Toshkent 2020 yil

hirikmalari va boshqa moddalarning Yerga suyuq yoki quruq holda tushganida 
roʹy beradigan kompleks kimyoviy va atmosfera holati. Suyuq shakli odatda 
―kislota yomgʹiri‖ deb nomlanadi va уеrgа yomgʹir, koʹrinarli toʹsiqlar yoki 
tuman shaklida tushadi. Quruq shakllari esa, kislota gazlari yoki 
makrozarralardir.
Xar qanday qazilma yoqilg‘i yondirilganda, chiqindi gazlar tarkibida 
oltingurgut va azot qo‗shoksidlari mavjud bo‗ladi. Atmosfеraga millionlab tonna 
chiqarilayotgan bunday birikmalar, yomg‘irni kislotaga aylantiradi. 
―Kislotali 
yomg‘ir‖lar
:
AQSh, Kanada, Yevropaning ko‗plab davlatlari (masalan, 
Gеrmaniya, Shvеtsiya, Norvеgiya), Rossiyaning ayniqsa, yevropa hududlari va 
boshqa rivojlangan davlatlarda kislotali yomgirlar ta'sirida katta maydondagi 
o‗rmonlarning qurishi hamda boshqa ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlarni keltirib 
chiqarayotganligi kuzatilgan shuningdek, ayrim davlatlarda xaqiqiy ekologik 
falokatga aylanib qolgan.
2SO
2
+ O
2
+2H
2
O + 2H
2
SO
4
; 4NO
2
+ 2H
2
O + O
2
+ 4HNO
3
Bunday yomg‘irlar qishloq xo‗jaligi mahsulotlari sifatini buzib, xosildorlikni 
pasaytiradi, suv xavzalarini nordonligini oshirib yuboradi, binolar, tarixiy 
yodgorliklarni yеmiradi, inson sog‘lig‘iga jiddiy zarar yеtkazadi. Kislotali 
yomg‘irlarning uzoq masofaga ko‗chishi natijasida turli davlatlar o‗rtasida 
kеlishmovchiliklar yuzaga kеltiradi. Ushbu ekologik xatarni bartaraf qilish uchun 
maxalliy, mintaqaviy va global miqiyosda tadbirlar o‗tkaziladi.
Ayrim hududlar ayniqsa, markaziy Yevropa, Angliya va AQSh hududlarida 
havoning xarakatsiz turib (atrofga tarqalib keta olmaganligi) qolishi yani, 
inversiya

---

Q.X.Muftaydinov, H.M.Qodirov, E.Yu.Yulchiyеv Ekologiya.
127 
oqibatida kuzatiladigan zaxarli tuman-
smog
(tutun va tuman aralashmasi, 
ko‗rinishidan-qora qatlam) insonlar sog‘lig‘iga o‗ta salbiy ta'sir ko‗rsatadi.
1952 yili 5-9 dеkabrda London (Angliya)da yuz bеrgan 
smog
oqibatida 4000 
dan ortiq kishi nobud bo‗lgan
32
. Kеyingi yillarda dunyoning yirik shaxarlarida, 
London va Los-Anjеlеs tipidagi smoglar qayd qilingan.