Toshkent – 2003

D-t 4010 «Xaridor va buyurtmchilardan
olinadigan schtyolar» 600000 so’m.
K-t 9010 «Mahsulot sotishdan olinadigan
daromad» 600000 so’m.

2. 
   Sotilgan mahsulotning sotish bahosi
   

QQS hisoblandi (20%) 120000 so’m.

D-t 4010 «Xaridor va buyurtmachilardan

olinadigan schyotlar» 120000 so’m.
K-t 6410 «Byudjetga to’lovlar bo’yicha qarz» 120000 so’m.

3. 
   Sotilgan mahsulotlarning haqiqiy tannarxi hisobdan chiqarildi:
   

Stol bo’yicha	- 200,000
Stul bo’yicha	- 250,000
Jami	- 450,000

D-t 9110 «Sotilgan tayyor mahsulot tannarxi» - 450000 s.
K-t 2810 «Ombordagi tayyor mahsulotlar» - 450000 s.

4. 
   Xaridorlar sotib olgan mebellar uchun
   

firmaning hisob - kitob schetiga pul o’tkazdi
- 600000 s.

D-t 5110 «Hisob-kitob scheti» - 600000 s.
K-t 4010 «Xaridor va buyurtmachilardan

olinadigan schetlar
- 600000 s.

5. 
   Byudjetga foydadan ajratma solig’i hisoblandi
   

D-t 9810 «Daromad (foyda) solig’i bo’yicha xarajatlar»


- 37,500 s.
- 37,500 s.

K-t 6410 «Byudjetga to’lovlar bo’yicha qarz» - 37,500 s

6. 
   Hisob-kitob schyotidan byudjetga QQS
   

va foydadan ajratma solig’i o’tkazib berildi
- 157,500 s.

D-t 6410 «Byudjetga to’lovlar bo’yicha qarz» - 157,500 s.
K-t 5110 «Hisob-kitob schyoti» - 157,500 s.

7. 
   Hisobot davri oxirida maxsulot sotishdan olingan tushum yakuniy moliyaviy natijaga o’tkazildi. (Bu muomalaning summasi 9010 – schyotining kreditidan olinadi):
   

Stol bo’yicha	- 400,000
Stul bo’yicha	- 400,000
Jami	- 600,000

D t 9010 «Mahsulot sotishdan olingan daromadlar» - 6000 s.
K t 9910 «Yakuniy moliyaviy natija» - 6000 s.

8. 
   Hisobot davri oxirida sotilgan maxsulotning haqiqiy tannarxi yakuniy moliyaviy natijaga o’tkazildi:
   

ol bo’yicha - 200,000

ul bo’yicha - 250,000


mi - 450,000

D t 9910 «Yakuniy moliyaviy natija»	- 450,000 s.
K t 9110 «Sotilgan tayyor mahsulot tannarxi»	- 450,000 s.

9. 
   Hisobot davri davomida byudjetga to’langan daromad solig’i summasiga yakuniy natija summasi kamaytirildi (5 – muomala davri bo’yicha hisobot davrida byudjetga foydadan ajratma solig’i 37500 so’mni tashkil etgan edi. Shu summaga hisobot davridagi moliyaviy natija summasi kamayadi. Natijada firmaning sof foydasi aniqlanadi).
   

D-t 9910 «Yakuniy moliyaviy natija» - 37500 so’m

K-t 9810 «Daromad (foyda) solig’i bo’yicha xarajatlar»
- 37500 so’m

10. 
    Firmaning sof foydasi hisobot davri oxirida taqsimlanmagan foyda (qoplanmagan zarar) schyotiga to’tkaziladi. (Bu muomalani summasi 9910 – schetning qoldig’idan tashkil topadi.)
    

D-t 9910 «Yakuniy moliyaviy natija» 112500 so’m

K-t 8710 «Hisobot davrining taqsimlanmagan foydasi» (qoplanmagan zarari)
112500 so’m

Ushbu muomalalarni schetlarda aks ettiramiz.

D-t 2810 K-t D-t 9110 K-t D-t 9010 K-t

s. 800000	3) 450000
ob. -	ob. 450000
s. 350000

3) 450000	8) 450000
ob. 450000	ob. 450000
--	--

7) 600000	1) 600000
ob. 600000	ob. 600000
--	--

D-t 4010 K-t D-t 6410 K-t D-t 5110 K-t

1) 600000 2) 120000	4) 720000
ob. 720000	ob. 720000

6) 157500	2) 120000 5) 37500

4) 720000	6) 157500
ob. 720000	ob. 720000

D-t 9810 K-t D-t 9910 K-t D-t 8710 K-t

5) 37500	9) 37500
Ob. 37500	ob. 37500

8) 450000	7) 600000
9) 37500
10) 112500
ob. 600000	ob. 600000

	10) 112500
ob. 600000	ob. 112500

Analitik (tahliliy) hisob ma’lumotlari

2810
D-t stol K-t

s. 500000	3) 200000
ob. -	ob. 200000
s. 300000

9010
D-t stul K-t
2810
D-t stul K-t

3) 300000	3) 250000
ob. -	ob. 250000
s. 50000

9110
D-t stol K-t
9010
D-t stol K-t

7) 400000	1) 400000
ob. 400000	ob. 400000
--	--

9110
D-t stul K-t

7) 200000	1) 200000
ob. 200000	ob. 200000
-	-

3) 200000	3) 200000
ob. 200000	ob. 200000
-	-

3) 250000	8) 250000
ob. 250000	ob. 250000
--	--

9910
D-t stol K-t
9910
D-t stul K-t

8) 200000 9) 37500 10) 162500	7) 400000
ob. 400000	ob. 200000

8) 250000	7) 200000 10) 50000
ob. 250000	ob. 250000

Tahliliy hisob ma’lumotlaridan ko’rinib turibdiki, mebel realizatsiyasi bo’yicha stollardan firma 162000 so’m sof foyda ko’rgan bo’lsa, stullardan 50000 so’m zarar ko’rgan. Shunday qilib firmaning soy foydasi 112000 so’mni (162000 - 50000) tashkil etgan. Ushbu sof foyda 10 - muomala bilan 8710 «Hisobot davrining taqsimlanmagan foydasi» (qoplamagan zarari) schyotiga o’tkazilgan.

Test savollari:

1. 
   TMZlarni baholash qaysi BHMS bilan tartibga solinadi?
   

A. 1 – BHMS bilan.
B. 5 – BHMS bilan.
B. 15 – BHMS bilan.
G. 4 – BHMS bilan.
D. 21 – BHMS bilan.

2. Ta’minot jarayonining asosiy maqsadi:

   1. 
      Ishlab chikdrishdan iborat;
      
   2. 
      Ta’minotning umumiy hajmini aniqlashdan iborat; B. Ishlab chiqarishga material sarflashdan iborat;
      

G. Materiallar tannarxini aniqlashdan iborat.

3. Materiallar sotib olinib, puli tulanmasa k,anday muomala beriladi?

   1. 
      Debet mol yuboruvchilar bilan hisob - kitob schyoti, Kredit materiallar schyoti.
      
   2. 
      Debet materiallar schyoti, Kredit hisob - kitob schyoti.
      

B. Debet Materiallar schyoti, Kredit mol yuboruvchilar bilan hisob - kitob schet.
G. A+V.

4. Olingan materiallar uchun pul to’lansa qanday muomala beriladi?

   1. 
      Debet hisob - kitob schyoti, Kredit materiallar schyoti.
      
   2. 
      Debet hisob - kitob schyoti, Kredit mol etkazib beruvchi va pudratchilarga tulanadigan schyot.
      

V. Debet mol etkazib beruvchi va pudratchilarga to’lanadigan schyot, Kredit materiallar schyoti.
G. To’g’ri javob yo’q.

5. Ishlab chikarish jarayonining asosiy vazifalariga nima kiradi?

   1. 
      Ishlab chiqarishning haqiqiy hajmini aniqlash.
      
   2. 
      Tannarxning shakllanishi ustidan boshqarish.
      

B. Mahsulotning haqiqiy tannarxini hisoblab topish.
G. A+B + V.

6. Umumishlab chiqarish xarajatlari schyotining debeta va kreditida nimalar hisobga olinadi?

   1. 
      Debetida xarajatlarni taqsimlanishi, krediti xarajatlarni yig’ilishi.
      
   2. 
      Debetida xarajatlarni maxsulot tannarxiga utkazilishi kreditida esa ularning taksimlanishi.
      

B. Debetida xarajatlarni yig’ilishi, kreditida xarajatlarni taqsimlanishi.
G. B + V.

7. Mahsulot sotishdan olingan yalpi foyda qanday aniqlanadi?

   1. 
      Bu sotishdan olingan tushum.
      
   2. 
      Sotishdan olingan tushumdan daromad (foyda) solig’ini chikdrish yuli bilan aniklanadi.
      

V. Sotishdan olingan sof tushum bilan sotilgan mahsulot o’rtasida tafovut.
G. Sotishdan olingan tushumdan aktsiz va QQS summasini chegirishdan hosil bo’lgan summa.

O’z o’zini tekshirish uchun savollar:

1. 
   Sanoat ishlab chikarish korxonalarining sifat ko’rsatkichlari nimalardan iborat?
   
2. 
   Qishloq xo’jalik ishlab chiqarish korxonalarining sifat ko’rsatkichlari nimalardan iborat?
   
3. 
   Transport korxonalarining sifat ko’rsatkichlari nimalardan iborat?
   
4. 
   Savdo tashkilotlarining sifat ko’rsatkichlari nimalardan iborat?
   
5. 
   Asosiy faoliyatdan olingan foyda qanday aniqlanadi?
   
6. 
   Xo’jalik faoliyatidan olingan foyda nima?
   
7. 
   Yilning sof foydasi qanday aniqlanadi?
   
8. 
   Mahsulot sotish bo’yicha buxgalteriya hisobining oldiga qanday vazifalar qo’yilgan?
   
9. 
   Mahsulot (ish va xizmat)lar sotishdan olingan foyda (zarar) qaysi schyotda aniqlanadi?
   
10. 
    Asosiy vositalar va boshqa aktivlarni tugatish natijalari qaysi schyotlarda va qanday hisobga olinadi?
    

Adabiyotlar ruyxati:

1. 
   Buxgalteriya hisobi to’g’risidagi Qonun. 1996 yil 30 avgust.
   
2. 
   21 – BHMS xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning moliya – xo’jalik faoliyati buxgalteriya hisobining schyotlar rejasi va uni qo’llash bo’yicha yo’riqnoma. Toshkent - 2003 y.
   
3. 
   A.Sotvoldiev, Yu.M. Itkin. Zamonaviy buxgalteriya hisobi I va II tom. Toshkent - 2002 y.
   
4. 
   R. Entoni, Dj. Ris Uchyot: situatsii i primeri. M.: «Finansi i statistika», 1993 g.
   
5. 
   4 – BHMS - Tovar material zahiralari.
   
6. 
   Mahsulot (ishlar, xizmatlar)ni ishlab chiqarish va sotish xarajatlarining tarkibi hamda moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi to’g’risida Nizom. Toshkent - 1999 y.
   

5.