Toshkent davlat transport universiteti «materialshunoslik va mashinasozlik» kafedrasi «mashina va mexanizmlar nazariyasi. Mashina detallari»

Tishli uzatmalar
_________________________________________________________ 
________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________ 
Friksion uzatmalar
_________________________________________________________ 
________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________ 
Tasmali uzatmalar
– ______________________________________________________ 
________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________ 
Zanjirli uzatmalar 
_________________________________________________________ 
________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________ 
Reduktor 
_________________________________________________________ 
________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________ 
2. Yuqorida sanab o’tilgan mashina qismlarining ayrim shartli grafik belgilarishlari ( GOST 
2.770-68 bo’yicha). 
3. Berilgan yuritmaning kinematik sxemasini tahlil qilib o’rganiladi va uning qanday uzel, 
uzatma va detallardan tashkil etganligi bayon etiladi. Yuritmalarning kinematik sxemalarini 
variantlari 2-ilovada keltirilgan. 

---

Misol tariqasida quyidagi shaklda keltirilgan yuritmaning kinematik sxemasini tahlil qilamiz. 
Yuritma quyidagi qismlarni ketma-ket ulanishidan hosil bo’lgan: elektrodvigatel (1) + 
ponasimon tasmali uzatma (2) + ikki pog’anali konussimon silindrik reduktor (6) + 
boshqarilmaydigan elastik mufta (8) + ochiq silindrsimon tishli uzatma (9) + ishchi val (10). 
Yuritmada sonlar bilan belgilangan quyidagi qismlar movjud: 15 – yetaklovchi shkiv; 3 – 
yetaklanuvchi shkiv; 4 – radial-tirak (bir tomonlama) dumalash podshipnigi; 5 – silindrsimon tishli 
uzatma (yopiq reduktor ichida joylashgan, tishlarni shakli belgilanmagan); 7 – yetaklanuvchi val; 8-
mufta (ajralmaydigan elastik); 9 – silindrsimon tishli g’ildirak (tish shakli belgilanmagan); 10 – ishchi 
val; 11 – shponka; 13 – yetaklanuvchi konussimon tishli g’ildirak (tish shakli belgilanmagan); 16 – 
yetaklovchi konussimon tishli g’ildirak (shesternya, tish shakli belgilanmagan). 
4. Berilgan matnga ko’ra yuritmaning kinematik sxemasini chizish. Yuritmaning tuzilish 
matnlarining variantlari 3 – ilovada keltirilgan. 
Misol tariqasida quyida yuritmaning matniga asoslanib uning kinematik sxemasini tuzishni 
ko’ramiz. 
Berilgan yuritma: elektrodvigatel (1) + ponasimon tasmali uzatma (2) + ikki pog’anali 
konussimon silindrik reduktor (6) + boshqarilmaydigan elastik mufta (8) + ochiq silindrsimon tishli 
uzatma (9) + ishchi val (10). 
Yuritmaning kinematik sxemasi quyidagicha chiziladi: 

---

1-Ilova 
Kinematik sxemalar elementlarining shartli grafik belgilanishlari 
(GOST 2.770-68) 
Val, o’q, sterjen va h. k. 
Harakatsiz bo’g’in 
Podshipnik (turi aniqlashtirilmaganda): 
a) radial, radial-tirak; 
b) tirak. 
Elektr dvigatel 
Dumalash podshipniklari: 
a) radial; 
b) radial-tirak bir tamonlama; 
v) radial-tirak ikki tamonlama. 
Sirpanish podshipniklari : 
a) radial;
b) radial-tirak bir tamonlama; 
v) radial-tirak ikki tamonlama. 
Mufta: a) turi aniqlashtirilmagan; b) elastik; 
v) kompensatsialovchi.

---