6. Foydali qazilmalarga bog'liq joy nomlari.
Juda ko'p joy nomlari
kon bilan bog'liq holda paydo bo'lgan. Qirg'izistondagi Toshko'mir,
Moylisuv shaharlari, O'zbekistondagi Kumushkon, Gazli, Tuzkon,
Surmatosh, Turkmanistondagi Nebitdog', Gugurtdog', Uraldagi Magnitnaya
tog'i, Magnitogorsk, Solikamsk, Kola yarimorolidagi Apatit shahri nomi
foydali qazilmalar bilan bog'langan. Janubiy Amerikadagi And tog'lari (mis
tog'lari), Argentina (Argentus - kumush), Turkiyadagi Marmara dengizi
nomi ham foydali qazilmalar bilan bog'langan.
7. Xalq, qabila, urug'lar nomlari bilan bog'liq toponimlar
(etnonimlar).
Odatda xalq, urug', qabila nomlari ilmiy tilda etnonim
deyiladi. Juda ko'p joy nomlari etnonimlar bilan bog'liq holda paydo bo'lgan.
Etnonimlardan hosil bo'lgan joy nomlari
etnotoponimlar
deyiladi.
Etnotoponimlarni o'rganib, tarixiy davrlarda qaysi xalqlar, urug'lar
qayerlarda yashaganini, qayerlarga ko'chganligini aniqlash mumkin.
Dunyo
xaritasida
etnotoponimlar
juda
ko'p.
Ko'pchilik
mamlakatlarning nomlari xalq nomidan olingan, xalq nomiga - iya, - iston
qo'shimchalari qo'shilib, mamlakat nomi hosil qilingan. Masalan, alban -
Albaniya, portugal - Portugaliya, dan - Daniya, rumin - Ruminiya, bolgar -
Bolgariya, turk - Trkiya, afg'on - Afg'oniston, qirg'iz - Qirg'iziston, tatar -
Tatariston, tojik - Tojikiston va h.k.
Faqat davlatlar nomigina emas, balki etonimlardan hosil bo'lgan
boshqa geografik obyektlar nomlari ham ko'p uchraydi, Masalan, Malik
cho'li (Malik urug'i nomidan), Baraba dashti (Baraba urug'i nomidan),
shuningdek, Qizil shahri, Eri, Guron ko'llari, Karib dengizi, Appalachi
tog'lari, Ayova, Delaver qabilalar nomidan olingan. H.H. Hasanov
“Geografik nomlar siri” (1985) kitobida O'rta Osiyo toponimlari hosil qilgan
urug'lardan 76 tasini misol qilib ko'rsatadi. Shulardan ayrimlarini keltiramiz;
Adoq, Andi, Arlot, Arg'un, Asaka, Bag'ish, Beshkapa, Boyovut, Bayot,
Do'rmon, Yorboshi, Kaltatoy, Malik , Ming, Mitan, Mo'g'ul, Nazarbek,
Nayman, Nukus, Olot, Savay, Sayot, Saroy, Toyloq, Uzun, Chandir,
19
Chimboy, Chig'ay, Chig'atoy, Yuz, Qalmoq, Qashqa, Qoraxitoy, Quti,
Qo'ng'irot.
Ba'zi xalqlar nomi aksincha mamlakat nomidan olingan. Bularga
indoneziyaliklar, avstraliyaliklar, braziliyaliklar, kubaliklar, isroilliklar,
falastinliklar, ekvadorliklar, amerikaliklarni misol qilib ko'rsatish mumkin.
Dostları ilə paylaş: |