Toshkent irrigatsiya va qishloq

3-rasm. Qishloq xo’jaligi innovatsiyaviy rivojlanishining ijtimoiy-
iqtisodiy ahamiyati. 
54 

---

Shunday qilib, qishloq xo’jaligi innovatsiyaviy rivojlanishi tarmoq samarali 
faoliyat ko’rsatishini, ishchilarning moddiy farovonligini oshirish uchun shart-
sharoitlar yaratilishini va qishloq hududari barqaror rivojlanishini ko’zlaydi. 
Innovatsiya jarayonlari qishloq xo’jalik ekinlari hosildorligi oshishi, 
qishloq xo’jalik mahsulotlari tannarxini pasaytirish va sifatini oshirish hisobiga 
raqobatbardoshligini ta’minlaydi. Energiya tejovchi texnolo giyalar, yangi 
mashinalardan va takomillashgan boshqa vositalardan foydalanish qishloq 
xo’jaligini yanada rivojlantiradi, raqobatbardosh va talab ko’p bo’lgan 
mahsulotlar ishlab chiqarish hajmlari ko’payishiga imkon beradi, qishloq 
xo’jalik tarmog’i samaradorligini oshiradi, o’rindosh, yordamchi va boshqa 
tarmoqlarning rivojlanishi uchun shart-sharoitlar yaratadi. 
Qishloq xo’jaligini innovatsion yangilashning muhim jihatlaridan biri 
intellektual mulkni himoyalash, ushbu mulk ob’ektlari qiymatini baholash 
muammolari va intellektual faoliyat natijalari bilan bog’liq innovatsiyalar 
bozorini shakllantirish istiqbollari hisoblanadi. 
Bu boradagi masalaning agrar jihatlari bo’yicha amalga oshirilgan 
tadqiqotlarning muhim natijalari jumlasiga quyidagilarni kiritish mumkin: 
– agrar sektorda intellektual mulk bilan bog’liq tushunchani rivojlantirish; 
– ilmiy-texnika salohiyatini baholashga nisbatan yondashuv va undan 
respublika iqtisodiyotining agrar sektorida foydalanish hamda innovatsiya 
mahsuloti bozorini rivojlantirish; 
– intellektual mulk ob’ektiga bo’lgan huquqlarning bozor qiymatini 
aniqlashning metodoligik asoslari (selektsiya yutuqlari misolida). 
Innovatsiya mahsuloti va intellektual mulk ob’ektlari bozori rivojlanishning 
dastlabki bosqichida turibdi. Ushbu bozorga takliflar selektsiya markazlaridan, 
urug’chilik xo’jaliklaridan, axborot-maslahat tizimlaridan kelib tushadi. Ushbu 
bozor tadqiqotchilari qishloq xo’jaligi tashkilotlari tomonidan talab darajasining 
IX batan pastligini ta’kidlashadi. Mazkur korxonalarning yarmidan ko’pi bunday 
imkoniyatni umuman yo’qotishdi. Shu bois innovatsiya mahsuloti 
55 

---

bozori va jiddiy innovatsiya loyihalarini bajarish ko’p jihatdan talabning 
moliyaviy ta’minlanishiga bog’liq. 
Agrooziq-ovqat tizimlaridagi ilmiy-texnika jarayonining jahon tajribasi 
shuni ko’rsatmoqdaki, rivojlangan mamlakatlarda agrar soha katta innovatsiya 
salohiyatiga ega. Sanoatning ayrim tarmoqlaridan farqli o’laroq, agrar ishlab 
chiqarishda, agar u etarlicha moliyalansa va ish to’g’ri tashkil etilsa, 
innovatsiyani ommaviy tarqatish bo’yicha katta imkoniyatlar mavjud. Boz 
ustiga, qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishi va qishloq xo’jaligi xom ashyosini 
qayta ishlash o’zining moslashuchan qobiliyatlariga ega bo’lib, ulardan bozor 
kon’yunkturasi o’zgargan hollarda foydalaniladi. 
Respublikamizning agrooziq-ovqat sektori innovatsion yangilanish 
ostonasida turibdi. Busiz qishloq xo’jaligi nafaqat tashqi, balki ichki bozorda 
o’sib borayotgan raqobatga ham dosh bera olmaydi. Innovatsiya texnologyalari 
va ishlab chiqarishni boshqarish shakllari qishloq xo’jaligining samarali 
proportsinalligiga 
va 
oziq-ovqat 
mahsulotlari 
bozorlari 
oqilona 
integratsiyalashuviga ko’maklashadi. 
56 

---

XULOSA 
Hozirgi vaqtda iqtisodiyotning modernizatsiyalash imkoniyati yanada 
oshirish va shu asosda iqtisodiy o’sishning sifat ko’rinishiga o’tish muhim 
hisoblanadi. Bunda ishlab chiqaruvchilar bozor faoliyatining iqtisod 
zamonaviylashgan sharoitdagi yutuqlariga bevosita bog’liq innovatsion 
standartlarni birmuncha o’zlashtirishadi. U, o’z navbatida, ijtimoiy rivojlanishni 
ta’minlash maqsadida aholi moddiy farovonligini ko’tarishga qaratilgan, moddiy 
talabni qondirish, ekologik ta’minot va ijtimoiy muhitni shakllantirishga 
yo’naltirilgan tadbirlarni targ’ib qiladi. Modernizatsiya sohasini shakllantirish 
masalalarini tadqiq qilish, loyiha institutsional mexanizmlarini o’zlashtirish, 
kelgusida iqtisodiy rivojlanish sur’atining bosh omili sifatida ilmiy-texnika 
yutuqlaridan foydalanish va davlat innovatsiya siyosatini qo’llash mutaxassislar, 
amaliyotchilar va ilmiy jamoa qiziqishini uyg’otadi. 
Modernizatsiyalashga taalluqli, shuningdek, texnologiyani joriy qilish 
bo’yicha muammolarni nazariy o’rganish, innovatsion va ilmiy-texnika 
dasturlarini amaliy tarzda ishlab chiqish bo’yicha rejalar tuziladi. 
Sohani rivojlantirish ishlab chiqarishni jadallashtirish va investitsiya 
muhiti, investitsiyalarning rivojlanish dinamikasiga bog’liq bo’ladi. 
Modernizatsiyalash sohasi infratuzilma doimiy takomillashtiri-lishini talab 
qiladi, ya’ni hususiy biznesda past investitsiya faolligini oshirish, innovatsiya 
sohasiga kapital kiritishda, axborot va kredit to’siqlarini engib o’tishda davlat 
tarmoqni moliyalashiga zaruriyat oshadi. Modernizatsiyalash jarayonidagi 
iqtisodiy o’sish sur’ati va samaradorlikning doimiy ortib turishi albatta ijodiy 
imkoniyatlarga bog’liq bo’ladi. 
Qishloq xo’jaligida islohotlar tufayli xo’jalik yuritish va mulkchilik 
shakllari o’zgarishi, qishloq xo’jalik ekinlari tarkiblari o’zgartirilishi, mahsulotni 
qayta ishlash rivojlanganligi tarmoqda bozor munosabatlari me’yor darajasida 
deyish mumkin. Qishloq xo’jalik tovarlari etishtiruvchilari ham hamon savdoni 
o’rganmagan. Shuning o’zi ham qishloq xo’jaligi mahsulotlari 
57 

---

raqobatbardoshligi pastligini va qishloq xo’jalik korxonasi raqobat sharoitida 
ishlashga tayyor emasligini ko’rsatadi. 
Ichki bozorda intensiv raqobat bo’lmasa, tovar ishlab chiqaruvchilar xorij 
bozorlariga chiqa olmaydi. Buning uchun yangilik, xususan, yangi 
texnologiyalar kiritish, mehnat unumdorligini oshirish va iqtisodiy tarmoqni 
modernizatsiyalash usulida rivojlantirishga o’tish talab qilinadi. Bu bo’shliqni 
to’ldirish uchun nazarimizda, uchta masalani hal qilish lozim: 
– respublika, viloyat va tuman miqyosida qishloq tovar mahsuloti ishlab 
chiqaruvchilarining, bozor kon’yunkturasi bo’yicha resurslar bozori, qishloq 
xo’jalik tovariga bo’lgan talab, raqobatbardosh mahsulotlar navlari urug’larini 
etishtirish, zotli mol, texnologiya, transport vositalari, ichki va tashqi bozorga 
taalluqli boshqa axborotlar bilan ta’minlaydigan axborot xizmatini tuzish va 
takomillashtirish; 
– O`zbekiston standartlarini jahon standartlariga moslashtirish bo’yicha 
ishlash, standartlashni takomillashtirish; 
– ishlab chiqarish texnologiyasini takomillashtirish, qishloq xo’jalik 
mahsulotini etishtirishda tor ixtisoslashtirishga o’tish. 
58 

---