Toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti buxoro

sansara zanjirini uzish
va 
nirvanaga erishish 
ekanligini ta’kidlab o’tish joizdir. Buddizm nirvanasi 
ta’riflarining ichida ingliz olimi Ris Devidning bergan ta’rifi diqqatga sazovardir: 
“Nirvana – bu bilimimiz doirasidagi sabab-oqibat dxarmasi oqimi to’xtab, ruhning 
nomunosib va ezgu bo’lmagan amallardan xoli bo’lgan holati”.
7
Nirvana
insonning barcha turmush tashvishlaridan xoli bo’lgan, istagi ham, tuyg’u-
ehtiroslari ham yo’q bo’lgan mutloq osoyishtalik holatidir yoki ruhning oliy holati
. 
Nirvanaga erishgan odam sansara kishanlaridan butunlay ozod bo’ladi. 
“Tiriklik azob-uqubatlaridan qutilish buddizmning kvitessensiyasi – mag’zidan 
iborat”.
8
 
Buddizm ta’limotining e’tiborga loyiq taraflaridan yana biri insonlarning 
azoblari, iztiroblariga sabab nafs va nodonlik balosi. Dunyodagi barcha 
baxtsizliklarga insonning o’zi sababchi. “Goutam vahiyga nozil bo’lgan vaqtida, 
hayot atalmish hayotning iztiroblarning hissiyotdan boshlanganligi ayon bo’lgan. 
Binobarin, hissiyotdan hayotga chanqoqlik, chanqoqlikdan mehr qo’yish, mehr 
qo’yishdan borliqning yaralishi, borliqdan tug’ilish, tug’ilishdan ehtiros, ehtirosdan 
7
Введение в буддизм. Санкт-Петербург.1999 - С. 143. 
8
Накорчевский А. Синто. Санк-Петербург. 2002 - С. 310. 

---

38
umid, umiddan baxtsizlik, baxtsizlikdan xo’rlik, xo’rlikdan nochorlik va 
nochorlikdan iztiroblar kelib chiqqan”.
9
Talabalarga dastlab buddaviylikning sig’inish ob’ekti xudolar emas, balki 
“qalb ko’zi ochilgan” va borliq haqidagi haqiqatni bilishga musharraf bo’lgan 
kishilar ramzida ifodalanganligini ta’kidlab o’tish darkor. Eramizning I-asrlaridan 
boshlab esa Buddaning tasviri tosh butlarda mujassam topib, xudo sifatida sajda 
qilingan. Ta’limotning yana bir e’tiborli joyi, ruh haqidagi mulohazalar. 
Buddaning ta’kidlashicha: “