Toshkent 2020 yil

Noosfera
ni filosof olim 
P.Teyyar de 
Sharden
 
―Yer shari‖
yoki ―
fikrlovchi qatlam
‖ -deb tushunadi.
P.Teyyar de Shardenning fikricha, evolyutsiyaning shakllanishi noosferaning 
hosil bo'lishidir. Uning ta'rifiga ko'ra, eng o'tkir izlanuvchi – hozirgi zamon 
fanimiz, eng qimmatbaho, eng faol, eng harakatchan, Kosmos bilan aloqada 

---

Q.X.Muftaydinov, H.M.Qodirov, E.Yu.Yulchiyеv Ekologiya.
65 
bo'lgan dunyodan chiqib kelgan. U hozir noosfera nomli daraxt poyasiga 
joylashgan. Olim, insonning paydo bo'lishini evolyutsiya bilan bog'lab, inson 
tabiatning mutloq yangi va original hosilasi, u borliqning yangi tartibidir –deydi. 
Inson paydo bo'lishi bilan hayvonot biosferasi yuqoriga ko'tarildi, keyin 
inson sferasi, refleks sferasi, ongli va erkin ijod qilish yoki aniqroq qilib aytganda, 
aql-idrok sferasi yohud, 
noosfera
 
boshlandi. Biosferada olti yuz yil mobaynidagi 
markazlashgan jarayonlarning to'planishi kuzatiladi. Bu yerdagi asosiy maqsad 
umumiy yerda, aql-idrokning yoppasiga rivojlanishi yoki tabiatning asosiy 
rivojlanish maqsadiga to'g'ri keladi. Noosferaning paydo bo'lishi va oyoqqa turishi 
uchun bir qator zarur shart-sharoitlar kerak. 
Ularni quyida sanab chiqamiz:
- odamlaming butun planeta bo'ylab joylashishi;
 
-mamlakatlar o'rtasida aloqa bog'lash va o'zaro aloqa almashinuvining 
keskin o'zgarishi;
 
-barcha mamlakatlar o'rtasida siyosiy qatlamlarning kuchayishi;
 
-biosferada boradigan geologik jarayonlar ustidan inson ta'sirida 
bo'ladigan geologik jarayonlarning ustuvorligi;
 
-biosferaning chegarasi kengayib, kosmosga chiqish boshlanadi;
 
-energiya beruvchi yangi manbalar ochiladi;
 
-hamma irq va dinga mansub odamlar teng bo'ladi;
 
-ichki va tashqi siyosatni hal qilishda xalq ommasining roli kuchayadi; 
 
-erkin ilmiy fikrlash, diniy to'siqlarsiz ilmiy ishlar olib borish, falsafiy va 
siyosiy tuzumlarga asoslangan davlat qurish uchun sharoit yaratiladi; 
 
-xalq ta'limi tizimining qayta ishlangan, qulay yo'nalishi, shuningdek, 
xalqning turmush darajasini ko'taruvchi shart-sharoitlar vujudga keladi, aholini 
qashshoqlikdan, 
ochlikdan, 
kasalliklardan 
saqlash 
uchun 
yaxshi 
imkoniyat paydo bo'ladi;
 
-Yerdagi birlamchi tabiatn i
–
 o'sib borayotgan aholining moddiy, ma'naviy, 
estetik va ruxiy talablari uchun qulay holga keltirish;
 
-inson hayotidan ―urush‖ so'zini o'chirib tashlash.