Toshkent kimyo texnalogiya instituti Shahrisabz filiali



Yüklə 0,61 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/6
tarix28.03.2022
ölçüsü0,61 Mb.
#54343
1   2   3   4   5   6
Qarshilikli termometrlarning turlari

        

1.Qarshilik termometrlari haqida umumiy ma‘lumotlar 

 

Qarshilik  termometrlari  19-asrda  ob'ektning  elektr  qarshiligi  uning  haroratiga 



qarab  o'zgarib  turishi  aniqlandi..  Shuning  uchun  1871  yilda  Vilgelm  Simens  haroratni 

o'lchash  uchun  platinadan  foydalanish  taklifini  bildirdi.  Keyinchalik,  20-asrga  kelib, 

qarshilik  termometri  ixtiro  qilinadi,  u  aslida  Siemens  tomonidan  taklif  qilingan 

mexanizmdan foydalanadi. 

 

Haroratni  qarshilik  termometrlari  bilan  o’lchash  harorat  o’zgarishi  bilan  elektr 



o’tkazgich  hamda  yarim  o’tkazgichlar  elektr  qarshiligining  o’zgarish  xususiyatiga 

asoslangan.  Demak,  o’tkazgich  yoki  yarimo’tkazgichning  elektr  qarshiligi  uning 

harorati funksiyasidan iborat iborat, ya‘ni R = f (t). 

Bu funksiyaning ko’rinishi termometr qarshiligi materialining xossalariga bog’liq. 

Ko’pchilik toza materiallarning elektr qarshiligi harorat kutarilishi bilan ortadi. Metall 

oksidlari  (yarimo’tkazgich)  larning  qarshiligi  esa  kamayadi.  Qarshilik  termometrlarini 

tayyorlashda quyidagi talablarga javob beruvchi toza metallar qo’llaniladi: 

1.O’lchanayotgan  muhitda  metall  oksidlanmasligi  va  ximiyaviy  tarkibi 

o’zgarmasligi kerak. 

2.Metallning harorat qarshilik koeffitsienti etarli darajada katta va barqarorlashgan 

bo’lishi lozim.  

3.Qarshilik  harorat  o’zgarishi  bilan  tug’ri  yoki  ravon  egri  chiziq  buyicha  keskin 

chetga chiqishlarsiz o’zgarishi kerak.  

4.Solishtirma  elektr  qarshilik  deyarli  katta  bo’lishi  kerak.  Ma‘lum  haroratlar 

oralig’ida yuqoridagi talablarga platina, mis, nikel, temir, volfram kabi metallar javob 

beradi.  

Harorat o’zgarishi bilan elektr qarshiligining o’zgarishini xarakterlovchi parametr 

elektr qarshiligining harorat koeffitsienti deyiladi.  




Harorat koeffitsienti haroratga bog’liq bo’lgan metallar uchun faqat haroratning har 

bir qiymati uchun aniqlanishi mumkin:  

 

                                   



,

1

0

















dt

dR

R

t

 



 

                         

(1) 

 

bunda  R



0

  ва  R


t

,0  va  t 

С haroratdagi qarshilik. Harorat koeffitsienti 



С

-1



  yoki  К

-1

 



larda ifodalanadi. 

Xozir  qarshilik  termometrlarni  tayyorlash  uchun  mis,  platina,  nikel  va  temirdan 

foydalaniladi.  Mis  arzon  material  bo’lib,  uning  qarshiligi  amalda  haroratga  chiziqli 

bog’liq, ya‘ni  

 

                                    





t



R

R

t



1

0



                                

 

(2) 



 

bunda R


t

 va R


0

 -  t va 0



C

0

 haroratda termometr qarshiligi. 



 - mis simning harorat 

koeffitsienti 

 = 4,28 



10

-3



 К

-1

.   



Mis  oksidlanishi  tufayli  u  200

C

0

  dan  ortiq  bo’lmagan  haroratlarni  o’lchashda 



qo’llaniladi. Misning kamchiliklariga uning solishtirma qarshiligining kamligini kiritsa 

bo’ladi: 

=0.17


10

-7



 Ом

м. 



Platina – qimmatbaxo material. Ximiyaviy jixatdan inert va sof holda osonlik bilan 

olinadi.  Platinadan  tayyorlangan  qarshilik  termometrlari  –  260  dan  +1100



C

0

  gacha 



haroratlarni  o’lchash  uchun  qo’llaniladi.  Platina  qarshiligining  haroratga  bog’lanishi 

murakkab  bog’lanishdan  iborat  bo’lib,  -183  dan  0



C

0

  gacha  harorat  oraligida 



quyidagicha yozilishi mumkin:  

                          





,

100



1

3

2



0






Yüklə 0,61 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin