Toshkent davlat agrar universiteti s. M. Aminov, S. I. Muxamadiyev, S. Sh. Rasulov axborot kommunikatsion

Axborot kommunikatsion texnologiyalar.S.Aminov 
17 
Tab - Pereyti - Oynadan oynaga o‘tish yoki xat boshi uchun joy
qoldirish 
Caps Lock - Zaglavnyee bukvye - Bosh harflarga o‘tish va aksincha
Shift + harf - Zaglavnyee bukvye – Agar bosh harflar kerak bo‘lsa
(yakka holda) 
Enter -Vyepolnenie komand i perexod na novuyu stroku– kompyuter buyruqlarini 
bajarish uchun yoki matn terayotganda yangi qatorga o‘tish uchun 
Delete - Udalenie – Ko‘rsatkich turgan belgini va undan keyingi belgilarni 
o‘chirish 
Home - K nachalu stroki – Qator boshiga borish 
End- K kontsu stroki – Qator oxiriga borish 
Pageup- SСтраницаm vverx – Sahifa yuqoriga harakat 
PageDown - Страницаm vniz – Sahifa pastga harakat 
Insert - Vyedelit – Nusxa ko‘chirish yoki o‘chirish zarur bo‘lgan fayl va kataloglarni 
belgilash 
F1 – dasturlar haqida yordamchi oyngani ishga tushuradi 
F2 – fayl yoki papka nomini o‘zgartirish uchun ishlatiladi 
F3 – faylnio‘qish uchun ochib beradi (.txt, .dat ) 
F4 – dasturni yopish uchun ishlatiladi (ALT + F4) 
F12 – faylni saqlash uchun ishlatiladi. 
Yodda tuting! Funktsional tugmalar har xil dasturlarda har xil vazifani bajarish uchun 
ishlatiladi. Yuqorida aytilganlar umumiy hol uchun ko‘rsatilgan. 
Sichqoncha– axborot kiritish qurilmasi bo‘lib, klaviatura ishini osonlashtiradi (2.8 – 
rasm). Sichqonchada o‘ng va chap tugmalar va g‘ildirak mavjud: 
Chap tugmacha asosiy hisoblanib, buyruqlarni barishda ishlatiladi; 
O‘ng tugmacha yordamchi hisoblanadi, qo‘shimcha o‘ng tugmacha yordamchi 
hisoblanadi, qo‘shimcha menyu hosil qilib beradi; 
G‘ildirak – sahifalashda ishlatiladi.
 
2.8 – rasm. Sichqoncha ko‘rinishi 
Kompyuterlarning qo‘shimcha qurilmalari 
Printer 
Skaner 
Modem 
Karnay 

---

18 
Printer– ma’lumotni qog‘ozga chiqarish (chop etish) uchun mo‘ljallangan 
qurilmadir (2.9-rasm). Printerning quyidagi turlari mavjud: 
Ignali (matrichnyey) 
Siyohli(struynyey) 
Lazerli 
2.9 – rasm Printerlar 
Skaner–qog‘ozdagi ma’lumotni kompyuterga olib beruvchi qurilma. Skanerning 
quyidagi turlari mavjud: 
Planshetli 
Barobanli 
Qo‘lda bajariladigan 
Modem–kompyuterlar orasida ma’lumotalmashish va o‘z navbatida internetdan 
foydalanish imkoniyatiniberadi. Modem asosan ikki xil bo‘ladi. 
Ichki modemlar – tizimli plataga ulanadi (2.10.1 – rasm).
 
2.10.1 – rasm. Ichki modemlar 
Tashqi modemlar – tizimli plataga tashqaridan ulanadi (2.10.2 – rasm) 
2.10.2 – rasm. Tashqi modemlar 
Kompyuterni ishga tushirish va o‘chirish tartibi 
Kompyuterni ishga tushirish uchun tizimli blok va monitordagi “power” tugmalari 
bosiladi. Agar Operatsion tizimga “parol” qo‘yilmagan bo‘lsa, kompyuter to‘g‘ridan 
– to‘g‘ri ishga tushadi va ishchi oyna ochiladi. Aks holda, yani tizimga “parol” 

---