Toshkent – 019 ritorika muallif

98. O‘rta asrlardagi voizlik san’atining uchta Shakli qaysi javobda to‘g‘ri 
ko‘rsatilgan? 
A*. Dabirlik, xatiblik, muzakkirlik. 
V. Dabirlik, xatiblik, voizlik. 
S. Xatiblik, muzakkirlik, jihodiya. 
D. Jihodiya, dabirlik, suhandonlik. 
99. Nutq so‘zlash kompozitsiyasining tartIbn qaysi qatorda to‘g‘ri 
ko‘rsatilgan? 
A.* Muqaddima. Ishning mohiyatini bayon qilish. Rejadagi qismlarni ifodalash. 
Asosiy mazmunni ta’kidlash. Xulosa-yakunlash. 
V. Muqaddima. Xulosa-yakunlash. Ishning mohiyatini bayon qilish. Rejadagi 
qismlarni ifodalash. 
S. Xulosa-yakunlash. Muqaddima. Ishning mohiyatini bayon qilish. Rejadagi 
qismlarni ifodalash. 
D. Ishning mohiyatini bayon qilish. Muqaddima. Asosiy mazmunni ta’kidlash. 
Xulosa-yakunlash. 
100. Notiqlik san’atidagi omillarning eng muhimlari qaysi javobda to‘g‘ri 
ko‘rsatilgan? 
A*. Mavzuga mos matn va manba tanlash. Rejaga ma’lumotlarni joylashtirish. 
Nutqni talaffuz qilish. 
V. Mavzuga mos matn va manba tanlash. Rejaga ma’lumotlarni joylashtirish. 
Fikrni bayon etish. 
S. Sanalardan foydalanish. Rejaga ma’lumotlarni joylashtirish. Nutqni talaffuz 
qilish. 
D. Mavzuga mos matn va manba tanlash. Rejaga ma’lumotlarni joylashtirish. 
Rivoyatlarga asoslanish. 

---

138 
GLOSSARIY 
NOTIQLIK SAN’ATI.
tinglovchi e’tiborini tortish asnosida chiroyli 
gapirish va mahliyo etish san’atidir. Amma nutqning faqat chiroyli bo‘lishi notiq 
uchun kifoya qilmaydi: bema’ni safsatalarni ham juda chiroyli qilib gapirish 
mumkin. Bu esa notiqlik emas, vaysaqilik sanaladi. Notiqlik nutq vositasida 
kishilarga muayyan g‘oya va maqsadlarni etkazishni, ularni ma’lum maqsadlarga 
yo‘naltirishni nazarda tutadi. Notiq nutqi 1-2 kishi uchun emas, keng auditoriyaga 
qaratilgan bo‘ladi. Shu bilan birga unda nutqning mazmuni, mantiiqiy asoslariga, 
mundarijaviy tuzilishiga diqqat qilinadi. Notiqlikda notiq, oldindan qanday so‘zlash, 
nimadan boshlab, nimadan tugatish rejalarini tuzib olishi rasm emas. U go‘yo 
tayyorgarlik ko‘rilmagan nutqqa o‘xshaydi. Unda badihago‘ylik, hozirjavoblik 
ustunlik qiladi. Nutq madaniyati tugal fikr, go‘zal ifoda demakdir. Izchillik bilan bir-
biriga mantiiqan bog‘lanmagan tugal fikr va uning ta’sirli ifodasi bo‘lmasa, u kishi 
qalbi, ongiga sig‘maydi, qabul qilinganda ham chuqur anglashilmaydi.