Tiroksin va uning birikmalarini molekula tuzilishi, olinishi, xossalari va ishlatilishi reja: Kirish

Tiroksin va uning birikmalarini molekula tuzilishi, olinishi, xossalari va ishlatilishi

REJA:
Kirish.
Qalqonsimon bez gormonlari.
Tiroksin- geterohalqali birikmalar vakili.
Gormonlarning kimyoviy tuzilishi.
Qalqonsimon bez gormoni biosintezi.
Tiroksinning biologik ahamiyati.
Yod va tireoid grmonlari
Xulosa.
Foydalanilgan adabiyotlar.

Kirish
Qalqonsimon bez gormonlari.
Qalqonsimon bez ichki sekretsiya bezlari sistemasining asosiy elementlaridan biri .Bu bez organizimning umumiy gormon balansinda muhim o’rin egallab , uning asosiy funksiyalari –o’sish ,rivojlanishva moddalar almashiuvini boshqarishga kuchli ta’sir ko’rsatib turadi.
Qalqonsimon bez,asosan, tarkibida to’rtta yod atomi tutgan tiroksin gormoni ishlab chiqaradi.
Bu birikma tarkibia yod tutuvchi yana birnecha konponent bez parinhimasini tashkil qiladigan follikulalar kavagida saqlanadigan shaffof kalloid , sarg’imtir massa ichidagi oqsil treglobulin tarkibida bog’langan bog’langan shaklda bo’ladi. Qalqonsimon bez funksiyasi susayganda gormon kam miqdorda chiqarilib , organizmda gipotireozn xolati paydo bo’ladi. Agar bu kasallik yoshlikda bezning atrofiyasi natijasida yuz bersa , miksidema va kretinizmga olib keladi.Bunday kaslallarninig bo’yipast, tana tuzilishi notog’ri ,aqliy zaif bo’ladi.
Qalqonsimon bezning funksiyasi orti ketsa ,yani gipotireoz xolati yuzaga keladi, miksidemaga zid belgilar vujudga keladi. Bu tireotoksikoz yoki bezodov kasalliki deb ataladi. Bunda qalqonsimon bezning qonda yoditni yutishi kuchayadi. Bunda qonda garmonlar miqdori ortiqcha bo’ladi.
Moddalar almashinuvi ta’siri
Qalqonsimon bez garmonlarining moddalar almashinuviga ta’siri larda kasal odamlarda qalqonsimon bezi olib tashlangan yoki teroksin kiritilgan hayvon larda invivo va invitro sistemalarda har tamonlama tekshirilgan qalqonsimon bez garmonlari moddalr almashinuvining hamma turiga ta’sir ko’rsatadi. Bulardan eng muhimlari quyidagilar:
Qalqonsimon bezning yod almashinuviga aloqasi1-marta 1895-1896-yillarda Baumanning muhim tadqiqotlari asosida tasdiqlangan edi. Manashu yillarda bezning tarkibida oqsilning yod bilan mustahkam bog’langan birikmasi borligi aniqlandi. Qalqonsimon bez ekstraktlarini NH₄SO₄ bilan fraksiyalab chktirish asosida Osvald bu moddani toza holda ajratib olib unga trioglobilin nominiberdi
Globulin xarakteriga ega , tarkibida o.1foizdan 1.2foizgacha yod tutuvchi bu oqsil gidrolizlanganda turli yodli komponentlar xosil qilib parchalanadi.turli gidroliz mahsulolarining aktivligini tekshira borib,1915yilda Kendall qalqonsiman bezdan garmonal ativlikka ega bo’lgan kimyoviy modda olishga muvaffaqiyat bo’ldi .
Kendall va Osterberg bu moddaning ximyoviy tarkibi vastruturasini o’rgandi. Hamda unga tiroksin deb nom berdi, ammo tog’ri formulasini 1936 -yili Xarrington ishlab chiqd.va tiroksinini ximyoviy sintez yo’li olib ,uninig formulasini isbotlalanadi
Shunday qilib, qalqonsimon bez ninig xaqiqiy garmoni tiroksinligi , trieoglobulin esa yodning saqlanish shakli –tiroksinning potensial manbai ekanlii aniqlanadi.
Tiroksin- geterohalqali birikmalar vakili .
Tiroksin {2-amino-3- [ 4- (4-gidroksi – 3,5 diyodfenoksi)-3,5-diyodfenil] propan kislotasi, 3,3',5,5'- tetrayodteronin}, molekulyar massasi 776,88; L- tiroksin chun qaynash temperaturasi 235-236 °C ( ratsematining qaynash
temperaturasi 231 -233 °С ); - 38°C; sovuq suvda erimaydi, butanolda eriydi.
Tiroksin qalqonsimon bez garmoni. Tabiiy tiroksin L-izomer holatda , fiziologik aktivligi D-izomeridan 3- marotaba oshadi. Tiroksinning fiziologik ta’siri turli tumandir. U odam va hauvonlarda energetik almashinuvni oshirib ( shuningdek O2 ning yutilishi ), to’qimalarning o’sishi va diferensatsiyasiga ta’sir qiladi, yurak harakatini tartibga soladi, nerv sistemasining ta’sirchanligini oshiradi. Yerda yashovchi hayvonlar va ayrim suyaksimon baliqlarda metomarfozani namoyon qiladi. Tiroksin garmonining fiziologik ta’sirining mehanizmi asosida ,uning hujayra yadrosining retseprorlari bilan spetsifik ta’siri va RNK va oqsillarning sintez jarayoniga tartibga solish ta’siri yotibdi
Tiroksin, (3,5,3’,5) tetrayodtirozin — odam va hayvonlarning asosiy tireoid gormoni.
Qalqonsimon bez follikulalarida ishlanadi.
Tirozin hosilasi. Tiroksin suvda va quruqlikda yashovchilar hamda ba’zi suyakli baliqlar mas., kambalada metamorfozni, issiq qonli hayvonlar va odamda moddalar almashinuvini, issiklik ishlab chiqarilishi, to’qimalarning o’sishi va yangilanishini kuchaytiradi. Tiroksin sintezi va sekretsiyasini gipofizning tireotrop gormoni (TTG) boshqaradi. Qonda Tiroksin miqdori ko’paysa, TTG ajralishi tormozlanadi va Tiroksin kam ajraladi. Tiroksin konsentratsiyasi kamayganda TTG ajralishi kuchayadi va Tiroksin muvozanati tiklanadi. Tiroksin.ning ajralishiga tashqi muhit omillari (tra va stress), ovqat (yod) va b. ichki sekretsiya bezlari ta’sir etadi. Tiroksin muvozanati buzilishi turli kasalliklar (gipertireoz, gipotireoz, buqoq, kretinizm, miksedema)t olib keladi.
Garmonlar uh xil bo’ladi.

1. 
   Steroid garmonlar.
   
2. 
   .Aminokislata xosilalari bo’lgan garmonlar.
   
3. 
   Peptid va oqsil tabiatli garmonlar.
   

Biokimyoviy nuqtai nazaridan garmonlarni o’rganish a)garmonlarning ximyoviy strukturasi va organizmda sintezlanishi, funksional almashinvi;
b)garmanal ta’sirninig bioximyoviy mexanizimi masalalarini o’z ichiga oladi.