473
ya’ni foiz stavkasining yuqori bo‘lishi jamg‘arma
darajasining ham yuqori
bo‘lishiga olib keladi.
r
S=S(r)
r
2
E
r
0
r
1
I=I(r)
0
S
0
=I
0
S, I
16.4-rasm. Jamg‘arma va investitsiya o‘rtasidagi
muvozanatning klassik modeli
Iqtisodiyotdagi investitsiya va jamg‘arma hajmlari o‘rtasida muvozanat (E
nuqta)ga erishish uchun foiz stavkasining r
0
darajasi ta’minlanishi lozim. Foiz
stavkasi darajasining muvozanat darajasidan chetlanishi (r
1
–
past va
r
2
– yuqori
bo‘lgan holatlar) investitsiya va jamg‘arma hajmi o‘rtasidagi
muvozanatning
buzilishiga olib keladi. Foiz stavkasining r
1
darajasida
investorlar uchun qulay
narxlarning vujudga kelishi investitsion resurslarga bo‘lgan talabni oshiradi, biroq
bunday darajada jamg‘arma uchun rag‘bat pasayib ketadi. Natijada investitsion
resurslar taqchilligi paydo bo‘ladi. r
2
darajada
esa barcha subyektlar uchun
jamg‘armaning nafliligi oshadi, biroq bunday foiz darajasida
barcha investorlar
ham o‘z faoliyatining foydaliligini ta’minlay olmaydilar. Natijada jamg‘armaning
ahamiyatli qismi investitsiyalarga aylana olmaydi.
Keynschilarning investitsiya va jamg‘arma o‘rtasidagi muvozanat modeli o‘z
tuzilishiga ko‘ra klassik modeldan farq qiladi. Bunda eng markaziy nuqta –
J.M.Keyns tomonidan jamg‘arma foiz stavkasining emas,
balki daromadning
funksiyasi deb qaralishi hisoblanadi:
)
(
Y
S
S
. Investitsiya esa, klassik modeldagi
singari, foiz stavkasining funksiyasi deb olinadi:
)
(
r
I
I
. Ya’ni, keynscha
konsepsiyaning asosida jamg‘arish va investitsiya darajalarining
boshqa-boshqa
omillar ta’sirida o‘zgarishi yotadi. Keynscha modelning mohiyatini quyidagi rasm
orqali izohlash mumkin (16.5-rasm).