Toshkent 2020 yil

Atmosfera havosini absorbtsiya va xemosorbtsiya usulida tozalash
:
Agar 
havo yoki gazni suyuqlik o‗ziga yutib olsa – absorbtsiya deb ataladi
.
Absorbtsiyaning 
harakatlantiruvchi 
kuchi 
o‗zaro 
ta‘sirlanuvchi 
komponentlar (ya‘ni, suyuqlik bilan gaz)ning dastlabki va muvozanat holatidagi 
parsial bosimlarining farqi hisoblanadi va quyidagicha ifodalanadi: 
bu yerda:
P
ʹ
gaz
– tozalash qurilmasiga 
kirayotgan yutuvchi suyuqlikning gaz fazasidagi 
Paskal bosimi, 
Pa
; 
P
ʺ
gaz
 
– shu komponentning qurilmadan 
chiqayotgan paytidagi Paskal bosimi, Pa; 
P
ʹ
p
– 
qurilmaga 
kirayotgan 
yutuvchi 
komponentning 
suyuqlik 
ustida 
muvozanat
paytidagi Paskal bosimi, 
Pa
; 
Pʺ
p
– shu komponentning qurilmadan 
chiqayotgan paytidagi Paskal bosimi, 
Pa
. 
Ushbu formuladan ma‘lumki, agar gaz 
fazasidagi yutuvchi aralashmaning Paskal bosimi 
suyuqlik ustidagi Paskal bosimga tenglashsa, 
absorbtsiya jarayonining harakatlanuvchi kuchi 
pasayadi. 
Absorbtsiya va desorbtsiya jarayonlarni birgalikda amalga oshirish, yutuvchi 
moddaning bir necha marotaba qayta qo‗llashga va yutilgan toza komponentning 
ajratib olishga imkon beradi. Ammo gaz yoki havoni tozalashda desorbtsiya 
jarayonini amalga oshirish shart emas, chunki yutilgan modda keyinchalik 
zararsizlantiradi. 
Absorber qurilmasi (IX.1.2 va IX.1.3-rasmlar) suvni purkab (sachratib) 
beruvchi forsunka (1), suv qatlami (2) va o‗tkazma (nasadka) dan iboratdir. 
Tarkibida zaharli modda tutgan havo yoki gaz (uning Paskal bosimi P
gaz
) o‗tkazma 
(3) dan pufakchalar shaklida o‗tib, suyuqlik qatlami (2) da tozalanib qurilmadan 
chiqib ketadi. Agar tarkibida zaharli moddali gazning Paskal bosimi 
p
gaz
, bo‗lsa, bu 
moddaning Paskal bosimi qurilmadan chiqayottanda 
P
ʺ
gaz
 
bo‗ladi, ya‘ni 
P
gaz
> 
P
ʺ
gaz
bo‗ladi. Yutuvchi suyuqlik forsunka (1) orqali qurilmaga kirib, pastki quvur orqali 
undan chiqib ketadi. 

---

Q.X.Muftaydinov, H.M.Qodirov, E.Yu.Yulchiyеv Ekologiya.
183 
Havo yoki gazlarni tozalash samaradorligini oshirish maqsadida erituvchilar 
o‗rnida zaharli gazlarni yutuvchi kimyoviy moddalar, masalan, kislota, ishqor, tuz 
va ularning suvdagi eritmalari (ya‘ni, elektrolitlar) qo‗llaniladi. Masalan, gazlarni 
oltin- gugurt oksididan, vodorodli oltingugurt (H
2
S) va metilmerkaptandan 
tozalash uchun ishqor (NaOH) qo‗llaniladi. Ya‘ni, SO
2
gazi ishqor eritmasi 
yordamida neytrallanadi va natijada tuz hosil bo‗ladi: