Tofiq quliyev
Yüklə 0,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
feet – azərb. ayağa qalxmaq – rus. встать на ноги /
обрести (твердую) почву под ногами, ing. one’s hair stood on end – azərb. tükləri biz-biz durdu – rus. волосы дыбом встали, ing. to take something to heart – azərb. 207 ürəyinə salmaq – rus. принимать что-либо близко к сердцу. Bu idiomlarda felin dəyişməsi də özünü göstərir. Lakin leksik komponentlərin sayındakı fərq və onların dəyişməsi ümumi məzmuna, idiomun funksional xüsusiyyətlərinə təsir göstərmir. Qeyd olunan cəhət yeni mənanın hansı dildə hansı və nə qədər sözün birləşməsi ilə əmələ gəlməsindən asılıdır. Müxtəlifsistemli dillərdə, bu amil idiomların tərkibindəki komponentlərin sayında fərqlərə səbəb olur. Məsələn, “ölüm” anlayışının bildirilməsində mənanı gücləndirmək üçün birləşməyə əlavə sözlər artırılır. Müq. et: ing. to put somebody to sleep – azərb. əbədi yuxuya göndərmək – rus. обрести кого-либо на вечный сон. İdiomların bir dildən digərinə tərcüməsi və transformasiyası zamanı əsas diqqət semantik oxşarlığa, məzmun eyniliyinə yönəldilməlidir. İdiomların tərkib komponentlərinin olduğu kimi tərcümə edilməsi ekvivalent variantın seçilməsinə mane olur. Bu hal qəbuledilməzdir. Məsələn, ingilis dilindən tərkibində 208 heart (“ürək”) sözü olan idiomu tərcümə edərkən onun Azərbaycan dilində tapılmış qarşılığında ürək deyil, can komponenti ilə rastlaşırıqsa, o halda idiomun hərfi tərcüməsindən yox, həmin qarşılıqdan istifadə etmək doğru olardı. Müxtəlifsistemli dillərdə idiomların ekvivalentliyini təmin edən amillərdən biri də insanın müxtəlif emosional- psixi vəziyyətini müşayiət edən jestlər və bədən hərəkətləridir. Belə hərəkətləri ifadə edən söz birləşmələrinin məcazi mənada işlənməsi nəticəsində müxtəlif idiomatik vahidlər meydana çıxır. Bu cür birləşmələr jestlər və bədən hərəkətlərini bildirərkən, eyni zamanda onların rəmzi mənalarını da (çiyinlərini sıxmaq, başını tərpətmək və s.) ifadə etmiş olur. Müxtəlif xalqların, etnik qrupların emosional jestlərinin oxşarlığı müxtəlif dillərdə oxşar idiomların yaranmasına səbəb olur. Məsələn, Azərbaycan dilində əllərini sındırmaq birləşməsinin malik olduğu semantika ingilis dilində wring one’s hand birləşməsi ilə ifadə olunur. Həmçinin 209 müq. et: azərb. saçlarını yolmaq, ing. tear one’s hair, azərb. əl qaldırmaq, ingiliscə lift one’s hand. Bir sıra dillərdə ekvivalent idiomların obrazlılıq nüvəsini heyvanların davranışının təsviri təşkil edir. Belə idiomatik vahidlərdə heyvanlara xas hal, vəziyyət və ya hərəkət insana aid edilir. Müq. et: ing. put one’s tail between one’s legs – azərb. quyruğunu qısmaq, ing. prick (up) one’s ears – azərb. qulaqlarını şəkləmək. Nümunələrdən göründüyü kimi, bu sabit söz birləşmələri ilə ifadə olunan məzmun yalnız heyvanlara xasdır və nitqin ekspressivliyini artırmaq məqsədilə işlədilir. İdiomatik ifadələrin ekvivalentliyinin yaranması, yuxarıda ötəri qeyd olunduğu kimi, insanların müxtəlif emosional-psixi vəziyyətləri (ağrı, həyacan, qorxu, hiddət və s.) ilə də şərtlənir. Belə vəziyyətlər bir sıra ifadələrin obrazlılığını, ekspressivliyini, emosionallığını şərtləndirən motiv kimi çıxış edir. Azərbaycan dilindəki canına Yüklə 0,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|