Toplayan HƏSƏn bəy hadi 2005-5

yarağın görməyən axmaxdır erkən (tezdən), qışı göy (bitgi) üzrə qışlamaz bilirkən.

yarağın qılan, otraqın qılar.

yarağlan kefə başla, qayğının quşun daşla. -yarak oldu kefə başladılar, qəm qussənin quşun daşladılar.

yaramaz deyib, yaramaz eşitmə.

yaramaz evdə, ölüyü neynərəm, girir ağlaram çıxır ağlaram.

yaramaz qılıqlı (xuylu), can xəstəsidir. yaramazdan arındız, tanrıza yoxunlaşdız.

yaramaz yoldaşdan yalnızlıq yeğdir.

yaramazdan sağın sən.

yaramazdan var genə (igən: artıq, çox) yaramaz.

yaramazı qeytərən, uğurlar gətirən.

yaraq (silah) yiyəsinə yağıdır (düşmandır).

yaraqlanıb sazlanıb yola çıxdı.

yaraqlanıp, gecə gündüz demədən yeridilər.

yaraqlı oldur kim, duyur elinin səsin.

yaraqsız necə anda tuş (muqavimət, dayam, davam) tutasın, tutalım ağzın ilə quş tutasın.

yaraqsızdan yoldaş olmaz.

yararsız oğlad, yarağlı oğlan.

yarasaya gecə gündüz aydın.

yaraşur göylər içində göycə mıncıq.

yaratqana sığın, sığa qol.

yarələrin onğulacak çağıdır, gəl timar et yarəni sən eşq ilə.

yarıcın quda, köməyin özün ol belə.

yarını uy, dünəni qoy, bu günü gör.

yarıq tapan, dolağın tapar.

yarıvı gör özün danış, evlər yıxıb arasözlər.

yarlı günü, yaz günü.

yarmaq ülət çıqaya: para çatdır yoxsula.

yarmaq yığın dar günə, qara gecə ağ günə.

yaş var yaşında, xam olur gənc çağında, yaş gərəyi qırk yaşında.

yaşam üçün yeyəndə var, yemək üçün yaşayanda.

yaşamaq gözəl şeydir.

yaşamda axmaq oduki, öz inandığın qoyub, özgələrin dediklərinə inanır.

yaşamda bilmək yox, öyrənmək var. yaşamda öyrənmək yoxdu, eləmək var.

yaşamda böyük itgilərdən qorxmayın, olsun ki bu böyük itgi elə bir balaca qazanc sizə verəki, o böyük itgidən böyükdür.

yaşamda seçənlər, zirəklərdən irəli gedir.

yaşamın çətin dövründə adamlara dörd imkandan biri hər vax hazırdi
1- ölkəsin dəyişmək (gedmək). - göt istəyir.
2- ölkəsin dəyişmək (qalıb olduğu yeri, şərayiti). - can istir
3- özün dəyişmək(olduğu yerdə). – çıxar istəyir.
4- özün dəyişmək (gedilən yerdə).

yaşamın öz anlamı, düz anlamı, - kefliliyinən ayıqlığın arsındadır.

yaşda quruda, suda qarada.

yaşı gördüyündə diyər, yaman verdiyindən.

yaşı yaman, keçər kərvan.

yaşı yetmiş, altında dəvə itirmiş, dindən yavmış, elindən qalmış.

yaşın ağlı, başın ağlı.

yaşın çevirərlər, qurusun yığarlar.

yaşın uzun olsun, aşın bol.

yaşın yanında, quruda yanar.

yaşına baxma, başına bax.

yaşına-yaşına (gizlənə-gizlənə) çıxdı ocaq başına.

yaşıyan çox, aşıyan az.

yaşlıya gücünü yox, işini sor.

yatacağım yastacağım, sənin qapundur tanrım mənim.

yatağında qaplan sözə aldanır, itə çörək atsan aldanır.

yatan qalar. gedən çatar.

yataqdan qorxan - ərkək olmaz.

yatar yatar başı şişər, duranda bitin arar, əti verər pişiyə, qonşunun itin arar.

yatıp ölmə, qalxıb öl.

yatıp qalma, atıp qal.

yatmış, yatmışı oyatmaz.

yatur qurddan, yələ köpək yeğdir.

yava (pis), yağsız (dadsız. yaxışıqsız) olmaz,
ölkə düşmansız, türk tatsız olmaz,
börk, başsız olmaz,
dərə dağsız olmaz. qara ağsız olmaz.

yava eyi qoşulsa, uğur qeyrət tökülər.

yavana yaxşı dözər, yağlı yavanı üzər.

yavaş oldun dilə basıldın, yavuz oldun başdan asıldı.

yavaşdan, yoğun çıxar.

yavayla yaxşı dəklənməz.

yavız etmə görməyəsin yavız iş, iyi toxum verməyə yavız topraq.

yavız işdən yığan, uğurlara uğradar.

yavız it, sürüyə qurt gətizir.

yavız sananların üzü qararsın, içi yatlıların bənzi sararsın.

yavlağ (çox) iyi, yavlağ kötü, başında olanı iyi götü.

yavlağ sevgi, başı qandırar.

yavuz gözlər ərmiyə (irurməyə).

yavuz günlər yavaşır yatlu adəm, qoymaz yatluluğun ölüncə bir dəm.

yavuz işdən uğraşdıq qadaya, sən iyiliklərini qoyma qazaya.

yavuz ötüncün, iyi ödər.
– pisin borcun, yaxcı ödər.

yavuz sirkə, küpünə ziyan eylər.

yavuzlar körən atda (kürən at üsdə) igidlər yalın, yaya, altda. (piyada yerdə).

yavuzludan uz umma, duzlu sudan buz umma, uz ged asda ged.

yaxa almadan ətək verməz: çox çimri, xəsis kişi.

yaxadakın yalayan, əlindəkin qaçqınur.

yaxadakın yalayıb, əlindəkin qaçırır.

yaxcı arvad var, qadan alar, onun pisi, qadan qalar.

yaxcı demişlər, vardan etmişlər, iyid demişlər, candan etmişlər.

yaxcı sözlərin yaxcısından, yaxcılıq gözləyən, yamaşdan yavaş gedər.

yaxcı yaxcıya pay verər. dilənçi dilənçidən pay güdər. yaxcı yaxcıdan pay güdməz.

yaxcı, işə gələr. yaman, aşa.

yaxcıdan, yaxcını seçmək, önər deyir, yaxcıynan pisi seçmək görəvdeyir, yaxcıynan pisi seçmək kişilikdir.

yaxcılar, gəlir dar gündə. yaman verir, zay gündə.

yaxcılığa ırışma (öğünmə), pisliyinən barışma.

yaxcılıq, yiyəsinə qəribdir.

yaxcın vermə hayıfdı, pisin vermə ayıbdı.

yaxcını basan, yamanı açan qonşu.

yaxcını gözlüsən gəlsin qapıva! qapıvı bağlı qoy.

yaxcını yatluyan pisin çıxarar (pisinə batar).

yaxcını yeltəsən düşünər, yavuzu yeltəsən övünər.

yaxcını, pislər günülər, yaxcı çox olsa pisin güdülər.

yaxcının eddiyin gör, pisin yatdığın.

yaxcının nə olduğun pisdən soruşma, pis bilməz yaxcılıq nədir.

yaxcının özündən um, bilənin sözündən.

yaxcının sözü dilində, yamanın kini ürəkdə.

yaxcısı özüvə, pisi özüvə, yelə tüpürsən, yeldə təpər gözüvə.

yaxcıya yoxuş, yamandan üzüş.

yaxcıynan, (iyiyiynən) yatlu hara. altınla, tünç hara.

yaxdılarda, yıxdılarda başa baş, qomadılar dura daş üstə daş.

yaxşı atın dişinə baxma.

yaxşı gəlin gülümdi, yaman olsa ölümdu.

yaxşı gəlməyincə, yaman gedməsin.

yaxşı olur qızların hamısı, hardan çıxır arvadın pisi.

yaxşı qadın ömür balı, yaman qadın can zuvalı.

yaxşı şeyə gül ki, başına gəlsin.

yaxşı tanıb qapırar, yaman qapıp qanırar.

yaxşı yaman, keçdi karvan.

yaxşıla dost olsan səni əzizlər, yamanilə dost olsan dalıca pislər.

yaxşılarla vuruşma, yamanlarla duruşma.

yaxşılığı itirəndən, duz çörək umma.

yaxşılıq açan qapıya, sevgi qonar.

yaxşılıq ağac başında - tutmaq çətin, yamanlıq ayaq altında - atmaq çətin.

yaxşılıq bilməyən, yamanlıqdan qalmaz.

yaxşılıqı su altında gəmiş, üzündə dilə.

yaxşını yada vermə, hayıfdır, yamanı yada vermə, ayıbdır.

yaxşıya gün yox, yamana ölüm.

yaxşıya yaxşı de, yaxşılığın artırsın, yamanada yaxşı de, yamanlığın qaytarsın.

yaxşıya yaxşı desən çəkinər, yamana yaxşı desən övünər.

yaxşıyada yaxşı malı tapışma.

yaxşıyla yaxşı, yarışqan at, yamanla yaman qudurqan it.

yay görməyən, ox bilməz. qış görməyən qar bilməz. qar görməyən ağ bilməz. ağ görməyən gün bilməz. gün görməyən tün bilməz. tün görməyən dan bilməz.

yay oğurluğu qışda deyilər.

yay qış bilə qarışdı, ərdəm yasın qurışdı.

yay quran, yaylar yasdıran (basdıran).

yay var qış var, nə tələsik iş var.

yaya gedən düz gedən, azmış kişi at minəndən yeğ.

yaya gəlib, yel kimi əsib, quş kimi uçub.

yayaq atı, çaruqdi, güci, azuq: yayanın (piyadanın) atı çarıqdı, gücü azıqdır, yeməkdir.

yayda ilandan qorxan, qışda çatıdan qorxar.

yayda kölgə xoş, qışda çuval boş.

yaydan çıxan, ox yanmaz (dönməz).

yaydan çıxsa ox dönməz.

yayın kölgəsin güdən, qışın qarına düşər.

yayın yanqısı qışa qalmaz.

yayın yasmaq gərək, yarağın (silahın) asmax gərək.
- yayın yasub, yarağın asub.

yayın yaylaq, qışın qışlaq içində, gahıni gülsər, gahın tağlar içində.

yayınıb dağlara canavarlar, yeridilər savaşa canı varlar.

yaylıq örtən kişidənsə, papaq qoyan qadın yaxşı.

yaz bir çiçəklə, yazlamaz heç.

yaz bir gülünən başlır, miniylə bitir.

yaz bitirir, yay yetirir, güz gətirir, qış itirir.

yaz gəlmədən, qar gedməyib, ot bitməz.

yaz gətirər, qış götürər.

yaz yapan, qış qapan.

yaz yapıya bax, qış qapıya.

yaza çıxardı danasın, bəyənməz oldu anasın.

yaza çıxarsan – tərə yesəndə, kərә yesəndə.

yazan yazıcı korudu, yapdığı bizə gorudu.

yazana baxma, yazdığına bax.

yazda çalan, qışda oynar.

yazda çalxan, güzdə yalğan, qışda yarğan.

yazda yatan, qışda üşüyər.

yazda yaz, qışda qıs.

yazdı ölkəmə bir yazı, çəkəmmirəm artıq, yazmaq istəyirəm bir kərə daxi, yazımdan qasılmış, yayım artıq.

yazı ayrandan, qışı yorqandan olduq.

yazı haxla, yemi saxla.

yazı varsa, azı yox.

yazıdan, azı yox.

yazılan çəkilir, əkilən biçilir.

yazılı gora girməz, görməyincə yazısın.

yazılı yazısın gördü, gora girdi.

yazılı yazısın görə gərək, görməsə sinə (gora) necə girə.

yazın ayransız, qışın yorqansız olmasın.

yazın şehi, qışın qarı, yaşam barı.

yazın uçmaq (yaz cənnətdi), qışın tamu (qış cəhənnəm), yarağın gör.

yazın yaylarlar yaylağını, qışın qışlarlar qışlarını.

yazın yazlardı yaylağını, qışın qışlardı qışlağını.

yazıqların biridə elə, yazıçıdır.

yazıya, əyri oxuyanlar girir.

yazmadan yazar olmaz, gəzmədən gəzər olmaz, qazmadan qazar olmaq.

yazmamış, atım (ovçu) olmaz, yanılmaz, bilgə olmaz.

ye, yedit, ayruğa qoyma malın.

yeddi dərə qoxuların, tülkü bilir.

yeddi lələ baxtığı çocuğun, gözü çıxmış.

yeddi oğul bir dədə yerin, yüz tülkü bir aslan yerin verməz.

yedin duzunu duzluğunu oğma (uşatma, sındırma).

yəhər at belində, həmməşə qalmaz.

yəhər ata yük olmaz, arvad ərə.

yəhər, gah atın belində gəzər, gah yiyəsinin.

yəhər, gah atın belində gəzər, gah yiyəsinin.

yəhərin ağır yüngülün, at bilir.

yəhərsiz ata, yük çatılmaz.

yel aparan yelindi, yerdə qalan elindi.

yel belə әssə ! balta belə kəssə ! vay mənim halıma.

yel əsəndə arvadın başı titrər.

yel əsəndə yellənər, yol görəndə yollanar.

yel əsib, qoz tökülüb.

yel əsməzsə yelkən tanqamaz.

yel görür yellənir, yol görür yollanır.

yel üfürdü, su köpürdü.

yel üfürər, sel süpürər.

yel vurur çalır, yengələr oynayır.

yel vurur, yeləngələr oynur.

yelə qayadan pay düşməz.

yelə tüpürən, üzündə yığar.

yələdən (yaldan) tutanmayan, quyruqdan nə tutar.

yeli oda ver, suyu şora ver,

yelin önünə düşən, yanılır.

yelinən yetər, odunan itər.

yelişsən yelilə, yolda qalırsın. - yellənmə yellə, yolda qalırsın.

yelkən oldu, yel gərək.

yellə yelişdim yolda qaldım.

yeməyin dadı duzdu, sevginin dadı düzdi !

yeməyin qoyun olsun, gördüyün düyün olsun.

yeməyin yalqız yeyən, yükün özü qaldırar.

yemirəm, işmirəm, vermirəm, yatmıram burda olmaz.

yemiş yavuz bir əldən min tapanca.

yemsiz torba, at gətirməz.

yeni yenidi, yamalı yeni.

yer basruqı dağ, boy basrıqı bəy.

yer dəğərin, oturandan alır.

yerdən yerə güp düzlər, bir birinə bənd edələr, atdan birin çəkələr, gəl onda gör, guppa gup.

yerə düşən göydəndir.

yerində olursa baş, ayağa dəyməz daş.

yerişin bilməyən tez gec yıxılar.

yeriyən çatmış, yatan qalmış.

yeriyən, büdürər.

yeriyən, öz dabanın güdməz.

yerli doğşan, yerli it.

yerli söz yerin tapar, yersiz söz, yiyəsin.

yersiz el yetim, elsiz yer yetim.

yersiz qərib olmaz, qəribsiz yer olmaz.

yersiz söz, ağızdan çıxar, yersiz yeriş, adamı yıxar.

yetdim dedin, yıxılma, doldum dedin, tökülmə.

yetimə çörək verən az olar, hamamda can-can deyən çox olar.

yetimin hamamda, atası çox olar.

yetlik olsa, ər öldiməz, içlik olsa, at yağrımas: başmaq olsa, ər qalmaz, yəhərlik (yəhər altı keçə) olsa, at beli yaralanmaz.

yeyici ki (orucun yeyən) uğruya (xeyir edə), pisin (şərri) sava, yeğ oruc tutandan ki, dünya qova.

yeyip içip, qonup köçüp, illər oğun, çağdan soyun.

yığılax biz araya, məlhəm qoyax yarıya.

yılıqın (qorxaq) otu qızdırmaz.

yıparlıq kəsürgüdən yıpar gedər, iyi qalır.

yırqıça tarıq: - bir saz bir, söz (gərək, lazım). {yırqıca (yarqaçı, oxuyayana) tarık (gərək, lazım) bir saz, bir söz}.

yıxığı yığan, qalığı qoruyan.

yıxılanın, dosdu olmaz.

yıxılmağın bilməyən, ayaq üsdə qalanmaz.

yıxılmasan, qoruyan var.

yıxılsan dizindən gör, əzilsən dilindən gör.

yıxılsan ucadan yıxıl, otursan alçaqda otur.

yiyəli itin, quyruğu dik durar.

yiyəni su aparmaz, yemiyəni aparar.

yiyəsinə bax atın nalla.

yiyəsinə baxıb, mıxını çalır.

yiyesini ağırlayan, itinə gəmik atar.

yiyəsiz mal, ya elə gedər, ya yelə.

yiyəsiz qarqış yerin tapar.

yoğrulmamış xəmirdən, çörək çıxmaz.

yoğun incəlincə, incə üzülər.

yoğurt yoğurt danışmaqdansa, yoğurub danışmaq yeydi.

yol azabı, gör azabı.

yol bilən, kərvana qatılmaz.

yol igən (çox) ıraq, erkəndən yaraq.

yol uzaq, eşşək çolaq.

yol uzun araba qoca. mən yorqun.

yolçuda nə var qırığa (yoluğa) verə.

yolçudan yolçuya, pay düşməz.

yolda yoluğan, yoldaş olmaz.

yoldan irəli - yoldaş, evdən irəli - qardaş.

yoldaşı qarqa olanın, yediyi pox olur.

yoldaşım eldəndi, uşağım beldən, dosdum ürəkdən.

yoldaşın içi ağlar, üzü gülər, yağının içi gülər, üzü ağlar.

yoldaşın yaxcıdısa, uzun demə yoluva.

yolları kəsilmiş, gücləri kamanları yasılmış.

yolların ən çətini, yola qoşuntusuz (yaraksız) çıxanındır.

yolqa güdən yola çıxar: qazaş güdən qazana girər.

yolu qovan gəncə varır, sözü qovan da'vaya.

yolu qovan xəznəyə varır, sözü qovan da'vaya qoparar.

yolun açıq, düşmanın basıq (olsun).

yolun azana, ulduz ay kimi görünür.

yolun boş olmasın.

yolun sevinci, isəiyip gedmaxda yox, gedə gedə istəməkdədir.

yolun ucu məndən, ayağın gücü səndən.

yolun yaxın, yükün yüngül.

yoluq verib, yarıqsayın (ehsan verin, rəhmət apartdıyın)

yoluxda nə varki, qırığa verə.

yonğalır süngü qılış yarası çox, yonğalmağa dil yarası çarə yox.

yoqandan artıq ayaq kösülsə üşüyür.

yorqa minən yoldaşından, çox yaşayan qurdaşından ayrılar.

yorqun ata şallaq vursan, şıllaq atar. (yorqun ata şallaq vursan, şıllaqlar).

yox olsun yoxsulluq, varlığa nə darlıq.

yox yerdən əzrəyildə can ala bilməz.

yoxpulun, yoxsuluq, bəyin toxluq dərdi var.

yoxsul arpa tapar, saxlamağa yer tapmaz !.

yoxsul qızına, qızıl demiş, kor itinə (itirdiyinə)gümüş.

yoxsulluğa öğrənən, dövlətlidən, iyi keçinər.

yoxsulluğun yolun bilən, varlılardan xoş gülər.

yoxsulluğun, nə olduğun bilməyən, varada çatar, varsızada.

yoxsulluqda olmaq, istərmisənsə, xəşlə.

yoxsulluqda varından demə, qocalıqda zorundan demə.

yoxsulluqdan, vara nə, qocalıqdan, zora nə.

yoxun, dərdi yox.

yumşağı döğdükcə bərkiyər.

yumşaq olsan düşman tez qırar, qaqığan isən, xalq səndən doyar. (qaqığan: iti. tünd. quru)

yumurtadan yun qırxan.

yumurtana görə, qaqqılda.

yurd kiçik bolsa, anqut böyük tut: çəmçən kiçik olsa belə, qazanı böyük tut.
ayağın yekə olsa, atdımın kiçik tut.
ürəyin bir olsunda, başın iki tut.
ağzın bir olsada, qarnın iki tut.

yurdun otlusundan qutlusu yeğdir.

yurdun yekəliyin, sən bilməsəndə, qar bilər.

yuvanı ərkək tikər, dişi saxlar.

yuvarlaq daşda, yosun bitməz. (yosun: ot)

yuxlayan yuxudakını haçan oyaldar (uyur uyuru haçan uyara?).

yuxu yuxlamıram quşqulanıram.

yuxuda balıq görən, yasdığın altın güdər.

yuxxarı bax qəm eylə, aşşağı bax dəm eylə.

yük götürən dəvə, qamış belə götürür.

yüksəkdən baxan irini uvağ görər. (uvağ: kiçik)

yüksəyə ağan, devrilir bir gün.

yüksüz eşşək yorğa gedər.

yükü çəkən atdı, atı çəkən arpa.

yüngülü yel alar, ağır yerində qalar.

yürüyən, sürünən, yügürən, uçan, görünən, yubunan (gizlənən), çapınan, qaçan.

yüz beynin olsada, birgə bilənlə danış.

yüz birə qoşulmaz, bir yüzə qoşular.

yüz dərəni bir sərə biçər.

yüz eşitməkdən bir görmək yaxşı.

yüz 'vur' diyəndən, bir vuran yaxşı.

zafranın sarılığın, görəndən(xəsdədən) sor, dadını, qoxlayandan.

zaman keçər söz qalar.

zaman zamana uymaz.

zaman; tanrı yaşar, kişioğlu həp ölmək için var !.

zamana yatlu oldu, halal yeyilməz, haram ˇqiymətli oldu.

zamanaya qaqıyanın, qazığı samanla dolar.

zər ilə zor iş aparar.

zərgər tükanın tozuda qızıldır.

zirəm sənə su verəcəm – bu gün verəcəm sabah verəcəm – özüm billəm haçan verəcəm.

zor - zoru, kor – koru görür.

zor olsada başlaması, xoş olsunda qutulması.

zor qapıdan girincə, şəriət bacadan çıxar.

zorla it sürüyə gedməz.

zurnaçının göz nəyinə gərəkdir.