Tili, adabiyoti va folklori instituti, alisher navoiy nomidagi davlat adabiyot muzeyi, urganch davlat universiteti
Yüklə 7,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Çünkü bu abidevi eserde anlatılan olaylar bütün Türk boyları için eşit derecede öneme sahiptir.
|
12 TURKİY XALQLAR FOLKLORİDAGİ MUSHTARAKLİKLAR DEDE KORKUT KİTABI’NIN BADİİY YORUMU Jabbor ESHONKULOV Filologiya fanlari doktori (O‘zbekiston) Her milletin duygu ve düşünce dünyası, milli karakteri ve hayata bakışı her şeyden önce sözlü yaratıcılığına yansımaktadır. Milletin düşünce tarihi ve gelişim aşamaları sözlü yaratıcılık örneklerine yansır. Folklor, insanların dünyayı ve kendilerini tanımaya ve anlamaya yönelik adımlarını ve süreçlerini somutlaştırır. "Dede Korkut Kitabı", Türk boylarının "Alpamış", "Manas" ve "Köroğlu" gibi sözlü yaratıcılığının ender örneklerinden biridir. Bu kitap Türkiye'de üzerinde en çok çalışma yapılan, en çok yayınlanan ve en sevilen eserlerden biridir. Dede Korkut Kitabı’nın, Türk halkinin "timsali” olmuş eserlerden biri haline geldiğini söylemek yanlış bir ifade olmaz. Türkiye'nin tanınmış edebiyat araştırmacılarından Fuat Köprülü, Dede Korkut Kitabı’nın değerini; "Terazinin bir tarafına Türk edebiyatını, diğer tarafına "Dede Korkut'un kitabını" koyarsak, şüphesiz ikinci tarafı ağır olacaktır" değerlendirmesiyle çok güzel bir şekilde ifade etmiştir. Bu ifade aynı zamanda “Dede Korkut Kitabı"nın Türk boylarının kültüründeki yerini de belirlemektedir. Çünkü bu abidevi eserde anlatılan olaylar bütün Türk boyları için eşit derecede öneme sahiptir. IX. – XIV yüzyıllarda oluşturulduğu düşünülen Dede Korkut Kitabı’nın, XV yüzyıldan günümüze kadar el yazması şeklinde bulunan bu eserin Dresden ve Vatikan olmak üzere iki versiyonu mevcuttur. Her iki nüshada yer alan anlatmaları birleştiren şey Korkut Ata'dır Korkut ata hakkındaki anlatmalar hemen hemen bütün Türk boylarında bulunabilir. Bazı efsanelerde Korkut Ata’nın Sirderya boylarında yaşadığı vurgulanmaktadır. Ebu’l Gazi Bahadırhan’ın “Şecere-i Terakime” adlı eserinde Korkut Ata’nın adı 14 farklı yerde geçmektedir. Ebu’l Gazi Bahadırhan’ın verdiği bilgilerde Korkut Ata hakkında elbette abartılı pek çok yer bulunmaktadır. Buna rağmen, Korkut Ata hakkındaki bu kayıtlar oldukça önemlidir. Prof. Dr., Ȍzbekistan Bilmler Akademisi Aliser Nevaiy Devlet Edebiyat Müzesi Müdürü. jabbores@yandex.ru, +998998070295, Taşkent, Özbekistan. 13 Alişir Nevayi de eserlerinde Dede Korkut hakkındaki düşüncelerini dile getirmiştir. “Dede Korkut Kitabı” ve diğer Türk boylarının destanları, ilk dönemlerdeki hayal gücünün, günümüz tasavvurlarının aksine, dünyayı sembollerle algıladığını, sembollerle değerlendirdiğini ve doğa ile yakın bir etkileşim içinde olduğunu göstermektedir. Atalarımızın dilinin tam anlamıyla semboller dili olduğunu söyleyebiliriz. Simgesiz sanat bir yaratım değildir. Sözlü sanat yaratıcılığı ürünleri, günümüzde destan, sadece mitolojik veya tarihsel bir temel olarak incelenen bir yaratım değil, aynı zamanda bir sembol sanatı olarak da incelenmesi ve analiz edilmesi gereken bir sanattır. Halk biliminde, bugün sözünü ettiğimiz "Dede Korkut Kitabı" da dâhil olmak üzere, sözlü edebiyat ürünlerinde yer alan her bir görüntü, her bir sembol, insanların dünya görüşünün bir yönünü ve aşamasını temsil etmektedir. Bu tür simge ve semboller, düşünmenin en alt aşamasının karakteristiği olsa da, ilk şiirsel gözlemi başlattıkları için son derece değerlidir. Halk bilgisi ürünlerinde yer alan her unsur bir şekilde sembollere dayanmaktadır. Bu sembollerin gizemi ve özü anlaşılmadan folklorun özü de anlaşılamaz. Destan yaratmanın her milletin sanatının tarihi olduğu bilinmektedir. Dolayısıyla onun icracısı olan destan anlatıcıları, milletin tarihini, sanatını ve kültürünü binlerce yıldır koruyan, nesilden nesile aktaran, milli kültüre, tarihe eşsiz paylarını katan büyük yaratıcılardır. Bu nedenle destanlar, bu tür destan yaratıcılarından miras kalmıştır. "Dede Korkut Kitabı"ndaki Korkut Ata’yı karşılaştırmalı olarak incelersek, bunların insanların bahşı, ozan, âşık ve bakşilarla ilgili kadim fikir ve inançlarının bir sentezi olarak ortaya çıktığını ve bir kült seviyesine yükseldiğini görebiliriz. "Dede Korkut Kitabı"nda yer alan her anlatmada, Dede Korkut ana karakter olarak vücut bulur: “Dedem Korkut boy boyladi söz söyledi” Yüklə 7,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|