Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

 
16.5-rasm. Jamg‘arma va investitsiya o‘rtasidagi muvozanatning 
keynscha modeli 
Rasmdan ko‘rinadiki, grafik ko‘rsatkichlarining joylashuvi ham klassik 
modeldan farq qiladi. Tik o‘qda jamg‘arma (S) va investitsiya (I) darajasi, yotiq 
o‘qda esa milliy daromad darajasi (NI) joylashgan. Iqtisodiyotdagi jamg‘arma 
darajasi milliy daromad hajmiga bog‘liq holda o‘zgaradi. Milliy daromad hajmi 
amalda investitsiya darajasiga ham ta’sir ko‘rsatsada, mazkur modelda uni milliy 
daromadga bog‘liq bo‘lmagan, ya’ni avtonom holda beriladi. Grafikda investitsiya 
va jamg‘arma egri chiziqlari E nuqtada kesishadi. Agar iqtisodiyotdagi to‘la 
bandlik holatiga milliy daromadning F darajasida erishiladi, deb tasavvur qilsak, u 
holda bu darajada investitsiya va jamg‘arma muvozanatini (E
F
nuqta) ta’minlash 
uchun investitsiya I
F
darajada bo‘lishiga erishish lozim bo‘ladi. Biroq, Keyns 
talqiniga ko‘ra, investitsiya va jamg‘arma darajasining muvozanati to‘la bandlik 
bo‘lmagan sharoitda ham ta’minlanishi mumkin: grafikdagi milliy daromadning N 
hajmida aynan shu holatga (E nuqta) erishiladi. 
Investitsiya va jamg‘arma darajalari muvozanatining klassik va keynscha 
modellari o‘rtasidagi farq quyidagilar orqali namoyon bo‘ladi: 
birinchidan,
klassik modelda bu muvozanat ro‘y berishi uchun iqtisodiyotning doimiy ravishda 
to‘la bandlik holatida bo‘lishi taqozo etiladi. Keynscha modelda esa, yuqorida 
ko‘rib chiqilganidek, bu muvozanatga to‘la bandlik bo‘lmagan holatda ham 
erishish mumkin; 
ikkinchidan,
klassik modelda narx mexanizmi juda harakatchan 
bo‘ladi. Keynscha modelda narxning bunday moslashuvchanligi inkor etiladi; 
uchinchidan,
yuqorida ta’kidlanganidek, klassik modelda jamg‘arma foiz 

---

475 
stavkasining funksiyasi sifatida, keynscha modelda esa daromad funksiyasi sifatida 
qaraladi. Demak, yuqoridagilardan ko‘rinadiki, jamg‘arma va investitsiya 
o‘rtasidagi muvozanatning keynscha modeli klassik modelga nisbatan asoslangan, 
real hayot, ya’ni iqtisodiyotning to‘la bandligi mavjud bo‘lmagan holatga nisbatan 
ham tatbiq etilib, takomillashtirilgan model hisoblanadi. Shunga ko‘ra, biz ham 
makrodarajadagi boshqa muammolarni ko‘rib chiqish va tahlil qilishda, asosan, 
ushbu modeldan foydalanamiz.