Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti m. M. Tashxodjayev, M. G. Umarxodjayeva
Yüklə 3,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Hamkasblar bilan muloqot
Yaponiyada “nomikay” deb nomlangan maxsus urf-odat bor. Tarjimada “birgalikda ichish”. Ko‘pincha ushbu konsepsiya xodim- lar har kuni (yoki kamroq) o‘z hamkasblari bilan ichishi kerak bo‘lgan kompaniya va firmalarga taalluqlidir. Bu biz uchun yovvoyi tuyuladi, chunki Rossiyada alkogolga nisbatan salbiy munosabat mavjud, ammo Yaponiyada bunday ichimliklar faqat xush kelibsiz. Hatto shifokorlar ulardan foydalanishni maslahat berishadi, ammo ular foydalanish miqdori va chastotasi haqida jim turishadi. Mamlakat aholisi qanday ichishni bilishmaydi, shuning uchun ular juda tez mast bo‘lishadi. Spirtli ichimliklar sizga hech qanday xarajat qilmaydi, chunki uni xo‘jayin yoki kompaniyaning o‘zi to‘laydi. Ba’zi kompaniyalar “nomikay” uchun to‘lovni ham joriy qildilar. Agar siz birgalikda ishlasangiz, unda birga ichasiz bu yapon an’anasi. Oxir-oqibat ma’lum bo‘lishicha, yaponiyalik kishi deyarli butun umrini ishxonasida, hamkasblari qurshovida o‘tkazadi. 146 Xulosa Ushbu bobda siz yaponlarning qanday ishlashini bilib oldingiz. Ya’ni, ular odatdagi turmush tarzini amalda tan oldilar. Hech kim bahs qilmaydi: Yaponiyada ishlash qiyin. Stress fonida insonlarda sog‘liq muammolari paydo bo‘ladigan holatlar mavjud va ko‘pincha bunday yaralar o‘limga olib keladi. Ruhiy jihatdan yukni ko‘tara olmaydigan va o‘z joniga qasd qilishga undaydiganlar ham bor. Bundan tashqari, bu hech kimni ajablantirmaydi va atrofdagilar faqat ishga qanday tezda borish haqida o‘ylashadi. Yaponiyaliklar kuniga qancha ishlaydi? Keling, bir oz xulosa qi- laylik va taxminiy kun tartibini tuzamiz. Masalan, Yaponiyada istiqomat qiluvchi ertalab soat 6 da uyg‘onadi va kvartirasidan soat 7 da chiqib ketadi. Ishga boradigan yo‘l, ish kuni (boshliq bir soatga kechiktirildi) va “nomzod”. Ya’ni, oddiy mehnatkash tunda uyga qaytadi va u dam olish kunlarini uxlash va oddiy inson dam olishga sarflaydi. Oilada deyarli vaqt yo‘q. Yaponlar ushbu rejimda qanday ishlaydi? Ular shunchaki toqat qiladilar. Axir, bu qoidalarning barchasi kimdir tomonidan ixtiro qi- lingan emas, balki asrlar davomida geografik va tarixiy o‘zgarishlar ta’siri ostida shakllanib kelgan. Beshikdagi insonlarga harakatchan- lik va har qanday sharoitga tayyor bo‘lish kabi fazilatlar singdiril- gan, chunki Yaponiya umuman himoyalanmagan. Kichik hudud, doimiy tabiiy ofatlar va ko‘p sonli aholi insonlarning ahvolini yana- da og‘irlashtiradi. Ular doimo o‘zlarining kichkina yerlarida omon qolishlari va Yaponiya jamiyatida raqobatdosh bo‘lishlari kerak. Shubhasiz, chet el fuqarolari yanada qulay mehnat sharoitlaridan mamnun, ammo odatdagi yapon turmush tarzi hech qayerga ketma- yapti. Shuning uchun, Quyosh chiqadigan mamlakatga ishlashga ketayotganda, yaxshilab o‘ylab ko‘ring. Shubhasiz, bunday ish tartibi sizga intizomni va jamiyatda mala- kali ishlash qobiliyatini singdiradi. Ammo ba’zida sog‘liq va erkin hayot puldan ko‘ra muhimroqdir. Kuchli madaniyat asosiy korporativ qadriyatlarning faol ravishda qo‘llab-quvvatlanishi va tashkilotning deyarli barcha a’zolari tomonidan taqsimlanishi bilan tavsiflanadi. Qanchalik xodimlar asosiy qadriyatlarni tan olishsa, ular bu qadriyatlarga nisbatan 147 shunchalik ko‘proq sadoqatli bo‘ladi va korporativ madaniyat shunchalik kuchli bo‘ladi. Shunga ko‘ra, kuchli madaniyat tashkilot a’zolari xatti-harakatlariga katta ta’sir ko‘rsatadi. Samarali korporativ madaniyat va uni boshqarish tizimini baholash. Haqiqiy muvaffaqiyatli kompaniyaning korporativ madaniyati bir qator xususiyatlarga ega bo‘lishi kerak: qimmatli bo‘lishi kerak. Firmaning barcha harakatlariga yuqori sotish, kam xarajat va boshqalar shaklida qiymat qo‘shish kerak; madaniyat kamdan kam hollarda bo‘lishi kerak, ya’ni ko‘plab boshqa firmalar madaniyati bilan bog‘liq bo‘lmagan belgilar va xususiyatlarga ega bo‘lishi kerak. Kompaniya yuqori darajadagi muvaffaqiyatga erisha olmaydi va boshqa kompaniyaning madaniyatini takrorlashga harakat qiladi. Samarali korporativ madaniyat odatda jamiyat, madaniy, axloqiy va ma’naviy o‘gitlarni, biznes xususiyatlari tashkiloti, tashkilotning rivojlanish bosqichida ko‘p jihatdan izchil bo‘lgan madaniyat, tashkiliy xulq, vakolati, faoliyati, strategik maqsadlari joriy yoki istalgan modeli, hokimiyatning boshqaruv uslubi, hokimiyat va ta’sirning tabiati, shaxslar, guruhlar va tashkilotning manfaatlari, tartibga soluvchi va ichki hujjatlar. Shunday qilib, samarali tashkilot kompaniya faoliyatiga va uzoq muddatli istiqbolga to‘g‘ridan to‘g‘ri ta’sir ko‘rsatadi. Kompaniyaning samaradorligi quyidagi qiymatlar bilan ifodala- nishi mumkin: moslashuv, integratsiya, qonuniylik, maqsadlarga erishish. Korporativ madaniyatning samaradorligini baholash uchun samaradorlik manbai indikatoridan to‘liq foydalanilishi mumkin (resurslar qaytimi ko‘rsatkichi). Bu tuzatish yoki (masalan, korporativ madaniyat uchun) boshqarish kichik tizimlar takomillashtirish natijasida yuzaga kelgan ikkala miqdor ishlab chiqarish resurslaridan o‘zgarishlar o‘zlari, eng nozik ekanligini va ularning sifatli o‘zgarish va shunday qilib, bu resurslardan foydalanish olingan natijasida buyukligini o‘zgartirish. Shu sababli, ishlab chiqarish resurslarining hajmi va ularni ishlatish tabiati nazorat tizimining tarkibiy qismlariga ta’sir etuvchi omillarning ta’siri va qayta qurish hodisalarining ta’sirini ta’minlash bilan bog‘liq bo‘lishi kerak. |