Toshkent davlat transport universiteti «materialshunoslik va mashinasozlik» kafedrasi «mashina va mexanizmlar nazariyasi. Mashina detallari»

LABORATORIYA ISHINI RASMIYLASHTIRISH NAMUNASI 
1. Yassi o‘lchov prujinasini tarirovka grafigi 
2. Reduktor FIK aniqlash. 
№ 
Elektr 
dvigatel vali 
aylanishlar 
chastotasi 
Indikator ko‘rsatkichlari 
Momentlar qiymati 
Reduktor FIK 
η=
𝑇
2
25𝑇
1
Elektrdviga tel 
yassi o‘lchov 
pru jinasining 
egilishi 
Yuklanish 
qurilmasi yassi 
o‘lchov 
prujinasining 
egilishi 
Reduktor 
tezyurar vali 
Reduktor 
sekinyurar 
vali 
n
ed
(min
-1
) 
h
1
(mm) 
h
2
(mm) 
T
1
(Nmm) 
T
2
(Nmm) 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
O‘rtacha 
3.Reduktor FIK ni turli omillarga bog‘liqlik grafigi
3.1. n
ed
=const bo‘lganda η =f(T
2
) bog‘liqlik grafigi. 
№ 
Elektr 
dvigatel vali 
ayla- nishlar 
chastotasi 
Indikator ko‘rsatkichlari 
Momentlar qiymati 
Reduktor FIK 
η=
𝑇
2
25𝑇
1
Elektrdviga tel 
yassi o‘lchov 
prujinasining 
egilishi 
Yuklanish 
qurilmasi yassi 
o‘lchov 
prujinasining 
egilishi 
Reduktor 
tezyurar 
vali 
Reduktor 
sekinyurar 
vali 
n
ed
(min
-1
) 
h
1
(mm) 
h
2
(mm) 
T
1
(Nmm) 
T
2
(Nmm) 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
3.2. T
2
=const bo‘lganda η =f(n
ed
) bog‘liqlik grafigi. 
№ 
Elektr 
dvigatel vali 
ayla- nishlar 
chastotasi 
Indikator ko‘rsatkichlari 
Momentlar qiymati 
Reduktor FIK 
η=
𝑇
2
25𝑇
1
Elektrdviga tel 
yassi o‘lchov 
prujinasining 
egilishi 
Yuklanish 
qurilmasi yassi 
o‘lchov 
prujinasining 
egilishi 
Reduktor 
tezyurar 
vali 
Reduktor 
sekinyurar 
vali 
n
ed
(min
-1
) 
h
1
(mm) 
h
2
(mm) 
T
1
(Nmm) 
T
2
(Nmm) 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 

---

№
Elektrdvigatel 
vali aylanishlar 
chastotasi 
Indikator ko‘rsatkichlari 
Momentlar qiymati 
Reduktor 
F.I.K. 
η=
𝑇
2
25𝑇
1
Elektrdviga tel 
yassi o‘lchov 
pru jinasining 
egilishi 
Yuklanish 
qurilmasi yassi 
o‘lchov 
prujinasining 
egilishi 
Reduktor 
tezyurar 
vali 
Reduktor 
sekinyurar 
vali 
n
ed
(min
-1
) 
h
1
(mm) 
h
2
(mm) 
T
1
(Nmm) 
T
2
(Nmm) 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
4. Xulosa: 

---

Laboratoriya ishini himoya qilish bo‘yicha nazariy va amliy topshiriqlarning ishlanmasi. 

---

6- LАBORАTORIYA ISHI 
MAVZU: SIRPANISH PODSHIPNIKLARIDA ISHKALANISH MOMENTINI 
ANIQLASH. 
Sirpanish podshipniklarida ishqalanish momentini aniqlash. 
1. Qurilma ishini tavsifi. 
Qurilma sxemasi o‘quv stendida ko‘rsatilgan. Asosning 1 yuqori qismiga barcha asosiy 
qismlari bilan birga vertikal plita 3 maxkamlangan ustun o‘rnatilgan. 
2. Elektr dvigatel. 
E
lektr dvigatel statori 4 vertikal plitada maxkamlangan va vintdan 5 ishga tushuvchi taranglan 
qurilmasi bilan jihozlangan. (qurilma sxemasida ko‘rsatilmagan). Doimiy tok dvigateli 110 V 
kuchlanishda ishlaydi. qurilma esa 220 V, 50 Hz li tarmoqga ulanadi. qurilma ichida rostlagich va 
transformator mavjud.
3. Yuklanish qurilmasi. 
Yuklanish qurilmasi korpusi 6 ham vertikal plitaga maxkamlangan. Bu qurilma shpideli 7 
ikkita zoldirli podshipniklarga o‘rnatilgan. (podshipniklar sxemasida ko‘rsatilgan). Aylanma xarakat 
elektrdvigateldan shpindelga, uzatish soni 
𝑖 = 1,5
ga teng bo‘lgan tasmali uzatma yordamida 
uzatiladi. Yuklanish qurilmasining yuqori qismida rotori shpindel bilan bog‘langan taxogenerator 9 
o‘rnatilgan. Taxogenerator vazifasi shpindel aylanishlar chastotasini aniqlash. Taxogenerator tokini 
shpindel aylanishlar chastotasiga nisbatan o‘zgarish grafigi 1.1. rasmda keltirilgan. 
1-rasn. Milliampermetr ko‘rsatkichini shpindel aylanishlar chastotasiga bog‘liqlik grafigi. 
Shpendel yuqori qismida rezbali teshik bo‘lib, bu teshikka rezbali valikga maxkamlangan 
tekshirilayotgan podshipnik 10 uzeli burab kiritiladi. Podshipnik korpusining silindrsimon qismiga 
maxkamlovchi vint 13 bilan jihozlangan almashinuvchi yuk 12, o‘rnatiladi. Har bir almashinuvchi 
yukning povodoki 14 bo‘lib, uning oxiri yassi o‘lchash prujinasining 15 egariga o‘rnatiladi. 
4. Laboratoriya ishini bajarish uslubi.
4.1. Yassi o‘lchash prujinasini tarirovka qilish. 
Qurilmani ishlab chiqgan zavod moment bo‘yicha tarirovka grafigini keltiradi. Lekin o‘lchash 
prujinasining deformatsiyasi tajriba vaqtida prujina uzunligini o‘zgartirishga imkon beruvchi xomut 
19 xolatiga ham bog‘liq. Shuning uchun yassi o‘lchash prujinasini tarirovka qilish shartli hisoblanadi. 
Tarirovka qilish ketma-ketligi. 
1. Vint 13 ni bo‘shatib 12 yukni ajratish. 
2. 20 vintni ajratib o‘lchash qurilmasini plitaga 3 gorizontal xolatda shu vint 20 bilan 
maxkamlash. 
3. Qurilma old qismida joylashgan V1 «set» tumblerini yoqish (signal lampasi yonishi lozim). 
V2 tumblerini 1 xolatga o‘rnatish, V4 tumbleri moment xolatiga qo‘yish. Milliampermetr strelkasi 0 
holatidan bir yoki ikkiga bo‘limga og‘ish lozim. 
4. O‘lchash prujinasi egariga ketma-ket q=5, 10, 15, 20, 25 gr og‘irlikdagi yuklarni o‘rnatib, 
o‘lchash prujinasini deformatsiyasini qayd qilish lozim, tarirovka grafigidagi moment yuk og‘irligini 
50 mm ga ko‘paytmasi sifatida aniqlanadi (yuqoriga qarang). 
5. V2 tumbler 2 xolatga o‘rnatib prujina tarirovkasi 4 bandda keltirilgan ketma-ketlik bo‘yicha 
aniqlanadi. Grafikning umumiy ko‘rinishi 1.2. rasmda keltirilgan. 

---