Tili, adabiyoti va folklori instituti, alisher navoiy nomidagi davlat adabiyot muzeyi, urganch davlat universiteti
Yüklə 7,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
819 Hukumat o‘zgarishi Muhtaram dindoshlar! Ota-bobosi bilan 300 yildan buyon va o‘zi 22 yildan beri ulug‘ rusiyaning taxtida o‘turg‘on podshoh 28-fevralda taxtidan tushurulib, maxbus etildi. Vazirlarini ham arestoniskiye otdileniya nomlik (katta aybliklar ovog‘i)ga qamadilar. Mamlakat idorasini bir tartibga qo‘yub bo‘lg‘onlaridan keyin ishlarini qarab, loyiq bo‘lg‘on jazolarini berurlar. Bu ong‘acha adolat, musovot va haqqoniyat hibisda edi. Ammo zulm, jabr, xiyonat hukumfarmo edi. Endi bularni tutib, ularning o‘rinlarig‘a yotquzdilar. Adolat, musovot, hurriyat yuzlarini bir ko‘rmoqqa zor bo‘lub yotgan ulug‘ rusiyaning har grajdan o‘g‘ullarining ziyoratig‘a yubordilar. Buni kimlar qildi? – Xalq vakillari – g‘.duma qildi! Podshoh ham duma xalqniki, zohirda podshoh ustun va baland ko‘rulsa ham, ammo haqiqatda duma andan zo‘rdur, ulug‘dur. Shunday bo‘lsa ham duma ochilg‘on kuni (1905-yil 17- oktabr)dan buyon hukumati mustabida qo‘lida bir o‘yichoqdek bo‘lub keldi. Ya’ni xohlasa, dumani yig‘di, xohlamasa, tarqatdi. Agar duma a’zolaridan ba’zilari haqiqatni ochubroq so‘zlamoqqa boshlasa yoki xalq va fuqaro uchun foydalik masalalarda tortishmoqqa boshlasa, “duma so‘llanib ketibdur!” deb, butun dumani quvib, yangidan saylovlar chiqarub, saylovlarda ham xalqning xohishig‘a qo‘ymay, avvalda ko‘z ostig‘a olub qo‘yg‘on kishilarini saylatdurmaslikka harakatlar qilib keldi. Imkoni boricha o‘zining so‘zidan chiqmaydurg‘onlarni hukumati oldida millatining millionlarcha foydasini ham qurbon qilodurg‘on, yoki hech narsadan xabari yo‘q, quruq kishilarni saylatdurodurg‘on bo‘lub keldi. Hatto, 820 rusiya hukumatini “hukumati mashruta” deb atamoqqa qo‘ymay, “hukumati mutlaqa” (samo derjaviye)ni talqin etdurub, 19-asrni unutdirmadi. Shunday tadbirlar bilan ulug‘ rusiyaning yuz yetmishin million nufusini temir panjasi ostida olib kelgon bo‘lsa ham bu mashrutiyatga qanday fidokorlig‘lar va qanday qurbonlar bilan yetishkonliklarini yodda tutkon vatan o‘g‘ullari uxrifning hiylalarig‘a tamom mag‘mum bo‘lub qolmag‘on edilar. “Tortish! Tortishmog‘da toparsan, san o‘z huquqingni!” mazmunicha qilg‘on hukumat bilan duma ko‘b vaqt kurashib keldi. Ya’ni hukumat faqat o‘z foydasini, duma esa xalq – siz va bizning foydamizni ko‘zlar edi. Bu yo‘lda ko‘b zotlarning umrlari turmalarda o‘tub ketdi, qonlari qurbon, xonalari vayron bo‘ldi. Eng osoni Sibiriyaning sovuq yerlarig‘a borsa-kelmas qilingan edi. Shul kayfiyatda ko‘b yillar o‘tdi, ko‘b yoshlar, ko‘b qonlar zulm tikoni oquzilmoq uchun oqizuldi. Xalq ilmsiz, hunarsiz, huquqsiz va tag‘in allanarsalarsiz yashab kelub edi. Tangri taologa shukurlar bo‘lsin! “Al-haq ya’luv val ya’la” holicha haqliq tarafdori bo‘lgo‘n duma oxirda zulm ifratini yiqitdi. Qufullang‘on umid eshiklarini ochdi. Endi rusiyada yashag‘uchi jumla vatan bolasig‘a bir ko‘z bilan qaralur. “Hurriyat”, “Musovot”, “Adolat” quyoshidan hamma barobar foydalanur. Lekin “Endi hammaga bir ko‘z bilan qaralur ekan! Hamma barobar foydalanur ekan!” deb, tek o‘turg‘on bilan ish bitmas. “Mana, sizning so‘rag‘onlaringiz! Mana, sizning muddaolaringiz!” deb, hech kim qo‘ynimizga solib qo‘ymas. O‘zimizning diniy, milliy, ehtiyojlarimizni o‘zimiz bilamiz, o‘zimiz tushunamiz. “Bemor tuzalgusi kelsa, tabib o‘z ayog‘i bilan kelur” deganidek, “Adolat”, “Musovot” bizga o‘zi keldi. O‘zi kelgan tabibga bemor dardining qanday ekonligini aytmasa, tuzala olmag‘onidek, hozirgi daqiqalarda ham o‘z kerakliklarimizni va o‘z ehtiyojlarimizni indamasak, kim bilsin, balki, “bular shuk turmushlarig‘a rozi ekon!” deyurlar. Endi zamonig‘a qarab harakat etaylik! Bilmag‘onimizni bilganlardan so‘raylikda, iloji borocha ittifoqlik bilan ishga kirishaylik! Ittifoq har nav zulmdan qutulmoqning muqaddimasidur. Muqaddima yaxshi bo‘lur, ammo muqaddima qurilg‘onda (ish boshlang‘onda) bir lahza ham g‘aflat qilinmasun endi, chunki, g‘aflatning natijasi doimo pushaymondur. Xususan, bunday muhim fursatlarda g‘aflat ulug‘ bir jinoyatdur. Joniylar kim bo‘lsa bo‘lsun, Alloh taolo ham xalq oldida muohaza qilinur. Xususan, avomunnos o‘zlarig‘a peshvo qilib olg‘on imomlar, eshonlar mas’ul bo‘lurlar. Bizning vazifamiz shul zavoti kromlarg‘a o‘z vazifalaridan xabar bermoqdur, ammo ularning vazifalari avomunnosni matlabdan va yangi hukumat maslagidan xabardor etmakdur. 821 Maskovdagi umumrusiya musulmonlarining isizdlari (siyezd) bo‘lub o‘tdi. Endi oldimizda muassislar majlisi (sobraniye uchrediteley)g‘a kishi saylamog‘imiz turubdur. Mana bu saylovg‘a hozirdan tayyorlanmog‘imiz lozim. Bir so‘z bilan aytganda, Ashurali Zohiriy milliy uyg‘onish davrining taniqli ma’rifatparvar ziyolisidir. U o‘zining bor bilim va imkoniyatini xalqni ma’rifat bilan tarbiyalash, ziyoli qilish, milliy ta’lim tizimini joriy etish, o‘zbek tilini takomillashtirish va qadrini oshirish kabilarga bag‘ishladi. Prezidentimiz Sh.Mirziyoev ta’kidlaganlaridek: “…Butun umrini el-yurtni, millatimizni ma’rifatli va madaniyatli qilishga bag‘ishlagan, 1937-yili “xalq dushmani” sifatida qatag‘on qurboni bo‘lgan bu betakror insonning xotirasini munosib qadrlash, nomini abadiylashtirish uchun zarur chora-tadbirlarni amalga oshirsak, o‘ylaymanki, tarixiy adolat qaror topadi”. Yüklə 7,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|