To‘plamlar nazariyasi

1. 
   TO‘PLAMLAR NAZARIYASI.
   

1. 
   1.1. To‘plamlar ustida amallar
   
2. 
   

Q uyidagi misollarnig shartlarida Universal to‘plam U={ a, b, c, d, e, f, g,h } da X va Y to‘plamlar berilgan bo‘lib, , , , , to‘plamlarni A, B, C lar orqali ifodalang va Eyler-Venn diagrammalrida tasvirlang.

1.1.0	X={a,b,c,d}, Y={b,c,d,e}	1.1.10	X={c,d,e,f}, Y={e,f,g,h}	1.1.20	X={e,f,g,h}, Y={h,a,b,c}
1.1.1	X={b,c,d,e}, Y={c,d,e,,f}	1.1.11	X={d,e,f,g}, Y={f,g,h,a}	1.1.21	X={f,g,h,a}, Y={a,b,c,d}
1.1.2	X={c,d,e,,f}, Y={d,e,f,g}	1.1.12	X={e,f,g,h}, Y={g,h,a,b}	1.1.22	X={g,h,a,b}, Y={b,c,d,e}
1.1.3	X={d,e,f,g}, Y={e,f,g,h}	1.1.13	X={f,g,h,a}, Y={h,a,b,c}	1.1.23	X={h,a,b,c}, Y={c,d,e,,f}
1.1.4	X={e,f,g,h}, Y={a,f,g,h}	1.1.14	X={g,h,a,b}, Y={a,b,c,d}	1.1.24	X={a,b,e,f}, Y={c,d,e,,f}
1.1.5	X={a,,f,g,h}, Y={a,b,g,h}	1.1.15	X={h,a,b,c}, Y={b,c,d,e}	1.1.25	X={b,c,f,g}, Y={d,e,,f,g}
1.1.6	X={a,b,g,h}, Y={a,b,c,h}	1.1.16	X={a,b,c,d}, Y={d,e,f,g}	1.1.26	X={c,d,g,h}, Y={e,g,h,a}
1.1.7	X={a,b,c,h}, Y={a,b,c,d}	1.1.17	X={b,c,d,e}, Y={e,f,g,h}	1.1.27	X={d,e,h,a}, Y={g,h,a,b}
1.1.8	X={a,b,c,d}, Y={c,d,e,,f}	1.1.18	X={c,d,e,f}, Y={f,g,h,a}	1.1.28	X={e,f,a,b}, Y={h,a,b,c}
1.1.9	X={b,c,d,e}, Y={d,e,f,g}	1.1.19	X={d,e,f,g}, Y={g,h,a,b}	1.1.29	X={f,g,b,c}, Y={a,b,c,d}

0-topshiriqnig ishlanishi
1.1.0. U={ a, b, c, d, e, f, g,h } da X={a,b,c,d} va Y={b,c,d,e} to‘plamlar berilgan bo‘lib, , , , , to‘plamlarni A, B, C lar orqali ifodalang va Eyler-Venn diagrammalrida tasvirlang.





















1.2. Murakkab to‘plamlarni soddalashtirish

1.2.0		1.2.15
1.2.1		1.2.16
1.2.2		1.2.17
1.2.3		1.2.18
1.2.4	(B\A) ( B\A)	1.2.19
1.2.5		1.2.20
1.2.6		1.2.21
1.2.7		1.2.22
1.2.8		1.2.23
1.2.9		1.2.24
1.2.10	A (B	1.2.25
1.2.11		1.2.26
1.2.12		1.2.27
1.2.13		1.2.28
1.2.14		1.2.29

Yuqorida keltirilgan soddalashtirishlarni amalga oshirish uchun quyida keltirilgan to‘plamlar ustida amallar xossalaridan foydalaning:

U-univyersаl to‘plаmning А, B, C to‘plаm оstilаri uchun quyidаgi хоssаlаr o‘rinli.

1.				Kоmmutаtivlik		11.
2.						12.		0 vа 1 qоnunlаri
3.				Аssоtsiаtivlik		13.	Ø
4.						14.	Ø=A
5.				distributivlik		15.
6.						16.
7.			Yutilish qоnunlаri			17.	Ø= Ø
8.						18.	Ø
9.		De Mоrgаn qоnunlаri				19.	=U
10.						20.	A\
	21.				Ikkilаngаn rаd etish qоnuni

1.2.0-variant

=12-xossaga ko‘ra 2,3-qavslar U gat eng, 15-xossaga ko‘ra esa 1- va 4-qavslarning o‘zlari qoladi.= =6-xossaga ko‘ra= =13 va 14-xossalarga ko‘ra=B
Shunday qilib soddalashtirish natijasi quyidagicha:


1.3. To‘plam tartibini topish
1.3.0. 100 tа tаlаbа sessiya tоpshirishdi. Tаriхni 48 kishi, fаlsаfаni 42 kishi, mаtemаtikаni 37 kishi tоpshirdi. Tаriх vа fаlsаfаni 76 kishi, tаriх vа mаtemаtikаni hаm 76 kishi, fаlsаfа vа mаtemаtikаni 66 kishi tоpshirdi. Hаmmа imtihоnlаrni 5 kishi tоpshirdi. Nechа kishi bittаdаn, ikkitаdаn imtixоn tоpshirgаn, nechа kishi birоrtа hаm imtixоn tоpshirа оlmаgаn?
1.3.1. Shahardagi 110 ta qandalotchilik sexlaridan 40 tasi A mahsulotni, 30 tasi B mahsulotni, 48 tasi C mahsulotni, 10 tasi A va B, 13 tasi B va C, 12 tasi A va С, 14 tasi faqat 2 xil mahsulot ishlab chiqarsa, ushbu mahsulotlarni ishlab chiqarmayatgan sexlar nechta?
1.3.2. 30 ta turistdan 19 tasi ingliz, 18 tasi nemis tilini biladi. Ulardan nechtasi faqat ingliz tilini biladi?
1.3.3. 42 turistdan 25 tasi ingliz, 28 tasi nemis tilini biladi. Ulardan nechtasi faqat
nemis tilini, nechtasi faqat ingliz tilini, nechtasi ikkala tilni ham biladi?
1.3.4. Guruxda 40 talaba bolib, ulardan 25 tasi yigitlar, qolgani qizlar. Imtixonda
ulardan 18 tasi “4”, 22 tasi “5” baho olgan. Agar qizlardan 9 tasi “5” olgan
bolsa, “4” olgan yigitlar nechta?
1.3.5. Guruxdagi talabalardan 17 tasi volleybol, 16 tasi futbol, 18 tasi tennis boyicha togaraklarga qatnashadi. Ulardan 5 tasi futbol va voleybol 7 tasi voleybol,
tennis, 6 tasi futbol va tennis, 2 tasi esa 3 ta togarakka ham qatnaydi. Guruhda nechta talaba bor?
1.3.6. Tumanda 32 ta fermer bolib, ular paxta, bugdoy va kartoshka yetishtirishadi.
Ulardan 26 tasi paxta, bugdoy yetishtirishi ma’lum bolsa, faqat kartoshka
yetishtiradigan fermer nechta?
1.3.7. Guruxdagi 28 talabadan 11 kishi futbol, 15 kishi kurash, 15 kishi basketbol to‘garaklariga qatnashadi. 5 kishi ham futbol ham kurash, 4 kishi ham futbol ham basketbol, 7 kishi ham kurash ham basketbol, 7 kishi esa faqat 2 tadan sport turiga qatnashadi. Necha kishi umuman bu to‘garaklarga qatnashmaydi? Necha kishi faqat bitta to‘garakka, necha kishi uchchala to‘garakka ham qatnashadi?
1.3.8. Potokda 100 talabadan 61 tasi ingliz tilini, 48 tasi fransuz tilini, 56 kishi kishi nemis tilini o‘rganishadi. 24 kishi ingliz va fransuz, 36 kishi ingliz va nemis, 30 kishi fransuz va nemis tilini o‘rganishadi. Faqat 2 tadan til o‘rganadiganlar 24 kishi bo‘lsa, umuman til o‘rganmayatganlar nechta? Faqat bittadan til o‘rganayatganlar nechta? Uchchala tilni ham necha kishi o‘rganayapti?
1.3.9. Oktyabr oyida 10 kun sovuq, 20 kun yomg‘rli, 16 kun shamolli kun bo‘ldi. Agar 2 kun faqat sovuq, 7 kun faqat yomg‘ir, 5 kun faqat shamol, 4 kun sovuq, yomg‘ir, shamolli kun bo‘lgan bo‘lsa, necha kun quyosh charaqlab turgan?


1.3.10. Sessiyada 100 ta talaba matematika, fizika, tarixdan imtixon topshirdi. Matematikani 54 kishi, fizikani 59 kishi, tarixni 50 kishi topshirdi. Matematika va fizikani 29 kishi, matematika va tarixni 22 kishi, fizika va tarixni 28 kishi, uchchala fanni ham 12 kishi topshirgan bo‘lsa, necha kishi birorta ham fanni toshira olmagan? Nechta kishi faqat bitta fanni, nechta kishi faqat ikkita fanni topshirgan?


1.3.11. 1 dan 100 gacha sonlar ichida 3 ga bo‘linadiganlari 33 ta, 4 ga bo‘linadiganlari 25 ta, 12 ga bo‘linadiganlari 8 ta bo‘lsa, faqat 3 ga, faqat 4 ga, 3 ga ham 4 ga ham bo‘linmaydiganlar sonlar nechta?


1.3.12. Potokdagi 85 talaba universitetga yetib kelish uchun metro, avtobus, tramvay kabi jamoat transportlaridan foydalanishadi va piyoda kelishadi. Agar 31 kishi metrodan, 33 kishi avtobus, 23 kishi tramvaydan, 10 kishi metro va avtobusdan, 13 kishi metro va tramvaydan, 12 kishi avtobus va tramvaydan, 21 kishi kamida 2 ta transportdan foydalansa, nechta kishi yotoqxonadan piyoda keladi? Nechta kishi faqat bitta, faqat ikkita, uchchala transportdan ham foydalanishadi?
1.3.13. Guruhdagi 17 ta talaba sportga, 22 tasi matematikaga qiziqadi. Komil, Baxodir, Nodir, Dilnoza va Shaxnoza sportga ham matematikaga ham qiziqishadi. Bitta talaba sportga ham matematikaga ham qiziqmaydi. Guruxda nechta talaba bor?
1.3.14. Guruxdagi 25 talabadan 8 tasi quvnoqlar va zukkolar o‘yinida raqs nomerlarida, 11 tasi turli xil sahna ko‘rinishlarida, 4 tasi ham raqs ham sahna ko‘rinishlarida qatnashishdi. Necha kishi quvnoqlar va zukkolar o‘yinida ishtirok etishmadi?


1.3.15. 1 dan 100 gacha sonlar ichida 2 ga bo‘linadiganlari 50 ta, 3 ga bo‘linadiganlari 33 ta, 17 toqlari 3 ga bo‘linadi. Nechta son 6 ga bo‘linadi? Nechta son 3 ga bo‘linmaydi? Nechta son 2 ga ham 3 ga ham bo‘linmaydi?


1.3.16. Guruxdagi 29 talabadan 18 tasi matematika, fizika, informatika bo‘yicha o‘tqazilgan olimpiadalardan birortasiga ham qatnashishni xoxlashmadi. Matematika bo‘yicha olimpiadada 8 ta talaba, fizika bo‘yicha olimpiadada 4 ta talaba, ximiya bo‘yicha olimpiadada 4 ta, faqat matematikani o‘ziga 3, faqat fizikaga 1, faqat ximiyaga 2 kishi qatnashdi. Uchchala olimpiadaga ham biror kishi qatnashmadi. Matematika va fizika, fizika va informatika bo‘yicha o‘tqazilgan olimpiadalar bir vaqtda o‘tishi mumkinmi?


1.3.17. 1 dan 100 gacha sonlar ichida 3 ga bo‘linadiganlari 33 ta, 5 ga bo‘linadiganlari 20 ta, 15 ga bo‘linadiganlari 6 ta bo‘lsa, faqat 3 ga, faqat 5 ga bo‘linadigan, 3 ga ham 5 ga ham bo‘linmaydiganlar sonlar nechta?


1.3.18. Uch xonali sonlar ichida 3 ga bo‘linadiganlari 300 ta, 4 ga bo‘linadiganlari 225 ta bo‘lsa, u holda 12 ga bo‘linadigan sonlar nechta? 3 ga ham 4 ga ham bo‘linmaydigan sonlar nechta?


1.3.19. Ma‘lum vaqt kuzatish natijasida bozordan 16 kishi behi, 24 kishi olma, 15 kishi nok, 11 kishi behi va olma, 8 kishi behi va nok, 12 kishi olma va nok, 6 kishi behi, olma va nok, 5 kishi gilos olib chiqqan bo‘lsa, bozordan necha kishi chiqqan?


1.3.20. Qizil, sariq va ko‘k bo‘yoqlarning barchasi 28 kg. Ushbu bo‘yoqlarning bir qismi quyidagi bo‘yoqlarni olish uchun ishlatilgan: binafsha (qizil va ko‘k) – 2 kg, yashil (ko‘k va sariq) – 4 kg, zarg‘aldoq (qizil va sariq) – 3 kg, jigar (qizil, sariq, ko‘k) – 1 kg. Qizil, binafsha, zarg‘aldoq va jigar bo‘yoqlarning umumiy og‘irligi ko‘k, binafsha, yashil va jigar bo‘yoqning umumiy og‘irligiga, hamda sariq, zarg‘aldoq, yashil va jigar bo‘yoqlarning umumiy og‘irligiga teng. Faqat qizil, faqat ko‘k, faqat sariq bo‘yoqlardan necha kg. dan qoldi ?


1.3.21. Potokda talabalar yoki grant yoki shartnoma asosida o‘qishadi. Potokda 32 ta o‘g‘il bola, barcha shartnoma bo‘yicha o‘qiyatganlar 48 ta. Grant asosida o‘qiyatgan qizlar shartnoma asosida o‘qiyatgan o‘g‘il bolalar soniga teng bo‘lsa, potokda nechta talaba bor?


1.3.22. Qoplarga solingan qum, shag‘al, tsementni tashish uchun 120 ta mashina ajratilgan. Qum uchun 55 ta, shag‘al uchun 50 ta, tsement uchun 45 ta, qum va shag‘al uchun 15 ta, qum va tsement uchun 20 ta, shag‘al va tsement uchun 10 ta, ixtiyoriy ikki xil material tashish uchun 35 ta mashina ajratilgan bo‘lsa, nechta mashina ushbu yuklarni tashishda qatnashmagan?


1.3.23. Kutubxonaning o‘qish zalida A, B, C jurnallarni buyurtma berishadi. A va B ni 65%, A va C ni 70%, B va C ni 80%, A va C jurnallarni 10% o‘quvchi, A va B ni hech kim buyurtma bermasa, kamida ikkita jurnalni 15% o‘quvchi buyurtma bersa, necha foiz o‘quvchilar faqat bitta, faqat ikkita jurnalni buyurtma berishgan?


1.3.24. Uchta stanokda bir xil miqdordagi detallar qayta ishlanadi. Ulardan 30 ta detal 1 ta stanokda, 30 tasi faqat ikkita stanokda, 10 tasi qayta ishlanmagan bo‘lib, jami 80 ta detal ekanligi aniq bo‘lsa, uchchala stanokda ham nechta detal qayta ishlangan?


1.3.25. Sayohatda birinchi va iikinchi kurs talabalari bo‘lishdi. Ularning barchasi yoki a’lochi yoki yaxshi baholarda o‘qiydigan talabalar bo‘lib, ularning 16 tasi o‘g‘il bolalar, 24 tasi a’lochi, yaxhi bahoda o‘qiydigan qizlar a’lochi o‘g‘il bolalar soniga teng bo‘lsa, sayohatda nechta talaba bo‘lgan?


1.3.26. 120 ta detaldan 82 tasi 1-stanokda, 23 tasi 2-stanokda, 42 tasi 3-stanokda, 18 tasi 1- va 2-stanoklarda, 17 tasi 1- va 3-stanokda, 15 tasi 2- va 3-stanoklarda, 10 tasi uchchala stanokda qayta ishlov berildi. Nechta detal birorta ham stanokda qayta ishlanmagan?


1.3.27. Boshqarma 150 ta korxonadan iborat bo‘lib, ularning 80 tasi A mahsulotni, 60 tasi B mahsulotni, 50 tasi C mahsulotni, 20 tasi A va B mahsulotni, 30 tasi B va C mahsulotni, 10 tasi A va C mahsulotni, 50 tasi kamida ikkita mahsulotni ishlab chiqaradi. Nechta korxona A, B, C mahsulotlarni ishlab chiqarmaydi?


1.3.28. Qishki sessiyada 40 talabadan 18 tasi “3” baholar, 20 tasi “4” baholar, 23 tasi “5” baholar olgan. Ulardan 3 tasida 3, 4, 5 baholar, 6 tasida faqat 4, 5 baholar,
9 tasida esa faqat 5 baholar bolgan bolsa, sessiyada faqat 3 baho olgan, faqat 4 baho olgan talabalar nechta?