maddeler için görüşü alınacak uzman 

sayısının  en  az  beş  ile  yedi  olması  gerektiği  (Lester  ve  Bishop,  2000)  görüşünden  hareketle, 

maddeler  ifade  olarak  yeniden  gözden  geçirildikten  sonra  ölçek  formatında  düzenlenmiş  ve 

psikolojik danışma  ve rehberlik alanından  altı, ölçme ve değerlendirme alanından  bir öğretim 

üyesinin görüşüne başvurularak maddelerin ölçek kapsamına uygunluğu gözden geçirilmiştir. 

Uzmanlardan maddeleri “uygun”, “düzeltilmeli”, “uygun değil” biçiminde derecelendirmeleri 

istenmiştir.  Görüşüne  başvurulan  uzmanlardan  %  90’ı  tarafından  uygun  bulunan  maddeler 

(Büyüköztürk,  2010)  ölçeğe  olduğu  gibi  alınmış;  değiştirilmesi  önerilen  maddeler  üzerinde 

gerekli  değişiklikler  yapılmış  ve  uzmanlar  tarafından  çıkarılması  önerilen  maddeler  ölçek 

formundan çıkarılmıştır. 

Ölçeğin  kapsam  geçerliliği  ile  ilgili  uzman  kanısına  başvurulduktan  (Kaplan  ve 

Saccuzzo,  2005)  sonra  ölçeğin  125  maddelik  taslak  formu  hazırlanmış  ve  I.  çalışma  grubuna 

uygulanmıştır. Bu formda madde kullanımı ve riskli cinsel davranışlara yönelik maddelere de 

yer  verilmiş;  ancak  uygulamada  öğrencilerden  birçoğu  bu  iki  boyuttaki  maddeleri 

yanıtlamamış ve boş bırakmışlardır. Bu nedenle bu boyutlarda yer alan 45 madde analize dahil 

edilmemiştir.  Geriye  kalan  80  madde  üzerinde  öğrencilerden  elde  edilen  verilerle  ölçeğin 

açıklayıcı  faktör  analizi  yapılmış  ve  bu  analizler  sonucunda  36  maddeden  oluşan  nihai  ölçek 

formu  hazırlanmıştır.  Ardından  ölçeğin  test  tekrar  test  güvenirlik  ile  benzeşik  özellikler 

geçerliliğine ilişkin çalışmaları yapılmış ve ölçeğin alanda kullanımına yönelik gerekli kanıtlar 

sağlanmıştır. Analizlerde SPSS 15.00 paket programı kullanılmıştır.  

 


Yüklə 200,81 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin