Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

 
 
17.3-rasm. Real mahsulot o‘sishini aniqlab beruvchi omillar 
Amaliy hayotda iqtisodiy o‘sishni qisman susaytirib turuvchi omillar ham 
mavjud bo‘ladiki, ular mehnat muhofazasi, atrof-muhitning ifloslanishi kabi 
holatlar natijasida kelib chiqadi. Keyingi yillarda respublikamizda davlat 
tomonidan atrof-muhit ifloslanishining oldini olish, xodimlar mehnat sharoitini 
1. Band bo‘lgan ishchilar soni 
2. Ishlagan kishi-soatlarining o‘rtacha 
miqdori 
1.
Tеxnika taraqqiyoti 
2.
Kapital qo‘yilmalar hajmi 
3.
Ta'lim va malaka tayyorgarligi 
4.
Rеsurslarni joylashtirish 
samaradorligi 
5.
Boshqa omillar 
Mеhnat 
sarflari 
Mеhnat 
unumdor-
ligi 
Ishlab 
chiqarishning 
rеal hajmi 

---

504 
yaxshilash va sog‘lig‘ini muhofaza qilishni tartibga solishda muhim tadbirlar 
amalga oshirildi. Bu o‘z navbatida iqtisodiy o‘sish sur’atining susayishiga ta’sir 
ko‘rsatadi. Chunki bunday tadbirlarni amalga oshirish tegishli xarajatlarni taqozo 
qiladi. Shu orqali mehnat unumdorligini oshirish, iqtisodiy o‘sishni ta’minlash 
uchun zarur bo‘lgan mablag‘lar boshqa tomonga jalb qilinadi. Bu albatta kishilar 
sog‘lig‘i va hayoti uchun zarur bo‘lgan darajalardir. 
Hozirda
 
O‘zbekistonda iqtisodiy o‘sish omillaridan imkon qadar samarali 
foydalanishga e’tibor qaratilgan. Ayniqsa, iqtisodiyotda ishchi kuchining samarali 
bandligini ta’minlash bu boradagi muhim yo‘nalishlardan hisoblanadi. Har yili 
iqtisodiyotda yangi ish o‘rinlari yaratib borilmoqda. Masalan, ishlab chiqarishni 
modernizatsiya qilish va yangilash, transport va muhandislik-kommunikatsiya 
infratuzilmasini rivojlantirish, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni taraqqiy 
ettirishni qo‘llab-quvvatlash dasturlarini amalga oshirish natijasida ishchi kuchi 
bandligi darajasini oshirish va tarkibini yanada takomillashtirish mumkin. Bu esa 
mamlakatimizda iqtisodiy o‘sishning yuqori sur’atlarini ta’minlashga zamin 
yaratadi. 
Mamlakatimizda ishchi kuchiga talabning oshishi bo‘yicha iqtisodiy 
tadbirlardan eng asosiysi iqtisodiyot tarmoqlarida tarkibiy o‘zgarishlarni amalga 
oshirishdir. Bunga eng avvalo mulkchilik shakllarini rivojlantirish, mehnat 
unumdorligini oshirish, yangi ish joylarini yaratish, ish vaqtidan unumli 
foydalanish, ishlovchilarning moddiy va ma’naviy manfaatdorligini ko‘tarish, 
soliqlarni oqilona belgilash orqali erishiladi.
Muhim iqtisodiy tadbirlar majmuasiga qayta ishlash sanoati va xizmat 
ko‘rsatish sohalarida yangi ish joylarini yaratish, ishlab chiqarishni kengaytirishga 
davlat tomonidan imtiyozli kreditlar berish, ilg‘or texnologiyalarni tadbiq etish, 
bozor sharoitida qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishi va qayta ishlash sanoati 
tarmoqlarining asosiy mahsulotlariga davlat buyurtmasini belgilash, kichik biznes 
hamda xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish va ijtimoiy ishlarni mablag‘ bilan 
ta’minlash kiradi.

---

505 
Bu tadbirlar qo‘shimcha ish joylarini tashkil qilishda eng kam investitsiyani 
nazarda tutadi va ishchi kuchiga talabni oshirishda muhim o‘rin egallaydi. Kichik 
biznes va xususiy tadbirkorlikning rivojlanishini mablag‘lar bilan ta’minlashning 
manbalari bo‘lib mahalliy budjet, bandlikka ko‘maklashish jamg‘armasi 
mablag‘lari hamda xususiy tadbirkorlarning shaxsiy jamg‘armalari xizmat qiladi. 
Bugungi kunda ayniqsa, mintaqalarda aholi bandligi, ishlab chiqarishni ishchi 
kuchi bilan ta’minlash masalalarini o‘rganishni hayotni o‘zi taqozo etmoqda.
Iqtisodiy o‘sish omillaridan texnika taraqqiyotini ta’minlash hamda 
investitsiyalar hajmini oshirish – mamlakatimizdagi iqtisodiy siyosatning asosiy 
yo‘nalishiga aylangan. Prezidentimiz Sh.Mirziyoyev ta’kidlaganidek, «bu 
islohotlar natijasida xalqimiz uchun farovon va munosib turmush sharoitini yaratib 
berishimiz kerak. Odamlarimiz yetarli daromad topishi uchun eng qulay biznes va 
investitsiya muhitini shakllantirib, yangi-yangi korxonalar va ish joylarini 
ko‘paytirishimiz zarur»
1
. 
Umuman olganda, hozirgi iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida ishlab 
chiqarishga investitsiyalarni ko‘proq jalb etish zarurati quyidagilar orqali 
izohlanadi: 
1) jahon bozorida zamonaviy asbob-uskuna va jihozlar arzonlashadi. Bunday 
imkoniyatdan foydalanib, ishlab chiqarishning moddiy-texnika bazasini yangilash 
hamda uning asosida raqobatbardosh mahsulotlarni yaratish qisqa davrda ushbu 
sarf-xarajatlarni qoplash imkonini beradi; 
2) yuqori darajada qo‘shilgan qiymatga ega bo‘lgan mahsulotlarni eksportga 
chiqarishning qo‘shimcha imkoniyatlari vujudga keladi; 
3) texnik va texnologik asosni yangilashda vaqt jihatidan yutish imkoni paydo 
bo‘ladi; 
4) investitsiyalar ichki talabni kengaytirib, qurilish sanoatining rivojlanishini 
rag‘batlantiradi; 
5) ishlab chiqarilayotgan mahsulot nomenklaturasi diversifikatsiyalanadi.
 
1
O‘zbеkiston Rеspublikasi Prеzidеnti Shavkat Mirziyoyеvning Oliy Majlisning Sеnati va Qonunchilik palatasiga 
Murojaatnomasi (24.01.2020) Xalq so‘zi gazеtasi, 2020 yil 25 yanvar. 

---

506 
Korxonalarni texnik va texnolgik yangilash, modernizatsiya qilish va yangi 
ishlab chiqarish obyektlarini qurish, shu orqali yangi ish o‘rinlarini shakllantirish, 
mamlakat iqtisodiyotining barqaror va dinamik rivojlanishini ta’minlash uchun 
yo‘naltirilgan investitsiya loyihalarni amalga oshirish maqsadida O‘zbekiston 
Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirishning 
harakatlar strategiyasi to‘g‘risida”gi PF-4947 Farmoni qabul qilingan bo‘lib, ushbu 
dasturda belgilangan kapital qo‘yilmalarni moliyalashtirish manbalari tarkibida 
davlat budjeti va budjetdan tashqari fondlarning ahamiyati katta bo‘lmoqda.
Hukumatimiz tomonidan qulay investitsiya siyosatini olib borish maqsadida 
quyidagi tamoyillarga ustuvor ahamiyat qaratilmoqda: tashqi iqtisodiy faoliyatni 
yanada erkinlashtirish; respublika iqtisodiyotiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri kapital 
qo‘yilmalarning keng jalb qilinishini ta’minlovchi huquqiy, ijtimoiy-iqtisodiy va 
boshqa sharoitlarni yanada takomillashtirish; yurtimizga jahon darajasidagi 
texnologiyalarni olib kiruvchi, milliy xo‘jalikning zamonaviy tuzilmasini tashkil 
etishga ko‘maklashuvchi chet el investorlariga nisbatan qulay sharoitlar yaratish 
siyosatini izchil olib borish; eng muhim ustuvor yo‘nalishlarga mablag‘larni 
yo‘naltirish
1
. Bundan ko‘rinadiki, korxonalarni texnik va texnologik jihatdan qayta 
jihozlash, zamon talablariga mos bo‘lgan tovar va xizmatlarni ishlab chiqarish va 
ayniqsa, jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozining keyingi to‘lqinlari zarbasiga 
ijtimoiy-iqtisodiy talofatlarsiz bardosh berish, ularning salbiy oqibatlarini bartaraf 
etish bilan bog‘liq masalalarni hal etishda kompleks yondashuvlarga urg‘u 
berilmoqda.