Toshkent davlat transport universiteti «materialshunoslik va mashinasozlik» kafedrasi «mashina va mexanizmlar nazariyasi. Mashina detallari»

3. Laboratoriya ishini bajarish uslubi. 
Ishni bajarish tartibi. 
Richagsimon lineykalarni o‘rnatish va 15, 16 vintlar orqali maxkamlash. Indikator strelkasini 
nolga o‘rnatishda va keyingi ko‘rsatkichlarini qayd qilishda, statorni qo‘l bilan yengil tebratish va 
tebranish to‘xtaganidan so‘ng indikatorning ko‘rsatkichini nolga o‘rnatish; lineykalarni 16, 17 vintlar 
bilan ishonchli mahkamlanganligini tekshirib ko‘rish, elektrodvigatelni statorda bir necha marta 
yengil tebratib indikator siferblatini burab ko‘rsatkichini nolga keltirish lozim. (yuklanish 
qurilmasining indikator ko‘rsatkichini nolga o‘rnatish xudi shu tartibda olib boriladi). Yukni 
richagsimon lineykadagi noldan keyingi songa surib, indikator strelkasining og‘ishi qayd qilinadi va 
grafik uchun nuqtalar belgilab olinadi. Topilgan nuqtalarni to‘g‘ri chiziq bilan tutashtirib grafiklar 
chizib olinadi. 5.1 va 5.2 rasm.
5.1 rasm 5.2 rasm. 
Ishga tushirilgan elektrdvigatelda o‘lchov qurilmasining ko‘rsatkichlarini olish. 
Elektrodvigatel va tormozni ishga tushirishdan avval ularning potensiometrlari (qurilma 
boshqaruv paneliga qarang) soat strelkasiga qarshi oxirgi qiymatigacha buralgan bo‘lishi kerak. 
Elektrdvigatel va yuklanish qurilmasini ishga tushirib, potensiometr dastagini asta soat 
strelkasi bo‘yicha aylantirib yuklanish qurilmasi indikator ko‘rsatkichini h
2
=0,3 gacha yetkazish 
lozim, bu esa T
2
=10 kg*sm ga teng bo‘ladi, elektrdvigatel aylanishlar sonini esa nominal qiymati 
n=1000 ayl/min yetkazish va elektrodvigatel o‘lchov qurilmasi indikator ko‘rsatkichini qayd etish va 
5.1 jadvalga kiritish lozim (tajribani bir necha marta takrorlash lozim). 
4. Reduktor foydali ish koffitsientini aniqlash. 
Indikator ko‘rsatkichi va tarirovka grafigidan foydalanib momentlarning haqiqiy qiymatlari 
aniqlanadi.
T
1
– elektrodvigatel validagi moment kg*sm 
T
2
– reduktor sekinyurar validagi moment kg*sm 
Reduktor umumiy uzatishlar soni U
um
=25 tengligini bilgan xolda, uning FIK ni

---

η =
𝑇
2
25𝑇
1
formulasidan hisoblash mumkin. 
Bir juft tishli g‘ildirak FIK aniqlash. 
Reduktorning FIK boshqacha ko‘rinishi 
𝜂
𝑢𝑚
= 𝜂
1
2
𝜂
2
, 
Bu yerda 
𝜂
1
- bir juft dumalash podshipnigi FIK. 
𝜂
2
- bir juft tishli g‘ildirak FIK 
Bir juft dumalash podshipnigi FIK ni 
𝜂
1
= 0,99
ga teng deb olish mumkin. Bir juft tishli 
g‘ildirak FIK quyidagicha Aniqlanadi 
𝜂
2
=
𝜂
𝑢𝑚
𝜂
1
2
=
𝑇
2
𝑇
1
⋅ 25 ⋅ 𝜂
1
2
Reduktor FIK ining tezlik va yuklanishga bog‘liqlik grafigini qurish.