Tok transformatorlarni ishlatish

Tarmoqning kuchlanishi, kV 6 10 20 35
Sig‘im toki, A 30 20 15 10.
Tok ko‘rsatilgan qiymatlardan ortiqcha bo‘lganda transformator yoki generatorning neytraliga sig‘im tokini kompensatsiyalovchi yoy so‘ndiruvchi g‘altak ulanadi (4.18,b- rasm). Yoy so‘ndiruvchi g‘altakda tok I_k faza erga tutashganda neytralda hosil bo‘lib, neytralning ko‘chish kuchlanishi deb nomlanuvchi kuchlanish Uo=-U_A ta’sirida hosil bo‘ladi:
Kam kompensatsiyalanishga sozlangan holat ( I_k -I_c) kabel va xavo liniyalarida har qanday avariya tufayli yuzaga keluvchi faza sig‘imlarining nosimmetrikligi neytralning ko‘chish kuchlanishini 0,7U_f dan oshib ketishiga olib kelmaydigan xollarda qo‘llanilishi mumkin. Yoy so‘ndiruvchi g‘altaklarning toklarini rostlash quyidagi uchta usulning biri yordamida amalga oshiriladi:

• 
  cho‘lg‘amlarning shaxobchalarini uzib ulash orqali;
  
• 
  magnit tizimdagi oraliqni o‘zgartirish orqali;
  
• 
  induktivlikni o‘zgarmas tok bilan magnitlab, o‘zgartirish orqali.
  

6-35 kV tarmoqlarda qo‘llaniluvchi ZROM tipidagi yoy so‘ndiruvchi g‘altaklarda tok pog‘onali rostlanadi. Ularda shaxobchalarni uzib-ulagichining yuritmasi bak qopqog‘ida joylashgan. Nazorat va signalizatsiya zanjirlarini ta’minlash uchun yoy so‘ndiruvchi g‘altaklar signal cho‘lg‘amlari bilan ta’minlangan (100 V. 10 A). Sozlashlar tarmoqdan g‘altakning tarmoqdan uzilgan holatida amalga oshiriladi. Ajratgich tarmoqda erga tutashuv mavjud bo‘lmagan holatda uziladi. Buni shchitdagi signal qurilmalari va bevosita ajratkich bo‘yicha baholash mumkin.
Xavfsizlik shartlariga muvofiq holda shoxobchani g‘altakni uzmasdan turib uzibulashga ruxsat etilmaydi. Chunki, uzib-ulash paytida erga tutash sodir bo‘lib, g‘altakda faza kuchlanishi paydo bo‘lishi mumkin. Faqat tok ostida avtomatik sozlovchi qurilmalarga ega bo‘lgan maxsus g‘altaklarni tarmoqdan uzmasdan sozlashga ruxsat etiladi.
G‘altaklarni bir transformatordan (generatordan) boshqasiga ko‘chirish uchun avvalo u ajratkich yordamida uziladi va so‘ngra boshqa transformatorga
(generatorga) ulanadi.
Sig‘im toklari kompensatsiyalangan tarmoqlar unda uzilmagan erga tutashuvlar va iste’molchilarning elektr ta’minotida cheklashlar mavjud bo‘lgan hollarda ishlatilishi mumkin. Biroq, o‘tkazuvchanlik tokning erga uzoq muddat oqishi avariya holatiga olib kelishi mumkin bo‘lganligi sababli, erga tutashuv joyini ajratish imkoni boricha tezroq amalga oshirilishi shart. SHikastlangan joyni qidirish bilan bir vaqtda ishlayotgan g‘altaklar neytraliga ular ulangan transformatorlar ham ko‘rikdan o‘tkaziladi. Bu shu bilan bog‘liqki, g‘altaklarni tok ostida uzluksiz ishlash davomiyligi zavod tomonidan ayrim shaxobchalar uchun 2 soatdan 8 soatgacha qilib me’yorlanadi. Erga tutashish joyini qidirib topish vaqti uzayib ketsa, ishlatuvchi personal g‘altak bakidagi moyining yuqori qatlamlarini haroratini jiddiy kuzatishi va har 30 minutda termometrning ko‘rsatishini yozib borishi shart. Bunda moyning yuqori qatlamlari haroratining ruxsat etilgan maksimal qiymati 100^0C belgilangan.
YOy so‘ndiruvchi g‘altaklarga xizmat ko‘rsatish kuch transformatorlariga xizmat ko‘rsatishdan juda kam farq qiladi. Yoy so‘ndiruvchi g‘altaklarning kapital ta’mirini 12 yilda kamida 1 martda amalga oshirishga tavsiya etiladi.