Timalinin Birdəfəlik Təsirindən Sonra Siçovulların Baş Beyninin Mitoxondri Fraksiyasında qayt mübadiləsinin Tədqiqi
Yüklə 94,44 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
АМЕА-nın Xəbərləri (biologiya və tibb elmləri), cild 70, №1, səh. 49-54 (2015)
49 Timalinin Birdəfəlik Təsirindən Sonra Siçovulların Baş Beyninin Mitoxondri Fraksiyasında QAYT Mübadiləsinin Tədqiqi N.N.Əliyeva AMEA A.İ.Qarayev adına Fiziologiya İnstitutu, Şərifzadə küç. 2, Bakı AZ 1100, Azərbaycan; E-mail: nazaket-alieva@mail.ru Müəyyən edilmişdir ki, timalinin əzələdaxilinə yeridilməsindən sonra baş beynin mitoxondrisində qlu- tamatdekarboksilazanın fəallığı yüksəlir, QAYT-aminotransferazanın fəallığı isə aşağı düşür. Bu za- man qlutamin və asparagin aminturşularının miqdarı hipotalamus, beyincik, beynin görmə və hərəki qabığının mitoxondrisində azalır, qamma-aminyağ turşusunun miqdarı isə artır. Timalinin təsirindən sonra QAYT mübadiləsində baş verən dəyişikliklər sinir və immun sistemlərinin qarşılıqlı əlaqələrinə əsaslanır. Açar sözlər: Timalin, qamma-aminyağ turşusu, qlutamin turşusu, asparagin turşusu, qlutamatdekarboksi- laza, QAYT-aminotransferaza, beyincik, hipotalamus, beynin görmə və hərəki qabığı GİRİŞ Müasir dövrümüzdə neyrofiziologiyanın əsas problemlərindən biri orqanizmdə immun sistemin tənzimləyici funksiyalarının mexanizmlərini öyrən- mək və immun mexanizmlərin neyroendokrin siste- mində rolunu araşdırmaqdan ibarətdir. İmmun sis- temin sinir sisteminə tənzimedici təsirləri haqqında çoxlu sayda ədəbiyyat məlumatları vardır (Mix, 2007). Sitokinlər ilk növbədə immun sistemində en- dokrin və sinir sistemi üçün vacib rol oynayır. Onlar həm immuntənzimedici, həm də neyromodul- yatorlar adlanır. Sitokinlərin antigen stimulyasiyası zamanı hipotalamusda, hipokampda əhəmiyyətli yüksəlməsinə əsasən məlum olur ki, immun sistem sinir sisteminə təsirini bu faktorlar vasitəsilə həyata keçirir (Кетлинский и Симбирцев, 2008). Göstə- rilmişdir ki, sitokinlər mərkəzi sinir sisteminin (MSS) funksiyasını tənzimləmək qabiliyyətinə ma- likdirlər. Sinir sistemin immun sistemini tənzim- ləmək baxımından vacib aspekt immun faktorların hemato-ensefalik baryerdən (HEB) və MSS-də sitokinlərin mobilizasiya mexanizmlərindən təsir edir. Neyroimmunmodulyasiyada neyromediatorlar və neyropeptidlər cəlb olunur. İmmun funksiyanın sinir tənzimi yalnız neyromediator və opioid sis- temlərin ayrıca təsiri ilə deyil, eləcə də mürəkkəb sistemlərarası təsirlə tənzimlənir. Nəticədə beynin neyrokimyəvi şəklinin, xüsusən dofamin, serotonin, qamma-aminyağ turşusu (QAYT) və qlutamatergik sistemlərinin fəallıqlarının, onların qarşılıqlı əlaqə- lərinin pozulması, immunoloji funksiyaların dəyiş- məsi ilə paralel gedir (Девойно и Ильюченок, 1993: Корнева и Перекрест, 2013). QAYT sito- kinlərin ifrazının, onların modifikasiyasının, hətta hüceyrələrin miqrasiyasının aktivləşməsi və zəif- ləməsində immun sistemə təsir edir (Bjurstom et al., 2008). Sinir və immun sistemləri arasında qarşlıqlı əlaqənin pozulması həm neyropsixi, həm də immun pozğunluqların yaranmasına səbəb olur. Bu iki sis- tem arasında qarşılıqlı əlaqə mexanizmlərinin öy- rənilməsi çoxlu xəstəliklərin patogenezinin aydın- laşmasında və onların müalicəsində açar amildir. İmmun disbalans müxtəlif patoloji proseslərlə əla- qədar xəstəliklərin (depressiya, beynin qan dövra- nının pozulması, epilepsiya, şizofreniya və s.) səbəb-nəticəsi ola bilər (Ветлугина и др., 2010; Blume et al., 2011). Bu xəstəliklərin əsasında ney- roimmun qarşılıqlı təsir amillərindən biri kimi QAYT-ergik sistemin distənzimi durur. Ədəbiyyatda QAYT-ın immun sistemə aktiv- ləşdirici və zəiflədici təsirləri haqqında məlumatlar vardır. Göstərilmişdir ki, QAYT və onun məhsul- larının immun sistemə təsiri orqanizmin vəziyyə- tindən, eləcə də antigen yükünün parametrlərindən asılıdır (Самотруева, 2012). QAYT-ergik sistem- dən immun reaktivliyin dəyişməsi dofamin və serotoninergik mexanizmlərin iştirakı zamanı həya- ta keçir. QAYT və QAYT-ergik maddələrin im- muntrop təsiri, immungenezin tənziminə, xüsusən MSS-nin QAYT-həssas reseptorlarına və immun- kompetent orqanlara və eləcə də hipotalamus- hipofiz-böyrəküstü vəzi kompleksinə aktivləşdirici təsirlə təyin olunur. QAYT-ergik maddənin immun- korrektəedici və immunmodullaşdırıcı xassələri də elmə məlumdur (Bhat et al., 2010; Bjurstom et al., 2008).
QAYT-ın sintezi yalnız neyronlarda deyil, eləcə də qlial hüceyrələrdə baş verir və baş beynin müxtəlif strukturlarında qeyri-bərabər paylanmışdır (Курбат и Лелевич, 2009). Timalinin Birdəfəlik Təsirindən Sonra 50
Timus vəzinin peptidlərinin postnatal ontoge- nezin erkən mərhələlərində QAYT mübadiləsində iştirak edən aminturşuların miqdarına və fer- mentlərin fəallığına təsirini öyrənmək həm nəzəri, həm də klinik təbabətdə böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bütün yuxarıda göstərilənləri nəzərə alaraq ha- zırki işimizdə baş beynin müxtəlif strukturlarının mitoxondri fraksiyalarında – beyincik, hipotalamus, beynin görmə və hərəki qabığında QAYT müba- diləsi və timus vəzi arasında əlaqəni aydınlaş- dırmaq üçün timalinin QAYT, qlutamin və aspa- ragin aminturşularının (Qlu və Asp) miqdarına və QAYT-ın uyğun olaraq sintez və parçalanmasında iştirak edən fermentlərin fəallığına (qlutamat- dekarboksilaza (QDK) və QAYT-aminotransferaza (QAYT-T)) təsirini öyrənməyi qarşımıza məqsəd qoyduq.
MATERİAL VƏ METODLAR Təcrübələrdə cinsi xətti qeyri-müəyyən olan adi qidalanma rejimi üzrə vivari şəraitində saxlanılan 21 günlük ağ siçovullardan istifadə olunmuşdur. Bunlar da öz növbəsində 2 qrupa bölünmüşdür. Birinci qrupa yoxlama heyvanları, ikinci qrupa isə timalinin təsirinə məruz qalmış təcrübə heyvanları aid edilmişdir. Bütün eksperimentlərdə beynin müxtəlif strukturlarının mitoxondri fraksiyalarında QAYT, Qlu və Asp-ın miqdarı, QDK və QAYT-T fermen- tlərinin fəallığı timalinin 20 mq/kq diri çəkiyə əzələdaxilinə birdəfəlik yeridilməsindən sonra təyin edilmişdir. Timalin timik peptidlərdən təşkil olunub, timusun aşağımolekullu polipeptid fraksiya kompleksi ilə təqdim olunur, timik immunmodul- yatorların I nəslinə aiddir. Tərkibinə timozin frak- siyası (timozin-α1, timozin-β4, timozin-β9, timozin- β10 və mol. kütləsi 3500-5000 Da olan digərləri), timusun zülal amili (mol. kütləsi 857 Da olan bioloji qeyri-fəal komponent), timulin (Zn 2+ ionu ilə timusun zülali amil kompleksi), timopoetinlər (mol. kütləsi 4000-6000 Da) və oliqopeptidlərin funksional fəal sıraları daxildir. Timalin T- və B-limfositlərin say və münasibətini tənzimləyir, hüceyrə immuniteti reaksiyasını stimullaşdırır, neytrofillərin faqositoz funksiyasını aktivləşdirir, regenerasiya və qan döv- ranını stimullaşdırır, hüceyrə mübadiləsi proseslərini gücləndirir. Aminturşular Dozenin elektroforez metodu əsa- sında (Doze, 1957) Roberts E., Frankel S. (Roberts and Frankel, 1950) metodu ilə, QDK-nın fəallığı A.İ.Sıtinski, T.A.Priyatkina (Sytinsky and Priyat- kina, 1966) modifikasiyası əsasında, QAYT-T-nin fəallığı Nilova (Нилова, 1966) metodu ilə təyin olunmuşdur. Toxumadan mitoxondri Somogui meto- du ilə ayrılmışdır (Somogui et al., 1962). Alınan dəlillər Fişer, Styudentə görə (Рокицкий, 1973) və Vilkokson qeyri-parametrik (Manna-Uitni) statistik üsulla işlənmişdir (Лакин, 1990). Hər təcrübə seri- yasında aşağıdakı əsas kəmiyyətlər təyin edilmişdir: orta arifmetrik kəmiyyət (M), orta kvadratik xəta (m) və t kəmiyyəti hesablanaraq, bunun əsasında fərqin ehtimalı (p) müəyyənləşdirilmişdir.
Apardığımız təcrübələrin nəticələri göstərdi ki, 21 günlük siçovulların baş beyninin müxtəlif strukturlarının mitoxondri fraksiyalarında timalinin birdəfəlik əzələdaxilinə 20 mq/kq dozada yeridilmə- sindən sonra norma ilə müqayisədə QAYT-ın miqdarı beyincikdə 18%, hipotalamusda 37%, bey- nin görmə qabığında 30%, beynin hərəki qabığında 27% çox, Qlu və Asp-ın miqdarı uyğun olaraq beyincikdə 19% və 19%, hipotalamusda 27% və 30%, beynin görmə qabığında 32% və 25%, beynin hərəki qabığında 25% və 23% az olur (Сədvəl 1). Baş beyində sərbəst aminturşuların miqdarının dəyişməsini aydınlaşdırmaq üçün onların sintez və parçalanmasında iştirak edən fermentlərin fəallığını təyin etmək zəruridir. Bununla əlaqədar növbəti təcrübələrdə QAYT-ın uyğun olaraq sintez və par- çalanmasında iştirak edən QDK və QAYT-T fer- mentlərinin fəallığı təyin edilmişdir.
dozada birdəfəlik əzələdaxilinə yeridilməsindən sonra QAYT mübadiləsinin dəyişilməsi
Norma 0,51±0,03 1,08±0,06 0,58±0,03 15,34±0,94 23,35±0,79 Təcrübə 0,61±0,02* 0,87±0,04* 0,47±0,03* 18,72±1,07* 19,62±1,12*
Norma 0,74±0,06 1,39±0,08 0,77±0,04 22,20±3,54 32,22±1,56 Təcrübə 1,01±0,07* 1,01±0,06** 0,54±0,07* 31,76±1,81* 23,52±1,65**
Norma 0,48±0,05 1,13±0,04 0,61±0,05 13,24±0,75 19,65±1,25 Təcrübə 0,62±0,03* 0,77±0,07* 0,46±0,04* 17,48±1,36* 15,34±1,17*
Norma 0,45±0,05 1,04±0,04 0,59±0,05 11,74±0,90 21,14±1,07 Təcrübə 0,57±0,02* 0,78±0,07* 0,45±0,03* 14,80±0,59* 17,12±0,82*
N.N. Əliyeva 51
Cədvəl 2. Normada və timalinin birdəfəlik təsirindən sonra 21 günlük siçovulların baş beyninin müxtəlif strukturlarının mitoxondri fraksiyalarında QAYT/Qlu, QAYT/Asp və QDK/QAYT-T nisbəti Beyin strukturları Təcrübənin şərti QAYT/Qlu QAYT/Asp QDK/QAYT-T Beyincik Norma 0,47 0,88 0,66
Təcrübə 0,70 1,30
0,95 Hipotalamus Norma 0,53 0,96 0,69
Təcrübə 1 1,87
1,35 Beynin görmə qabığı Norma 0,42 0,79 0,67
Təcrübə 0,81 1,35
1,14 Beynin hərəki qabığı Norma 0,43 0,76 0,56
Təcrübə 0,73 1,27
0,86
Aparılmış təcrübələrin nəticələri göstərdi ki, 21 günlük siçovulların baş beyninin müxtəlif struk- turlarının mitoxondri fraksiyalarında timalinin bir- dəfəlik əzələdaxilinə yeridilməsindən sonra norma ilə müqayisədə QDK fermentinin fəallığı beyincikdə 22%, hipotalamusda 43%, beynin görmə qabığında 32%, beynin hərəki qabığında 26% yüksək, QAYT- T-nin fəallığı isə beyincikdə 16%, hipotalamusda 27%, beynin görmə qabığında 22%, beynin hərəki qabığında 19% aşağı olur. Alınmış nəticələr göstərir ki, baş beynin müxtəlif strukturlarının mitoxondri fraksiyalarında timalinin təsirindən sonra QAYT/Qlu, QAYT/Asp və QDK/QAYT-T nisbətləri yüksəlir (Сədvəl 2). Bu baxımdan, timalinin təsirindən sonra 21 günlük siçovulların baş beyninin müxtəlif struk- turlarının mitoxondri fraksiyalarında bir tərəfdən QDK-nın fəallığının yüksəlməsi hesabına QAYT-ın sintezinin artması, digər tərəfdən isə QAYT-T fermentinin fəallığının aşağı düşməsi hesabına isti- fadəsinin azalması nəticəsində onun miqdarı artır. Həm aminturşu, həm də neyrotransmitter adlanan QAYT neyromediatordur. QAYT orqanizmin müx- təlif funksiyalarının sinir tənzimi proseslərində iştirak edir və bilavasitə onun limfoid hüceyrələrin reseptor aparatına təsiri immun cavabın dəyiş- məsinə səbəb olur.
Bu nəticələrə əsasən QAYT-ın miqdarının artması sayəsində timalinin təsiri nəti- cəsində ləngidici proseslər oyanma üzərində üs- tünlük təşkil edir. Güman olunur ki, bu günə qədər timalinin məlum olan təsir mexanizmlərindən əlavə olaraq o, QDK və QAYT-T fermentlərin fəal mər- kəzi olan piridoksal-5-fosfata da təsir edir. Fer- mentlərin fəallığında baş verən fərqli istiqamətli dəyişikliklər timalinin pH-mühitinə təsir etməsi ilə izah oluna bilər. Timusun hormonlarının baş beynin müxtəlif strukturlarında aminturşu təbiətli mediator müba- diləsinə təsirini öyrənmək neyroendokrin-immun qarşılıqlı fundamental problemlərin həll olunmasın- da böyük maraq kəsb edir. Sinir, endokrin və im- mun sistemin qarşılıqlı təsirləri orqanizmin normal funksiyasını təmin edir və yəqin ki, bu üç sistem orqanizmin homeostazını qoruyub saxlayır. MSS müxtəlif funksiyaların, eləcə də daxili sekresiya vəzilərinin, o cümlədən timusun tənzimlənməsində əsas rol oynayır (Blalock et al., 1985). MSS, im- mun və neyroendokrin sistemlərin əlaqələrini opioidlər yerinə yetirir. Bundan başqa opioid pep- tidlərin sintezinə timusun hüceyrələri birbaşa təsir göstərir və eləcə də, əzgilvarı vəzi və opioidlərin qanda konsentrasiyası arasında əks əlaqə müəyyən edilmişdir (Киселева и Иноземцев, 2010). Timus və hipotalamus-hipofiz sistemləri ara- sında sıx düz və əks təsir əlaqələri əhəmiyyət kəsb edir (Ярилин и Беляков, 1996). Timus yalnız immun sistemin mərkəzi orqanı kimi deyil, eləcə də maddələr mübadiləsinə təsir göstərən daxili sekre- siya vəzisidir. Humoral və hüceyrə immunitetin formalaşması və inkişafı üçün hipotalamus-hipofiz kompleksinin əhəmiyyətli rolu öyrənilmişdir. Onun qabıq və qabıqaltı strukturlarla əlaqəsi, eləcə də neyromediatorlar sistemin hipotalamus-hipofiz kompleksinə təsirinə əsasən timalin QAYTergik sistemə bu kompleksin iştirakı ilə təsir edir. Ədə- biyyatda QAYT-ergik sistemin hipotalamus-hipofiz kompleksinə təsirindən immun sistemə təsir edir. Bununla əlaqədar timik peptidlərin QAYTergik sis- temə təsiri serotonin- və dofaminergik sistemlərlə qarşılıqlı təsirdən həyata keçir. Məlumdur ki, hipofizin funksiyasını icra et- məməsi timusun aplaziyasına, onun hormonlarının sekresiyasının azalmasına səbəb olur. QAYT hipo- talamik rilizinq amillərinin və hipofizin ön payının hormonlarının ifrazında iştirak edir. Son illərdə aparılmış tədqiqatların nəticələri göstərir ki, immun sistemin istehsal olunan müxtəlif aktiv maddələri, xüsusən xemokinlər və timusun hormonları yalnız bilavasitə öz təsirini immun sistemə göstərmir, eləcə də orqanizmin digər funk- sional sistemlərinə, öz növbəsində neyroendokrin sistemə təsir etmək qabiliyyətinə malikdir və onlara tənzimləyici təsir göstərir. İmmuntransmitterlərin təsirinə həsr olunmuş çox saylı tədqiqatlara baxmayaraq əksəriyyəti sitokinlərin təsiri ilə əlaqədardır. Buna baxmayaraq xemokinlər və timusun hormonları da immun sistemin təsiredici xüsusiyyətlərinə malikdir. Timik peptidlərin təsiri adətən bir istiqamətli T-lim- fositlərin inkişafı və yetişməsinin tənzimlənməsinə,
Timalinin Birdəfəlik Təsirindən Sonra 52
eləcə də interleykinlərin funksional fəallığının mo- dullaşmasına keçir. Bundan başqa, hormonlar, ney- ropeptidlər və neyromediatorlar yalnız timositlərin apoptoz və proliferasiyana təsir göstərmir, həm də T-hüceyrələrin intratimus differensiasiyasına, orqa- nizmdə T-hüceyrələrin müxtəlif tiplərinin müqa- yisəli münasibətinə təsir göstərir. Sitokin və xemo- kinlərin sekresiya və sintezinə təsir qabiliyyəti, elə- cə də timusun endokrin funksiyası funksional me- xanizmlərin əks əlaqəsinə malikdir. Müəyyən edilmişdir ki, timusun funksional aktiv maddələri hormonların sekresiyasına və digər orqanlara təsir göstərir. Bu günə qədər alınan nəticələr immun sistemin istehsal etdiyi immun- transmitterlərin və baş beynin müxtəlif funksional sistemləri ikiistiqamətli əlaqələrini təsdiqləyir. Bu mexanizmlər indiyə kimi tam şəkildə aydınlaş- dırılmayıb: xüsusən də az öyrənilmiş immuntrans- mitterlər – timusun hormonları və xemokinlər ilə əlaqədardır. Bütün bu mexanizmləri aydınlaşdırmaq üçün timusun hormonlarının baş beynin ergik sistemlərinin funksional fəallığına təsirini öyrən- mək böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bizim apardığımız təcrübələrin nəticələri gös- tərdi ki, timik peptidlər baş beynin aminergik sis- teminə təsir qabiliyyətinə malikdir. Timik peptid- lərin QAYT, Qlu, Asp aminturşularının miqdarına, eləcə də QDK və QAYT-T fermentlərinin fəallığına baş beynin tədqiq olunan strukturlarında təsir səviyyəsini müqayisə edəndə məlum olur ki, tima- lin daha çox hipotalamusun aminergik sisteminə təsir edir. Bunu da, timik peptidlərin hipotalamusa birbaşa təsiri ilə əlaqələndirmək olar. Bundan başqa yuxarıda göstərildiyi kimi hipotalamusun hormon sistemi və hipofiz müsbət və mənfi əks əlaqə mexa- nizmlərinə cəlb olunur, timik peptidlərin sintez və sekresiyasını tənzimləyir. Bikukullin QAYT-reseptorlarının blokadası immun cavabı zəiflədir və mussimolun təsirini ara- dan qaldırır. Kompleks QAYT-reseptorlarının xlor kanallarının blokatoru-pikrotoksinin yeridilməsi zamanı supressiv təsir qeyd olunur. QAYT siste- minin fəallığının zəifləməsi serotoninergik sistemin və immunsupressiyanın fəallığının artması, QAYT sisteminin stimulyasiyası ilə yanaşı immunreaktiv- liyin yüksəlməsi ilə nəticələnir. Baklofen QAYT B -
həsr olunmuş tədqiqatlar müxtəlif fikirlidir. QAYT
B -reseptorlarının stimulyasiyası immun ca- vabın azalması ilə nəticələnir, müəlliflərin fikir- lərinə görə ya qara substansiyada və ventral seq- ment şöbədə dofaminergik neyronların oyanıq- lığının azalmasına, ya da autoreseptorların aktiv- ləşməsinə əsasən QAYT-ın ifrazını tormozlayır (Девойно и Ильюченок, 1993). Digər tədqiqat- larda göstərilmişdir ki, baklofen immuntrop təsirə malik deyil (Костинская, 1990). Ratnikov və həmmüəllifləri (1986) QAYT və onun sələflərinin humoral immun cavaba təsirində periferik mexanizm əldə ediblər. Mərkəzi neyrohu- moral dəstələrdən immun homeostazın tənzimi MSS-də reseptorlardan fərqlənən periferik QAYT A - və QAYT B -reseptorlarının mövcudluğunun təsdiqi ilə birbaşa təsiri istisna deyil (Ратников и Ряби- нина, 1986). Timik peptidlər T-limfositlərin intra- və ekstra- timik mərhələlərində inkişafında mühüm rol oynayır və immun sistemin digər hüceyrələrinin fəallaşma prosesində iştirak edir (Ancell and Phipps, 2001). Klinikada və heyvanlar üzərində eksperimen- tlərdə müəyyən edilmişdir ki, timik peptidlər boy hormonuna, prolaktinə, β-triyodtironinə və tetra- yodtironinə, qlükokortikoidlərə, eləcə də hipota- lamus-hipofiz-böyrəküstü sistemin digər məhsul- larına təsir edir (Kinoshita and Hato, 2001; Savino et al., 2003). Reseptor səviyyəsində aparılan təcrübələrdə timusun epitel hüceyrələrinin (TEH) reseptorları hipotalamus-hipofiz-böyrəküstü vəzi sisteminin hormonlarına təsir edir. Hipotalamus-hipofiz-böy- rəküstü sistemin məhsullarının sintez və ifrazının tənzimlənməsində beynin monoamin sistemi fəal rol oynadığı kimi, bu sistemin QAYT sistemi ilə əlaqəsi də məlumdur. 1970-ci illərdə Besedovski və həmkarları im- mun sistemin və onun məhsullarının MSS ilə siq- nallar vasitəsilə mübadilə etdiklərini müəyyən edir- lər (Besedovsky, 1979). İL-1, İL-6 və TNF kimi si- tokinlər vasitəsilə immun reaksiya müəyyən edil- mişdir. İmmun sistem mürəkkəb yollarla MSS-nə siqnalları ötürür. İL-1 hipotalamusda noradrenalin mübadiləsini stimullaşdırır, plazmada (Berkenbosh et al., 1979) və MSS-də (Dunn et al., 2004) hü- ceyrəxarici mayedə onun miqdarını yüksəldir. Yəqin ki, timusun hormonlarının hüceyrə və molekul səviyyəsində QAYT mübadiləsinə təsir mexanizmi ilk növbədə onun reseptorları ilə əlaqəli olaraq membranda yerləşən hədəf-hüceyrələr və əmələ gələn hormon-reseptor kompleksi bu media- torun sintez və parçalanmasında iştirak edən fer- mentlərin fəal mərkəzlərinə təsir etməklə yuxarı- dakı nəticələrin alınmasına səbəb olur. Aparılmış təcrübələrin nəticələrinə və ədəbiy- yat mənbələrinə əsasən demək olar ki, timusun hormonları baş beynin müxtəlif strukturlarında aminturşu fonduna təsir edir. Alınan nəticələr im- mun reaksiyanın inkişafında QAYTergik sistemin balansının və neyroimmunmodulyasiya prosesləri üçün sistemlərarası qarşılıqlı təsirin QAYTergik sə- viyyədə zəruriliyini göstərir. Timalinin baş beyin strukturlarının mitoxon- drisində mediator təbiətli aminturşuların miqdarına təsirinə əsasən demək olar ki, immun sistem MSS- nin və ümumiyyətlə, bütün orqanizmin formalaş-
N.N. Əliyeva 53
masında, sinir hüceyrələrinin differensasiyasında, eləcə də, immun sistemin möhkəmlənməsində və xarici mühitin təsirinə müdafiə reaksiyalarının formalaşmasında mühüm rol oynayır. Alınmış nəticələrə və ədəbiyyat məlumatlarına əsasən timus və QAYTergik sistemləri arasında qarşılıqlı təsirlərin və timalinin təsirindən sonra bir çox xəstəliklərin açar amillərindən biri olan QAYT- ın disrequlyasiyasının timik peptidlərdən istifadə etməklə immun sistemin fəaliyyətinin yüksəlməsi sayəsində bərpasının mümkün olduğunu demək olar.
ƏDƏBİYYAT Ветлугина Т.П., Невидимова Т.И., Лобачева О.А., Никитина В.Б. (2010) Технология иммунокоррекции при психических расстрой- ствах. Томск: Томск ГУ, 172 с.
медиаторные системы в психонейроиммуно- модуляции: дофамин, серотонин, ГАМК, ней- ропептиды. Новосибирск: ЦЭ РИС, 237 с. Кетлинский С.А., Симбирцев А.С. (2008) Ци- токины СПб: Фолиант, 552 с. Киселева Н.М., Иноземцев А.Н. (2010) Воз- можная роль тимуса в работе стресс-лимити- рующей системы. Иммунопатология, Аллерго-
действие нервной и иммунной систем в норме и патологии. Медицинский академический
ческое исследование роль ГАМК-эргических механизмов в нейрогуморальной регуляции иммунной системы Автореф. дисс. д-ра мед. наук, Киев, 35 с. Курбат М.Н., Лелевич В.В. (2009) Обмен аминокислот в головном мозге. Нейрохимия, 26(1): 29-34. Лакин Г.Ф. (1990) Биометрия. М., Высшая школа, 352 с. Нилова Н.С. (1966) Аммиак и ГАМК-транс- аминазная активность ткани головного мозга. Докл. АН СССР, 2: 483-486. Ратников В.И., Рябинина Н.Е. (1986) Роль гамма-аминомасляной кислоты в регуляции иммунного гомеостаза. Тезисы докладов IV
117-118. Рокицкий Ф.П. (1973) Биологическая статис- тика, Минск: Высшая школа, 330 с. Самотруева М.А. (2012) Изучение регулятор- ных механизмов действия аналогов ГАМК на нейроиммунную систему. Автореф. дисc. на
орган эндокринной системы. Иммунология, 1: 4-10
(1979) Neuroendocrine sympathetic and meta- bolic responses induced by interleukin-1. Neuro-
mediated by the sympathetic nervous system. Cell Immunol., 48: 346-355. Bhat R., Axtell R., Mitra A., Miranda M., Lock C., Tsien R.W., Steinman L. (2010) Inhibitory role for GABA in a autoimmune inflammation. Proc. Natl. Acad. Sei USA, 107(6): p.2580-2585.
a natural immunomodulator of T lymphocytes. J. Neuroimmunol. 205(1): 44-50. Blalock J.B., Harbour-McMenamin D.D., Smith E.M. (1985) Peptide hormones shared by the neuroendocrine and immunologic system. J. Im- munol., 135(2): 41-58. Blume J., Douglas S.D., Evans D.L. (2011) Im- mune suppression and immune activation in depression. Brain Behav. Immun., 25(2): 221-229.
gspherographie dei der guantitativen totalanoiyse von protein hydrolysaten. Mittelling Biochem. Z.,
Brain circuits involved in corticotropin-releasing factor-norepinephrine interactions during stress.
molecular interactions of thymus with endocrine organs and nervous system. Cell Mol. Biol., 47: 103-117. Savino W., Smaniotto S., Binart N., Postel-Vinay M.C., Dardenne M. (2003) In vivo effects of growth hormone of thymic cells. Ann. NY Acad. Sci., 992: 179-185. Mix E., Goertsehes R., Zettl U.K. (2007) Immu- nology and neurology. J. Neurol., 2: 12-17. Roberts E., Frankel S. (1950) Gamma-amino- butyric acid in brain its formation from glutamic acid. J.Biol. Chem., 187(1): 55-61.
tion of brain mitochondria. Acta Physiol. Nunger, 1: 61-63. Sytinsky I.A., Priyatkina T.N. (1966) Effect of certain drugs on gamma-aminobutyric acid sys- tem of central nervous system. Biochem. Phar-
Timalinin Birdəfəlik Təsirindən Sonra 54
Изучение Обмена ГАМК В Митохондриальных Фракциях Головного Мозга Крыс После Однократного Действия Тималина Н.Н. Алиева Институт физиологии им. А.И.Гараева НАНА Установлено, что после внутримышечного введения тималина в митохондриях головного мозга наблюдается повышение активности глутаматдекарбоксилазы и снижение активности ГАМК- аминотрансферазы. При этом содержание глутаминовой и аспарагиновой кислот в митохондриях гипоталамуса, мозжечка, зрительной и двигательной коры уменьшается, а гамма-аминомасляной кислоты - увеличивается. После действия тималина изменения в обмене ГАМК обусловлены взаимодействием нервной и иммунной систем.
кислота, глутаматдекарбоксилаза, ГАМК-аминотрансфераза, мозжечок, гипоталамус, зрительная и двигательная коры мозга.
Study Of GABA Metabolism In The Mitochondrial Fraction Of The Brain Cells Of Rats After A Single Administration Of Thymalinum N.N. Aliyeva Institute of Physiology named after A.I. Garayev, ANAS It was established that after intramuscular administration of thymalinum the activity of glutamate decarboxylase increased and activity of GABA-aminotransferase lowered in mitochondria of the brain cells. Thus, contents of glutamic and aspartic acids decreased, while gamma-aminobutyric acid increased in the mitochondria of the hypothalamus, cerebellum, visual and motor cortex. Changes in the metabolism of GABA after the thymalinum action occurred due to the interaction between nervous and immune systems. Key words: Thymalinum, gamma-aminobutyric acid, glutamic acid, aspartic acid, glutamate decarboxylase, GABA- aminotransferase, cerebellum, hypothalamus, visual and motor cortex of the brain. Yüklə 94,44 Kb. Dostları ilə paylaş:
|