Toshkent 2020 yil

η
um
=[(η
1
+η
2
)-(η
1
*η
2
)]*100%
(4) 
Agar changli havo bosqichma-bosqich n marotaba tozalansa yoki bir 
vaqtning o‗zida turli tozalash qurilmalardan foydalansa, unda tozalash 
qurilmalarining umumiy ishlash samaradorligi quyidagi formula bilan hisoblanadi: 
η
um
=[1-(1-η
1
) (1-η
2
)... (1-η
n
)]*100%
(5) 
(4) va (5) formulalarda η
1
, η
2
,...,η
n
– birinchi, ikkinchi va n - chi 
bosqichlarda qo‗llanilgan tozalash qurilmasining ishlash samaradorliklari. 
Masalan, 
birinchi 
va 
ikkinchi 
bosqichda 
qo‗llanilgan 
tozalash 
qurilmalarining ishlash samaradorligi mos ravishda 60% va 80% ga teng. Tozalash 
%
100
*
1
2
m
m


%
100
*
0
K
K
C
C
C



%
100
*
%
100
*
1
1
2
2
1
1
1
2
1
C
V
C
V
C
V
m
m
m
n




1
m
2
m

---

Q.X.Muftaydinov, H.M.Qodirov, E.Yu.Yulchiyеv Ekologiya.
193 
qurilmalarning umumiy ishlash samaradorligini hisoblash talab etiladi. 
Berilgan: 
η
1
= 60% = 0,60 
η
2
= 80% = 0,80 
η
um
= ? 
(4) formuladan topamiz: 
η
um
=[(η
1
+η
2
)-(η
1
*η
2
)]*100%=[(0,60+0,80)-(0,60*0,80)]*100%= 
0,92*100%=92% 
(5) formula quyidagi ko‗rinishga ega bo‗ladi; 
η
um
=[1-(1-η
1
)(1-η
2
)...(1-η
n
)]*100%=[1-(1-0,60)(1-0,80)]*100%= 
0,92*100%=92% 
Shuni alohida yodda tutish kerakki, ―havoni tozalash darajasi‖ tushunchasi 
havoni tozalash uchun qo‗llanilgan ―qurilmaning ishlash samaradorligi‖ 
tushunchasi bilan teng ma‘noda tushuniladi. 
Solishtirma yuklanish, ya‘ni tozalash qurilmasining changli havoni 
o‗tqazish qobiliyati. 
Ushbu ko‗rsatkich chang tozalash qurilmasi orqali 1 soatda 1 
m
2
filtrlovchi material sirtidan o‗tadigan changli havo miqdori bilan ifodalanadi va 
m
2
/soat bilan o‗lchanadi. 
Chang sig‘imi. 
Ushbu ko‗rsatkich chang tozalash qurilmasining 1 m
2
sirtida ushlab qolingan chang massasi bilan ifodalanadi va kg/m
2
bilan o‗lchanadi. 
Tozalash qurilmasining ishlab chiqarish quvvati. 
Ushbu ko‗rsatkich 
tozalash qurilmasining vaqt birligida qancha changli havoni tozalash quvvatini 
ifodalaydi va quyidagi formula bilan hisoblanadi (m
3
/s): 
W=V*S
(6)
 
bu yerda, V – tozalash qurilmasidan chiqayotgan toza havo oqimining 
tezligi, m/s; 
S – tozalangan havo oqimi chiqayotgan quvurning ko‗ndalang kesim yuzasi, 
m
2
. 
 Aerodinamik qarshilik. 
Agar tozalash qurilmasiga kirayotgan changli 
havoning tezligi (V, m/s) va zichligi (p, kg/m
3
) ma‘lum bo‗lsa, unda aerodinamik 
qarshilik (P, pa) quyidagi formula bilan hisoblanadi: 
(7) 
bu erda, K – chang tozalash qurilmasining mahalliy qarshilik koeffitsienti. 
Shuni alohida ta‘kidlash kerakki, ko‗pincha muhandislik amaliyotida ushbu 
ko‗rsakich tozalash qurilmasiga kirayotgan (Pkir) va undan chiqayotgan (P chiq) 
havo bosimlarining ayirmasi bilan aniqlanadi: