Qon tomir tizmining evolyutsion yuksalishining 3 yo’nalishi bor:
1.Yurak paydo bo’lishi va yurak kameralari sonining orta borganligi
2.Qon tomirlarning ikkita: katta va kichik doiralarga ajralishi
3.Yurakning chap arterial va o’ng venoz bo’laklarga ajralib, tanani sof Kislorodga to’yingan arterial qon bilan ta’minlash imkoniyatining vujudga kelishi
Bo’lmacha devori yupqa, qorincha devori esa qalin buladi. Yurak qorinchasining oldingi tomonida devori mushakdan tarkib topgan arteriya o’zagi(konusi), bo’lmacha tomonidan esa vena bo’shlig’i(sinusi) bor
Umurtqalilarning embrional taraqqiyotida dastlab yurak oldida qorin aortasi shakllanadi, undan arterial yoylar tanaga tarqaladi. Bu yoylarning umumiy soni 6-7 juft bo'ladi. Birinchi ikki jufti reduksiyalanadi.
Baliqlarda shundan to’rt jufti, oyquloq arteriyalarini hosil qiladi.
Quruqlikda yashovchilarda uchinchi juft arteriyadan uyqu arteriyalari, to’rtinchi juft arteriyadan esa aorta hosil bo’ladi. Beshinchi juft arteriya hamma umurtqalilarda atrofiyaga uchraydi. Oltinchi juft arteriya o’pka arteriyasiga aylanadi.
Homila vaqtida o’pka arteriyasini aorta bilan bog’lab turuvchi tomir mavjud bo’lib, u botallo yo’li deb ataladi
Qon hosil qilish tizimining filogenezi
Baliqlarda qon ishlab chiqaruvchi a'zolari - buyrak, taloq, ichak;
Amfibiyalarda esa taloq, jigar, suyak ko’migi;
Reptiliyalarda esa suyak ko’migi, taloq;
Qushlarda-suyak ko’migi, taloq;
Sutemizuvchilarda- suyak ko’migi, taloq, limfa bezlari hisoblanadi.
Gemopoez (qon hosil qilish jarayoni) suyak to'qimasida joylashuvi birinchi marta amfibiyalarda kuzatilgan.
