The kuleli case in the ottoman turkish empire

О С Т А Т Ь Е
Ключевые слова: Дело Кулели, 
Султан Махмуд II, Указ Танзимата, Султан 
Абдулмаджид, 
Мустафа 
Решит-паша, 
Аннотация:
В 
данной 
статье 
рассматривается «дело Кулели», имевшее 
место в Османской Турецкой империи в 
середине XIX века, и подчеркивается, что это 
JOURNAL OF SOCIAL RESEARCH IN UZBEKISTAN 
journal homepage: 
https://topjournals.uz/index.php/jsru
 

---

Journal of Social Research in Uzbekistan 
 
ISSN: 2181-2721 
https://topjournals.uz/index.php/jsru
 
18 
Младотурки, Ферик, Особый Девон, Новые 
османы 
дело 
является 
одним 
из 
корней 
младотурецкого движения. 
KIRISH 
Sulton Mahmud II olamdan o‘tganida Tanzimat farmonini e’lon qilish masalasi kun tartibidagi 
mavzulardan biri bo‘lib qoldi. U vafot etgach, farmonni e'lon qilish Sulton Abdulmejidga qoldi. 
Mustafo Reshit Posho o‘sha davrda siyosiy arbob sifatida juda faol edi. Mustafo Reshit Posho 
inglizlar bilan yaqin aloqada boʻlgan, Tanzimat Fermanining eʼlon qilinishi uchun katta kuch 
sarflagan siyosiy kuchlardan edi. 
ASOSIY QISM 
Sulton U Mahmud II o‘limidan sal oldin posho Tanzimat Farmonini e’lon qilish uchun ko‘p 
harakat qildi. O‘sha davrda Mustafo Reshit Poshoga qarshi turgan muhim siyosiy kuchlardan biri 
Akif Posho edi. Akif Posho Tanzimat Farmoni mazmuniga ega boʻlgan farmonga sultonning 
vakolatlarini kamaytirib, vakolatlarini uchinchi shaxs foydasiga oshirishiga qarshi chiqdi. Sulton 
Mahmud II ning oʻlimi bilan taxtga kichikroq sulton Abdulmejid oʻtirdi. Yosh sultonning 
tajribasizligi tajribali davlat arbobi Mustafo Reshit Poshoga keng manevr maydoni yaratdi. Katta 
professional tajribaga ega bo‘lgan Pasha bu manevr maydonidan juda yaxshi foydalangan. Mustafo 
Reshit Poshoning shiddatli sa'y- harakatlari mahsulotga aylandi va uni Tanzimat Farmoni tashqi ishlar 
vaziri bo‘lgan Mustafo Reshit Posho yozdi va o‘qidi. Tanzimat fermanı sultonning podshohligi deb 
e'lon qilindi. Mustafo Reshit Poshoning xizmat qilgan ishiga borishini osonlashtirgan hiyla va 
professional tajribasi oldida Sulton Abdulmajidning soddaligi sultonning posho tomonidan 
manipulyatsiyasi natijalarga olib keldi. Poshoning sultonga ta’siri shunchalik kuchli ediki, 
Usmonlilar saltanatining so‘nggi yilnomachilaridan biri Abdurahmon Sherefning eslatmalarida 
“Sulton Mejid bir kuni saroy devorlariga boshini urib, Allohga Reshit poshodan qutqaring deb 
yolvorgan holda topildi”. Sultonning bunday munosabatining manbai uning zaif va kuchsiz 
xarakterga ega ekanligida emas. Shiddatli davrning hozirgi sharoitida sulton juda manevrli edi. 
Hududning katta qismi Mustafo Reshit Posho tomonidan bosib olingan Mahmud II davrida (1808-
1839) Usmonlilar imperiyasida jadal modernizatsiya ishlari boshlandi. Modernizatsiya bilan armiyani 
kuchaytirish va davlatning markaziy nazoratini kuchaytirish maqsad qilingan. Sulton Abdulmejid 
davriga kelib, bu modernizatsiya jarayoni ancha murakkablashgan bo‘lsa-da, modernist islohotchi 
boshqaruvni kuchaytirish uchun zarur bo‘lgan vakolat byurokratiyaga qoldirildi. Sulton Mahmud 
davrida islohot mexanizmi yaratilib, Mustafo Reshit Posho kabi islohotchi vazirlar himoyaga olindi.
Bu vaziyatlarning Usmonli imperiyasi uchun ijobiy va salbiy tomonlari bor edi. Islohotchi 
nozirlarni himoya qilish jadal modernizatsiyaga yo‘l ochish uchun puxta o‘ylangan strategiya bo‘lsa- 
da, ikkinchi tomondan, siyosatdagi muxolifat kanalini to‘g‘ridan- to‘g‘ri yopish, hech qanday 
filtrlashsiz, to‘liq baholanmasdan amalga oshirilgan yangiliklarga sabab bo‘ldi.Usmonli 

---