Tofiq quliyev
Yüklə 0,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
the bucket idiomundan istifadə edilir. Onun Azərbaycan
dilinə hərfi tərcüməsi belədir: “vedrəyə təpik vurmaq”. Lakin bu birləşmə Azərbaycan dilində idiom səciyyəsi daşımır, yəni ingilis dilindəki idiomun mənasını verə bilmir. Bu məqamda Azərbaycan dilində dünyasını dəyismək, rəhmətə getmək idiomlarından istifadə edilməsi daha düzgündür. Tərs, inadcıl adamdan bəhs edərkən ingilis dilində what is bred in the bone will not go out of the flesh, can the leopard change its spots? idiomları işlədilir. Bu idiomları Azərbaycan dilinə hərfən müvafiq olaraq “Sümükdə böyüdülən ətdən çıxmaz”, “Bəbir xallı dərisini dəyişə bilərmi?” kimi tərcümə etmək olar. Lakin Azərbaycan dilində belə idiomlar yoxdur, ona görə də ingilis dilindəki həmin idiomların qarşılığı kimi qozbeli qəbir düzəldər atalar sözündən istifadə edilməsi məqsədəuyğundur. Eyni fikirdə olan insanların bir-birini müdafiə etməsi, bir- biri ilə həmrəy olması ingilis dilində crows don’t pick crow’s eyes, hawks will not pick hawk’s eyes out idiomları 184 ilə ifadə edilir. Azərbaycan dilində onların hərfi tərcüməsi belədir: “Qarğalar qarğanın gözünü çıxarmır”, “Qırğılar qırğının gözünü çıxarmaz”. Göründüyü kimi, hərfi tərcümə ingilis dilindəki mənanı vermir. Onun qarşılığı kimi Azərbaycan dilində it itin ayağını basmaz atalar sözündən istifadə etmək olar. Atalar sözləri, idiomlar və frazeoloji birləşmələrə aid tədqiqatlarda müxtəlifsistemli dillərdə idiomların ekvivalentliyi məsələsi həmişə mübahisə obyekti olmuşdur. Frazeoloji birləşmənin başqa dilə transformasiya zamanı bir sözlə əvəz edilməsi məsələsi ilə bağlı fikirlər də vardır. Məsələn, bir fikrə görə, bütöv bir birləşmənin mənası bir sözlə ifadə oluna bilməz. Zənnimizcə, bu fikirdə müəyyən həqiqət vardır, çünki eyni bir fikri bir sözlə ifadə etmək mümkündürsə, o halda bunun üçün iki və daha artıq sözdən ibarət birləşmədən istifadə edilməsinə ehtiyac yoxdur. Əlbəttə, dildə hər bir vahidin öz yeri vardır. Dil mürəkkəb bir sistemdir. Müəyyən fikrin müxtəlif yollarla, müxtəlif sözlərlə ifadəsi dilin imkanlarının göstəricisidir. Ayrı-ayrı ifadə 185 vasitələrindən istifadə edilməsi müxtəlif məqsədlərə xidmət edə bilər. Birləşmənin bir sözlə əvəz edilməsi məsələsinə münasibət bildirən S.Əliyeva yazır: “Razılaşmaq lazımdır ki, frazeologizmi sözə ekvivalent hesab etmək heç də frazeologizmlə sözü eyniləşdirmək demək deyil. Məsələ burasındadır ki, biz sözlə frazeologizmi sinonim kimi işlədə bilirik. Bu hal həm Azərbaycan, həm də ingilis dillərində müşahidə olunur. Məsələn: əldən düşmək – yorulmaq; to get on one’s nerves – to annoy, to irritate. Məhz bu mənada frazeologizmlə söz bir-birinə ekvivalent sayılır və buna heç bir şübhə yoxdur. Əlbəttə, sözlə frazeologizm bir-birindən fərqlənməsə, onlar dilçiliyin ayrı-ayrı şöbələrinə aid edilməz. Bu fərq şübhəsiz ki, mövcuddur” [17, 101]. Müxtəlifsistemli dillərin idiomlarının bir-birinə struktur, struktur-semantik, semantik baxımdan yaxınlığı və uzaqlığı müəyyən səbəblərlə şərtlənir. Struktur-genetik cəhətdən əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənən, coğrafi yaxınlığa və uzunmüddətli mədəni-tarixi əlaqələrə malik 186 olmayan, müxtəlif sistemli dillərdə işlədilən ekvivalent idiomatik ifadələrin bir sıra struktur-semantik və leksik- semantik cəhətləri diqqəti cəlb edir. Belə ifadələrin komponent tərkibində, qrammatik təşkilində, leksik tərkibində, idiomatik variantlığında, struktur sinonimlərinə malik olmasında müəyyən oxşarlıqlar nəzərə çarpır. Ekvivalent idiomatik ifadələrin struktur təşkilində analogiya onların obrazlılığının ümumdil xarakteri ilə şərtlənir. Məsələn, Azərbaycan dilində gözə Yüklə 0,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|