To’rtinchi amaliy mashg’ulot mavzusi

DXQ modullari va adres selektori
Xotiradan mikroprotsessorga axborot uzatishda ASh, BSh, MSh tizimli shinalari ishtirok etadi. Protsessorga nisbatan tashqi qurilmalarni aniq bo'lingan, ya’ni BSh tizimli boshqaruv shinasining 4 ta signali bo'lib, OXQ, DXQ (RD, RW) va (RD I/0, WR I/0) tashqi qurilmalarga mo'ljallangan. Mashina siklining birinchi taktida MP ning adres registri tarkibining MA magistral adresga ma’lumotlar magistraliga protsessorning holat so'zi yuboriladi. Ikkinchi taktda ma’lumot magistrali xotiraga yozish uchun ma’lumot uzatadi. Uchinchi taktda xotiraga yoki tashqi qurilmaga (TQ) yoziladigan signal shaklllanadi.
Xotiradan ma’lumotlarni ketma-ket chiqarishni tashkil etish.
Xotiradan ma’lumotlarni ketma-ket chiqarishni tashkil etish RD signali mavjud bo'lganda, xotiraga "Xotirani o'qsh" signali keladi va bundan ma’lumotlar shinasi orqali tizimli kontroller kirishiga keladi. Xotira yacheykasining manzili manzil shinasining tarkibi bilan aniqlanib, uning bir qismini xotira mikrosxemasiga berilib, ikkinchi qismi manzil selektoriga beriladi. MP xotira mikrosxemasini mos ravishda tanlashi kerak. Tanlangan signallarni manzil shinasidagi axborotdan ajratishi kerak va uni mos boshqaruv shinasidagi signal bilan kuzatishi kerak. Signalni shakllanishi va chastotasi ketma-ket bo'lishi uchun generator shakllantirgich qo'llaniladi. Axborotni xotiradan olishni ketma-ket va parallel ravishda oshishning farqi qo'yilgan konkret maqsad va tanlangan protsessor imkoniyatiga bog'liq. Ma’lumotlar xotirasi dasturni bajarish jarayonida axborotni qabul qilish, saqlash va uzatish uchun mo'ljallangan.
Ushbu xotira mikrosxemasi OXQ kB ma'lumot saqlashga mo'ljallangan.
- kristalni yoki mikrosxemani tanlash bo'lib, ma’lumotlar shinasidan uzatiladi;
- OXQ ga yozish signali bo'lib, boshqaruv shinasidan uzatiladi;
- OXQ dan o'qish signali bo'lib, boshqaruv shinasi orqali uzatiladi.
EHM da ma'lumotlar xotirasini tashqi 64 kb sig'imli qurilmani ulash orqali kengaytirish mumkin. Bunda tashqi ma'lumotlar xotirasiga murojaat faqat maxsus komandalar orqali amalga oshiriladi.

1. – rasm. DXQ mikrosxemasining shartli ko'rinishi

Bunda o'qish signali EHM ning RD signali bilan, yozish esa EHM ning WR signali bilan stroblanadi. Ichki ma'lumotlar xotirasi bilan ishlanganda RD va WR signallar shakllantirilmaydi.

1.8.3 - rasmda OXQ ni tizimli shinalarga ulanishining funksional sxemasi keltirilgan.
Dastur xotirasi dasturni saqlashga mo’ljallangan va ma'lumotlar xotirasidan alohida 64 kBli joyga (xotiraga) ega. Barcha so’rovlar tashqi dastur xotirasiga murojaat qilish uchun (ya'ni 0000H dan boshlab,) EHMning chiqishini ga ulanishi kerak. Tashqi xotiraga murojaat qilinganda, doim 16 razaryadli manzil shakllantiriladi va uning kichik bayti xotira mikrosxemasiga, kattasi esa, manzil selektori orqali uzatiladi. Bunda xotira mikrosxemasiga uzatilgan manzil bayti mikrosxemada qolishi kerak.

2– rasm. OXQ modulining tizimli shinalarga ulanish sxemasi

Chunki, keyinroq (RD, WR) signali kelishi kutiladi va ular orqali xotira mikrosxemasi ma'lumotlar shinasidan axborotni qabul qilishi (RD) yoki uzatishi (WR) kerak bo’ladi.

3 – rasm. DXQ modulining tizimli shinalarga ulanishi

3 – rasmda EHMni DXQga funksional ulanish sxemasi keltirilgan. Manzil shinasi yozilishi kerak bo’lgan ma'lumotlar yacheykasining manzilini beradi, so’ng yuqori darajali holatga o’tadi va DXQ dan bayti ma'lumotlar kelishini kutadi. Agar yacheyka manzili kirishga yaqinroq joylashgan bo’lsa, mikrosxema yana bitta boshqaruv shinasidan RD va manzil selektoridan esa CS signal kelishini kutadi. Shundan so’ng, tanlangan bayt tizimli shinaga uzatiladi. EHMning ishlash rejimi kirish va chiqish signallarining kombinatsiyalari orqali o’rnatiladi. RAM, ROM mikrosxemalari bilan ishlaganda boshqaruv shinasiga signallar uzatiladi.

Mikrosxemani iniltsiliazatsiyasi signali (yuqori darajali kuchlanish) signali orqali amalga oshadi, ammo mikrosxemaga tashqi sinxronizatsiya signali yoki kvars ulangan bo’lishi kerak. kirishi Shmit triggerining ichki kirishi hisoblanadi. Mikrosxemaning qaytishi (ishdan to’xtashi) ishonchli bo’lishi uchun, kirishdagi yuqori darajali signal, kamida EHM ikki mashina siklidan kam bo’lmasligi kerak (f_BQ sinxronizatsiya chastotasining 24 davri). Agar kirishiga tashqaridan qaytish signali kelsa, EHM sbros signalini shakllantiradi. kirishidagi tashlash signali ichki ma'lumotlar OXQ siga ta'sir qilmaydi. Ta'minot qaytadan ulangandan so’ng, ichki ma'lumotlar OXQ ning yacheykalari tasodifiy qiymatlarni (holatlarni) qabul qiladi.
A0 dan A15 gacha barcha adres shinalari har biri 4 razryadli 4 toifaga bo’linadi. Shunday qilib, har bir kattalik berilgan qiymatdan kelib chiqib, o’zining razryadli setkasida ro’yxatga olinadi. 0800 soni 0000100000000000 son ko’rinishda FFFF soni 1111111111111111 ko’rinishda OBFF - 00001011111111 ko’rinishda bo’ladi. OXQ va DXQ orasida adres muxitini taqsimlanishi xotira kartasida ko’rsatilgan (1.8.5 – rasm). Xotira kartasida OXQ yoki DXQ mikrosxemaning saralash signalni beruvchi adres selektori (1.8.6 – rasm) ko’rsatiladi. Ba'zida kartada mikrosxema nomeri ko’rsatiladi. Masalan - RAM1, ROM3 va h.k. Shuningdek, adres selektorining ishlab chiqarish mexnat xajmini kamaytirish uchun nomer kilobaytni boshlang’ich va oxirgi adreslari ko’rsatiladi. Xotira adreslarini adres shinasining holatini hisobga olgan holda bayt bo’yicha taqsimlash 1.8.1-jadvalda ko’rsatilgan. Zamonaviy mikrosxemalar 12 razryadli adres kirishga ega, bu 2 kb xotiraga (2) mos keladi, shuning uchun adres selektoriga mikrosxemani tanlash uchun A10-A15 adres shinalarini uzatish kerak.

Xotira kartasi

10240D-2800H ZAXIRA 65535D=FFFFH

8192D=2000H OXQ 10239D=27FFH

0D=0000H DXQ 8191D=1FFFH

4 – rasm. Xotirani taqsimlanish kartasi. Adres shinasi funksional imkoniyati bo’yicha taqsimlanishi

5 – rasm. Adres selektori ishlashining funksional sxemasi

1.8.1 – jadval

Xotira adreslarini taqsimlanishi

А15	А14	А13	А12	А11	А10	А9	А8	А7	А6	А5	А4	А3	А2	А1	А0	Adres-lash	Xotira-ning taqsim-lanishi	Mikro-sxema taqsim-lanishi
0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0000Н	1КБ	ROM 1
0	0	0	0	0	0	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	03FFH
0	0	0	0	0	1	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0400H	2КБ
0	0	0	0	0	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	07FFH
0	0	0	0	1	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0800FH	3КБ	ROM 2
0	0	0	0	1	0	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	0BFFH
0	0	0	0	1	1	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0C00H	4КБ
0	0	0	0	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	0FFFH
0	0	0	1	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	1000H	5КБ	RAM 1
0	0	0	1	0	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	17FFH

OXQ va DXQ modullarining tuzilmaviy sxemasi ko’rsatilgan bo’lib, bunda D20, D21, D22 mikrosxemalarda adres selektori tashkillashtirilgan, D18 mikrosxemasida OXQ moduli, D19 mikrosxemasida DXQ moduli, ma'lumotlar buferi BF D23 mikrosxemada ko’rsatilgan. Adres deshifratori D20 OXQ va DXQ uchun CS1 signalini quyidagicha shakllantiradi: DXQ 0000H dan 07FFH gacha, OXQ 0800H dan 0FFFH gacha. D21 - element mikrosxemalarga murojaat qilganda D23 buferni yopuvchi signali uzatadi. SA2 o’tkazgich holatini o’zgartirish bilan OXQ va DXQ ishini to’xtatib qo’yish mumkin. R15 rezistor SA2 uzilgan holatda yuqori darajani yuborishga mo’ljallangan. DXQ ni tanlovchi CS2, CS3 va ma'lumotlar buferi BF orqali uzatish yo’nalishini aniqlovchi signallar D22 invertor orqali shakllantiriladi. OXQ uchun tanlash signali CS2 maxsus D24 - D26 mikrosxemalar orqali uzatiladi.