Toshkent 2020 yil


Tuproqning suv ta‘sirida eroziyaga uchrashishi va unga qarshi kurashish



Yüklə 8,64 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə237/452
tarix28.11.2023
ölçüsü8,64 Mb.
#168408
1   ...   233   234   235   236   237   238   239   240   ...   452
EKOLOGIYA. Дарслик.2020.Muftaydinov

Tuproqning suv ta‘sirida eroziyaga uchrashishi va unga qarshi kurashish 
yo‗llari. 
Yog‘ingarchiliklar (yomg‘ir, jala, do‗l va qor) ta‘sirida tuproqning 
unumdor ustki qatlamining yuvilishiga tuproqning eroziyasi deyiladi. Natijada yer 
yuzasida chuqurlik va jarlik paydo bo‗ladi. 
Tuproqning suv ta‘siridagi eroziyasining quyidagi shakllari mavjud

1.
 
Yuzlama eroziya. 
2.
 
Chiziqli yoki jarli eroziya. 
3.
 
Surilish eroziya. 
4.
 
Qulash eroziya. 
Tuproqning suv ta‘sirida yuvilishi yuzlama eroziya deyiladi.
Bunda qor 
suvlari, yomg‘ir tomchilari avvalo tuproqqa urilib, uning donalarini ivitib 
yumshatadi, so‗ngra vujudga kelgan oqim tuproqni o‗sha chirindili ivigan ustki 
qismini yuvib ketadi. Bu hodisa o‗simliklarning o‗sishiga salbiy ta‘sir etadi va 
hosildorlikni 2-3 marotaba kamaytiradi. Xususan, qordan erigan suvlar har gektar 
yerdan 25 t gacha tuproqning unumdor qatlamini yuvib ketishi mumkin. 
Tuproq eroziyasining ikkinchi turi suv ta‘sirida chiziqli yoki jarli eroziyadir

Nishab yerlarda, vodiy bo‗ylarida qor, yomg‘ir, jala suvlari birga qo‗shilib 
shiddatli oqimlar hosil qiladi. Jarliklarning o‗rtacha o‗sish tezligi tuproq tarkibiga 
bog‘liq bo‗lib, bir yilda 3 m dan 8-26 m gacha bo‗lishi mumkin. Jarliklar tufayli 
yerlar ishga yaroqsiz bo‗lib qoladi, ekin maydonlari qisqaradi, qishloq xo‗jalik 
mashinalaridan va transport vositalaridan foydalanish uchun noqulayliklar paydo 
bo‗ladi. Eng achinarlisi, mintaqalar hududidan oqadigan daryolar juda ham 
loyqalanib qoladi. Masalan, Orol dengiziga Amudaryodan yiliga 100 mln. t turli 
kimyoviy tarkibga ega bo‗lgan oqiziqlar kelib tushadi. 
Sel ta‘sirida ham
 

Yüklə 8,64 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   233   234   235   236   237   238   239   240   ...   452




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin