To sh k ent te m ir y o ‘l m u h a n d is L a r iin s t it u t I 4 A. E. O d IL x o ‘jayev qurilish materiallari 5340200 «Bino va inshootlar qurilishi»

X
ni keskin oshiradi, chunki, muzning 
X
■
' N mi S) ni tashkil etadi. Shu sababli qurilish tizimida IIM ni 
ц и■
1 1 11
и .1
14
l.in va muzlashdan saqlash zarur.
I 
11 1
1
1
к i/olyatsiyalovchi materiallaming issiqlik o ‘tkazuvchanlik 
i " ,
Mil . 
1
> n il 
ularni kelibchiqishibo‘yichatubdanfarq qiladi. Uni quyidagi 
II 
I I 
jailvallarda ko‘rish mumkin.
221

---

IIM asosiy xomashyoning turi, strukturasi, shakli, bogMovchining 
mavjudligi, yonuvchanligi, o‘rtachazichligi bo‘yicha klassifikatsiyalanadi.
/. 
Xomashyo turiga ко ‘ra.
a) Noorganik (mineral paxta, shisha paxta, asbestli materiallar, 
keramzit, perlit, vermlikulit va h.k.)
b) Organik materiallar (paxta, yog‘och payrahali materiallar, qamish 
va g ‘o ‘zapoya)
c) Aralash materiallar:
- fibrolit—yog‘och payrahasi + sement qorishmasi.
- orbolit - qamish, somon, maydalangan g‘o‘zapoya va boshqalar + 
sement qorishmasi.
- Shisha tolali materiallar + bitum eritmasi.
Issiqlik o ‘tkazuvchanlik bo ‘yicha IIM quyidagicha:
A - issiqlik o‘tkazuvchanligi past 0,06 W/(m.°C) gacha,
В - issiqlik o ‘tkazuvchanligi o ‘rtacha 0,06-0,115 W/(m.°C) 
gacha. Ishlatish sohasiga nisbatan IIM qurilish konstruksiyalarni 
(binolar) izolyatsiyalash, sanoat asbob-uskunalari va truboprovodlarni 
izolyatsiyalash materiallariga boMinadi. Yonuvchanligiga qarab IIM 
yonmaydigan, qiyin yonadigan va yonadigan turlariga boMinadi.
Qurilish materiallarini hisoblash uchun issiqlik oMkazuvchanligi 
«Q urilish issiqlik texnikasi» (QMQ) ilovasi asosida yoki tajribalar 
natijasiga ko‘ra turli asboblar yordamida oMchab aniqlanadi.
Strukturasi bo‘yicha tolali (mineral va yog‘och tolali), donador 
(ko‘pikplast, ko‘pikshisha, yacheykali betonlar) materiallarga boMinadi. 
Shakli va tashqi ko‘rinishiga nisbatan IIM donali qattiq (plita, qobiq, 
segment, gMsht, silindr) va egiluvchan (mato, shnur, eshilgan bogMiqlar, 
polimer tolalar), yumshoq (paxta, hayvon yungi, qamish momigM, nitron 
tolali paxta) va sochiluvchan (perlit, vermikulit) materiallarga boMinadi.
0 ‘rtacha zichligi bo‘yicha IIM (kg/m3): D 15, D25, D35, D50, D100, 
D125, D150, D175, D200, D250, D300, D400, D500, D600 markalarga 
boMinadi. Bikrligiga nisbatan IIM yumshoq (M) (mineral va shishapaxta, 
bazalttolali paxta),yarim bikr(P)(shisha tolali plitalar, polimershtapellar), 
bikr (J) (mineral paxta plitalari), yuqori bikr (PJ), qattiq (T) materiallar.