Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

Takror hosil qilinadigan resurslar
ga
o‘rmonlar kesilgan daraxtalr o‘rniga 
yangilarini o‘tqazish mumkin, tuproq qoplami misol bo‘la oladi.
Takror hosil qilinmaydigan resurslar
ga
tabiiy sharoitlarda ularni hosil qilish 
uchun minglab va hatto millionlab yillar talab qilinadigan neft, ko‘mir, temir 
rudasi va hokazolar kiradi.
Tabiiy resurslarning zahiralari iqtisodiy taraqqiy etishning juda muhim 
xususiyati bo‘lishiga qaramasdan ularning mavjudligi yuqori o‘sish sur’atlari va 
iqtisodiyotning yuqori samaradorligini ta’minlaydigan asosiy omil bo‘la olmaydi.
17.4-rasm. Foydalanilishiga ko‘ra tabiiy resurslar turlari
1
 
1
П.С.Лопух, Н.Л.Стреха, О.В.Сарычева, А.Г.Шандроха. 
География. Страны и народы. – Минск : НИО, 2019. 
– 221 с. 
TABIIY RЕSURSLAR 
 
Yoqilg
‘
i rеsurslari 
 
Rudalar
 
Noruda minеrallar 
 
Nеft, tabiiy gaz, 
ko‘mir, torf, 
yonuvchi slanеts va 
boshqalar 
Qora mеtall rudalari 
(tеmir, marganеts, 
xrom) 
 
Rangli mеtall rudalari 
(mis, qo‘rg‘oshin, rux, 
alyuminiy va b.) 
 
Kimiyoviy xomashyo
Kaliy tuzi, fosforitlar, 
oltingugurt, pirit, apatit 
 
Qurilish matеriallari
qum, tuproq, ohak va granit 
Qimmatbaho va yarim 
qimmatbaho toshlar
Olmos, rubin, sapfir, agat, 
gavhar, yashma va b. 

---

515 
Insonlar xo‘jalik yuritish davomida yer qaridan ko‘mir, neft, gaz, qora va 
rangli metallar hamda boshqa foydali qazilmalarni qazib olishadi. Mineral resurslar 
ishlatilishiga qarab yoqilg‘i, rudalar (metalli), norudalar (metall bo‘lmagan) 17.4-
rasm. 
Tabiat in’omlari o‘zlarining dastlabki ko‘rinishida tabiiy boylik bo‘lib, shu 
holatida inson faoliyatining natijasi hisoblangan ijtimoiy boylik tarkibiga kirmaydi. 
Buning ma’nosi shuki, tabiiy boyliklar jamiyat uchun faqatgina potensial boylik 
hisoblanadi. Ular inson mehnatining ta’siri oqibatida real boylikka aylanadi. 
Jamiyatning nomoddiy boyliklarida madaniyat va san’atning rivojlanish 
darajasi, jamiyat a’zolarining to‘plagan ilmiy bilimlari va intellektual darajasi, 
ishlovchilarning ixtisosligi va malakaviy bilim darajasi, sog‘liqni saqlash, ta’lim va 
sportning rivojlanish darajasi o‘z ifodasini topadi. Shunday qilib, milliy boylik 
moddiy buyumlashgan va tabiiy boyliklardan ancha keng tushuncha bo‘lib, o‘z 
tarkibiga jamiyatning nomoddiy tavsifdagi boyliklarini ham oladi. Har bir 
mamlakat ixtiyorida bo‘lgan milliy boylikdan oqilona va unumli foydalanish va 
uni ko‘paytirib borish shu mamlakat aholisining burchi hisoblanadi.