Toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti buxoro

suralarini
(arabchada 
izra — 
devorni terishda ishlatiladigan g’isht 
yoki 
toshning 
bir 
qatori 
degan 
ma’nolarni 
anglatadi) 
mustaqil 
to’plovchilarning matnlari o’rtasida tafovutlar mavjud bo’lgan. Bu esa dinda 
katta muammolarni keltirib chiqarishi mumkin edi. Halifa Usmon muqaddas 
bitiklar bilan bog’liq tafovutlarni bartaraf etish maqsadida o’zining 
rahbarligida ijodiy guruh tuzgan. Ijodiy gypyh 651 yilda Qur’oniing Yangi 
nusxasini tayerlagan. Undan farq qiladigan barcha matnlar yuk qilingan. 
Tayorlangan nusxa xalifa Usmon 
mushafi
(arabchada - o’rama qog’oz, pergament 
degan ma’nolarnn anglatadi) deb atalgan. 
2. Malumki, Qur’oni Karim jami 114 suradan iborat. Har bir sura, o’z
 
navbatida, 
Alloh 
o’gitlaridan iborat 
oyatlarga 
(arabchada ~ mo’’jiza degan 
ma’noni anglatadi) bo’linadi. Qur’ondagn biriichi suradan tashqari qolgan barcha 
suralar hajm
jihatdan torayib, kichiklashib, ixchamlashib boradi. Eng uzun 
suralar Qur’onning boshida, 
 
eng qisqa suralar esa oxirida joylashtirilgan. 
Shuning uchun unda xronologik va mantiqiy tartib yo’q. Qur’onda har bir 
suraga nom berilgan, lekin ko’pchilik hollarda suraning nomi mazmuniga mos 
kelmaydi. Birinchi sura “fotiha” yoki “ochuvchi sura” bo’lib, u musulmonlar 
takrorlab o’qiydigan duolardan iborat. “An-nos” surasi bilan Qur’oni Karim 
yakunlanadi. Har bir sura doirasida oyatlar tartib bilan raqamlangan. Suralarda 
oyatlarning soni turlicha (Masalan, eng qisqa hisoblanuvchi 103, 108, 110-suralar 
uchta oyatdan, eng uzun — 2-sura esa 286 oyatdan iborat). Oyatlarga suralar kabi 
nom berilmagan. Hajmi jihatdan oyatlar ikki so’zning birikmasidan (masalan, 82-
suraning 105 oyatlari) yoki tugal fikrni ifodalovchi katta jumlalardan (masalan, 3-
suraning 11, 14, 18, 19, 20 singari oyatlari) tuzilgan. Ko’p oyatlar mazmunan bir-
birini takrorlaydi. Bunga sabab, o’sha davrda ma’lum g’oya, rivoyat va ko’rsatmalarni 
takror aytish keng qo’llanilgan. Suralar matniga o’zgartishlar kiritmasdan oyatlarga 
taqsimlash XX asrning boshlarigacha davom etgan. Shu bois Qur’onning har bir 
tarixiy davrdagi nashrlarida oyatlarning soni turlicha ko’rsatilgan (masalan, 1989 
yilda chop qilingan «Islom ma’lumotnomasi»da 6204 tadan 6232 tagacha oyatlar qayd 
etilgan). 
Diniy rivoyatlarga ko’ra, Qur’onning matni Muhammadga 22 yil davomida 
vahiy qilinganligi sababli tarixiy davr va sharoit ta’sirida undagi ayrim 
ko’rsatmalar o’zgarib borgan. Uning matni mazmunida ziddiyat, bir-birini inkor 
etuvchi fikrlar paydo bo’lgan. Buni hal etish uchun