Тошкент Давлат стоматология институти Терапевтик стоматология факультети 2-сонли терапевтик йўналишдаги фанлар кафедраси - Ностероид яллиғланишга қарши дори воситаларнинг стоматологик беморларда самарадорлигини баҳолаш усуллари
- Маърузачи: Ассистент Зуннунов Ҳусниддин Маҳкамович
- Илмий раҳбар: Профессор Даминова Лола Турғунпўлатовна
Мавзунинг долзарблиги - Ностероид яллиғланиш қарши дори воситалари (НЯҚВ) кенг кўламда ишлатилиши уларнинг кучли оғриқ қолдириши, яллиғланишга қарши таъсири ва антипиретик ҳусусиятлари билан боғлиқ. Бу гуруҳ препаратларини катта ёшдаги одамларнинг 20-40% (уларнинг 6% и 9 ойдан кўп муддатда) қабул қилади.
- Чет эл олимларини нашрларида кўплаб беморларни дориларни рецептсиз ичишлари ва фақат 7% эркаклар ҳамда 12% аёлларгина шифокор маслахати билан дорини қабул қилишлари ёритилган. Бундай назоратсиз дори қабул қилиш натижаси бўлиб гастропатиялар ҳисобланади.
- НЯҚДВларини қабул қилувчи беморларда ошқозон-ичакдан қон кетиш асорати хавфи 3-5 марта, яра перфорацияси хавфи 6 марта, ошқозон-ичак асоратларидан келиб чиқувчи ўлим хавфи 8 марта ортади.
Ностероид яллиғланишга қарши дори воситалари таснифи ( Laurens DR , Bennet PN , 1992 с дополнениями). | | - анальгетики – антипиретики
| - пиразолоны - анальгин (метамизол натрия, дипирон), аминофеназол (амидопирин)
| | | | | | - ацетилсплициловая кислота, дифлунисал, салицилат натрия
| | | | - ибупрофен, кетопрофен, флурбипрофен, индометацин
| | - пироксикам, лорноксикам, мелоксикам
| | | - другие: набуметон, коксибы
| | - комбинированные препараты
| - артротек (диклофенак\мисопростол), ревалгин
- (метамизол\натрия+питофенона гидрохлорид\фенпивериния бромид)
| - Клиник холатнинг кечувига кўра препарат танлаб буюрилганда, ЯҚНДВ циклооксигеназа изоформаларига (ЦОГ-1 ва ЦОГ-2) нисбатан танлаб таъсир кўрсатиши бўйича қуйидагича бўлинади:
- ЦОГ-1 селектив ингибиторлари – ацетилсалицил кислота (кичик дозада)
- ЦОГ-1 носелектив ингибиторлари – ЯҚНДВ кўпчилиги
- Нисбатан ЦОГ-2 селектив ингибиторлари – нимесулид (Суарон), мелоксикам
- ЦОГ-2 махсус ингибиторлари – целекоксиб, рофекоксиб, вальдококсиб, эторикоксиб ва бошқа коксиблар
- Бу гурух препаратларининг кимёвий тузилиши бўйича таснифи - 1 жадвалда келтирилган.
ЯҚНДВ фармакокинетик кўрсаткичлари | | | | | | | | | - 80% ингичка ичакнинг юқори қисмида. рН мухитга боғлиқ.
| - Сўрилишга боғлиқ, одатда 70%
| - Биринчи соатда 90% препарат метаболизмга учрайди.
| | - 80% буйрак орқали (10-60% ўзгармаган холда), 20% МИЙ ва ўпка орқали
| | | | - 85-90%, узоқ қабул қилганда пасаяди
| - 95% жигарда метаболизмга учрайди
| | | | | | - 96-98% ичишга берилганда 85% - ичак орқали юборилганда
| - 80% жигарда метаболизмга учрайди
| | - 70% буйрак орқали (20% ўзгармаган холда), 30% МИЙ орқали метаболитлар шаклида
| | | - 95-100%, овқат сўрилиш тезлигини пасайтиради
| | - 90% жигарда метаболизмга учрайди
| | - 80% буйрак орқали (10% ўзгармаган холда), 20% МИЙ орқали
| | | | | - 90% жигарда метаболизмга учрайди
| | - 98% буйрак орқали (10% ўзгармаган холда), 2% МИЙ орқали
| | | | | | | - 75% буйрак орқали (1% ўзгармаган холда), МИЙ орқали 25%
| | | | | - 95% жигарда метаболизмга учрайди
| | - 100% буйрак орқали (5% ўзгармаган холда)
| Механизм действия ингибиторов циклооксигеназы - Эндогенные простагландины
- Воспаление
- Боль
- Лихорадка
- Гастропротекция L2
- Почки и сосуды Е2
- Агрегация тромбоцитов
- НЯҚВ НТлари тўғрисидаги маълумотларни шифокорларга етказиш
- НЯҚВ НТлари келиб чикишини олдини олиш ва самарали коррекция килиш усулларини ишлаб чикиш
- НЯҚВ НТлари хакида ахборотлар йиғиш, уларни аниклаш ва кайд килиш
Мавзунинг мақсади - 1. Стоматологик беморларда НЯҚВ ни патологик жараённи ва улар келтириб чиқарган ножўя таъсирларни ҳисобга олган ҳолда тўғри танлаш.
- 2. Стоматологик беморларда НЯҚВ ни самарадорлигини баҳолаш усулларини ишлаб чиқиш.
- 3. НЯҚВ келтириб чиқарган ножўя таъсирлар ва асоратларни бартараф қилиш чора-тадбирларини ишлаб чиқиш.
Ишнинг вазифалари - Стоматологик беморларда НЯҚВ келтириб чиқарган ножўя таъсирлар тўғрисида сўраб суриштириш ва клиник кўздан кечириш орқали маълумот йиғиш.
- Стоматологик беморларда НЯҚВ ни самарадорлигини баҳолаш усулларини аниқлаш.
- НЯҚВ келтириб чиқарган ножўя таъсирлар ва асоратларни бартараф қилиш чора-тадбирларини ишлаб чиқиш.
- ЦОГ-1 ва ЦОГ-2 ферментларини блокловчи дори воситаларни афзалликлари тўғрисидаги маълумотларни йиғиш.
Тадқиқотнинг текширув материаллари - Текширув материали бўлиб ТДСИ клиникаси катталар жаррохлик стоматологияси поликлиникасига стоматологик муаммолар билан мурожаат қилган 25 нафар бемор танланди.
Тадқиқотнинг текширув усуллари - НЯҚВ нинг ножўя таъсирларини клиник белгиларини ифодаловчи сўровнома тузиш ва тўлдириш.
- Беморлардан ёндош касалликлар ва улар бўйича қабул қилиб юрадиган дори воситалари бўйича анамнез маълумотлари тўплаш.
- НЯҚВ самарадорлигини баҳоловчи кўрсаткичларни йиғиш ва таҳлил қилиш.
- Текшириш натижаларида стоматологик турли хил муаммолар билан стоматологга мурожат қилган 25 нафар беморларнинг ҳаммасига ҳар хил муолажалардан кейин яллиғланишга қарши, оғриқ синдроми ва ҳарорат кўтарилишига қарши НЯҚВ тавсия сифатида буюрилган.
- 2. Беморлар таҳлил қилинганда асосий беморлар гуруҳи яллиғланишга қарши носелектив дори воситаларининг қабул қилиши, яъни текширилган 25 бемордан 19 тасига носелектив ва 6 нафарига селектив яллиғланишга қарши дори воситалари тавсия қилинган.
- Клетки
- поверхностного
- эпителия
- Механизмы повреждения слизистой оболочки
Бажарилган ишнинг асосий натижалари - 3. Носелектив ва селектив НЯҚДВ қабул қилган беморларда қуйидаги ножўя таъсирлар юзага келган. (16 нафарида қориндаги оғриқ, ичак диспепсия белгилари (зарда бўлиш, кекириш, меторизм, кўнгил айниш, қайд қилиш), 6 тасида жарохатдан қон кетиши ҳамда 6 нафар беморда юқоридаги ножўя таъсирларни ҳаммаси юзага келган)
- 4. Селектив дори воситалар қабул қилган беморларда ножўя таъсирлар камроқ намоён бўлган.
- 5. Текширилган беморларнинг 3 нафарида дори воситалардан кейин ҳеч қандай шикоятлар кузатилмаган.
Бажарилган ишнинг асосий натижалари - Текширилган беморлар ёши 19 дан 72 ёшгача оралиқда бўлди.
- Стоматолог қабулига келган беморларда қуйидаги муолажалар ўтказилган. (Турли хил тишларни олиб ташлаш, юз соҳасидаги йирингли жараёнларни бартараф қилиш, имплант қўйиш операциялари ва юқориги ва пастки жағ синишларига ёрдам кўрсатиш)
- Текширилган беморларнинг 18 нафарида ёндош касалликлари бўлган ва бу беморлар турли хил антиагрегантлар, қон босимини пасайтирувчи дори воситалари ҳамда метаболик воситаларни қабул қилиши аниқланган.
НЯҚВ самарадорлигини аниқловчи усуллар - Дори воситасини беморларни индивидуал ҳусусиятлатларини ҳисобга олган ҳолда буюриш.
- Стоматологик беморларга буюрилган НЯҚВ нинг ножўя таъсирларини олдиндан кўра олиш ва уларни бартараф қилиш усулларини билиш.
- Беморларга патологик жараённинг клиник кечиши ва давомийлигини ҳисобга олган ҳолда иложи борича селектив таъсир қилувчи НЯҚВ ни буюриш.
- Беморларни ёндош касалликларини ҳисобга олган ҳолда НЯҚВ ни бошқа дорилар билан комбинациясини тўғри йўлга қўйиш ҳамда дорилар дозасини тўғри танлаш.
Даволаш самарадорлиги ва хавфсизлигини назорат қилиш усуллари - Бўғим соҳасининг шиш индекси
- Проксимал фалангалараро бўғимларнинг айланаси (ўнг ва чап кафт учун бирга хисобланади)
- Кафт сиқиш кучи
- Беморни маълум масофани босиб ўтган вақти (оёқ бўғимлари жарохатланганда)
- Кейтель синамаси (бўғимлардаги харакат хажми)
- Лаборатор синамалар: РОЭ аниқлаш, ревматоид омил, С-реактив оқсил, серомукоид, IgA, IgM, IgG, умумий комплемент титри, АсТ, АлТ, сиал ва тимол синамалари
-
НЯҚВ ларни ножўя таъсирлари юзага келганда уларни бартараф қилиш йўллари - Узоқ муддатга дори воситалари буюрилганда беморларда УҚТ, коагулограмма, ЭГФДС текширувларини ўтказиб туриш.
- Ножўя таъсирлар юзага келганда терапевт, гематолог билан маслаҳатлар олиб бориш.
- НЯҚВ лар буюрилганда “Фойда-ҳавф” нисбатини инобатга олиш.
- НЯҚВ ларни иложи борича юз-жағ соҳасида яллиғланишни қайси клиник белгиси устунлигини аниқ ҳисобга олган ҳолда тўғри танлаб буюриш.
Дорили гастропатия кузатилган беморларда диспептик бузилишлар кўрсаткичи - Диспептик бузилиш клиник белгилари
| | - Тез қайталаниб турувчи қориндаги оғриқ
| | | | - Тез – тез учраб турувчи кекириш
| | | | - Қайталаниб турувчи қайд қилиш
| | - Тез – тез учраб турувчи метеоризм
| | Селектив ва носелектив НЯҚВ ни қўллаш натижалари - Юзага келган
- ножўя таъсирлар
| - Селектив
- (Мелоксикам, нимесулид)
| - Носелектив
- (Диклофенак+парацетамол,)
| | - Гиперемия ва гиперсекреция
| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | - Стоматологик беморларга НЯҚВ ларни “Фойда-ҳавф” нисбатини ҳисобга олган ҳолда буюриш!
- НЯҚВ ларни узоқ муддатга бурганда селектив таъсир қилувчилардан фойдаланиш!
- Беморларда ёндош касалликлар мавжуд бўлганда НЯҚВ ларни бошқа дорилар билан ўзаро таъсиридан юзага келадиган ҳавфларни ҳисобга олиб дозани коррекциялаш!
- НЯҚВ ларни ножўя таъсирларидан юзага келган гастропатияни бартараф қилиш учун энг мақбул йўлларни танлаш!
- НЯҚВ ларни ножўя таъсирларини юзага келиши уларни қабул қилиш вақти, усулига боғлиқ эмаслигини ҳисобга олиш!
ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАҲМАТ
Dostları ilə paylaş: |