Toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti buxoro

hinayana va mahayana.
Dastlab, Budda diniy e’tiqodida farz qilingan amallar individual ravishda 
bajarilgan. Keyinchalik, dunyo iztiroblaridan qutulish amallari faqat individual 
tarzda emas, sangh – jamoa shaklida ham ado etilgan. Avomni dinga jalb etish 
masalasida butparastlar ikki toifaga bo’linganlar: o’z nafsi ehtiyojlari – 
dushmanlari ustidan g’olib chiqqan 
sthaviravadalar 
( keksalar ta’limoti)
 
va 
mukammal diniy mushohada yuritish iqtidoriga ega bo’lgan rohiblar ortidan 
ergashgan 
mahasatlar
(sanskrit tilida “ulug’ haqiqat” ma’nosida ishlatiladi). 
Ma’lum muddat o’tgach, bu bo’linish, rohiblar uchun nirvanaga erishishning 
maxsus tor yo’li “hinoyana” va rohiblikdan ozod holda barchani barobar dinga jalb 
etishga mo’ljallangan keng yo’l “mahayana” kabi ikki mustaqil firqaga ajralish 
bilan tugallangan. Demak, 
dindagi ilk parchalanishning sababi, dinning keng 
omma ichiga olib kirish va oddiy odamlar ham nirvanaga erishib, sansaradan 
qutilishi mumkinligi haqidagi ta’limot.
II-asrning boshlarida Kashmirda bo’lib 

---

40
o’tgan budparastlarning IV- anjumanida buddizmning parchalanganligi tan 
olingan. Asl e’tiqod tarafdorlari “hinayana”da birlashganlar, qolgan Yangi g’oya 
tarafdorlari “mahayana”da birlashgan.
12
O’rta asrlarda buddaviylikni Xitoy va boshqa janubi-sharqiy mamlakatlarga 
tarqalishi natijasida 
chan-buddizm, lamaizm 
kabi Yangi oqimlar vujudga kelgan.
1.
Hinayana oqimi
( sanskritda 
hinayana
– kichik arava) halos bo’lishning tor 
yo’li bo’lib, bunda dindor dunyoviy hayotdan voz kechadi va rohiblikni qabul 
qiladi. Rohiblar nirvanaga erishishning individual yo’lidan borib, 
arxatlar
(sanskritda arhat – avliyo, nirvanaga erishgan rohib degani) darajasiga erishadilar. 
Arxatlar nirvanaga erishib, ruhning qayta tug’ilishini to’xtatgan avliyolardir.