Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

Iqtisodiy sikl deganda, odatda iqtisodiyot rivojlanishining bir holatidan 
boshlanib, birin ketin bir necha fazalarni bosib o‘tib, o‘zining dastlabki 
holatiga qaytib kelgunga qadar o‘tgan davr tushuniladi. 
Iqtisodiyotning 
rivojlanishidagi harakati bir sikl bilan to‘xtab qolmaydi, balki u to‘xtovsiz 
to‘lqinsimon harakat sifatida davom etadi. Siklli harakat iqtisodiy o‘zgarishning 
muhim ko‘rinishi, makroiqtisodiy muvozanat unsurlaridan biri bo‘lib, milliy 
1
Qaralsin: Экономическая теория: Учебник. - Изд., испр. и доп. / Под общ. ред. акад. В.И.Видяпина, 
А.И.Добрынина, Г.П.Журавлевой, Л.С.Тарасевича. – М.: ИНФРА-М, 2005, 465-485-стр. 
2
Qaralsin: Экономическая теория: Учеб. для студ. высш. учеб. заведений / Под ред. В.Д.Камаева. – 10-е 
изд., перераб. и доп. - М.: Гуманит. изд. центр ВЛАДОС, 2004, 537-541-б.; Борисов Е.Ф. Экономическая 
теория: Учебник. – 3-е изд., перераб. и доп. М.: Юрайт-Издат, 2005, c. 301-309.

---

521 
inqiroz
Turg’unlik
jonlanish
inqiroz
yuksalish
Turg’unlik
Turg’unlik
jonlanish
yuksalish
vaqt
Milliy 
mahsulot 
hajmi
xo‘jalik turli tarkibiy qismlarining amal qilishidagi notekislikni, uning 
rivojlanishidagi inqilobiy va tadrijiy bosqichlarning iqtisodiy taraqqiyot 
jarayonidagi almashuvini aks ettiradi.
Iqtisodiy sikl maxsus fazalar orqali amalga oshadi. Har bir faza iqtisodiy 
rivojlanishdagi muayyan pallani ifodalab, o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘ladi. 
Odatda iqtisodiy siklning 
inqiroz, turg‘unlik, jonlanish, yuksalish
fazalari ajratib 
ko‘rsatiladi (18.1-rasm). Ana shu fazalarning har biri rivojlanishi jaryonida 
navbatdagi fazaga o‘tish uchun sharoit yuzaga keladi. 
18.1-rasm. Iqtisodiy sikl fazalari 
Iqtisodiy siklning dastlabki fazasi 
inqirozdan
boshlanib, u iqtisodiy 
ko‘rsatkichlarning, jumladan ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatishning keskin 
pasayishida ifodalanadi. Inqiroz fazasining asosiy belgilari va o‘ziga xos 
xususiyatlarini mazkur bobning 3-bandida batafsil bayon etiladi. 
Inqirozdan keyin