Toshkent kimyo texnalogiya instituti Shahrisabz filiali

Qarshilik termometrlarining texnik tavsiflari. 

Turi 

Aniqlik toifasi 

Haroratni  o‘lchash 

chegarasi, 

0

C 

Darajasi 

(graduirovka) 

0

C 

dagi 

boshlang‘ich 

qarshiligi, Om 

PT 

platinali 

I 

0….650 

- 200….0 

Gr 20 

Gr 21 

Gr 22 

10 

46 

100 

misli 

II 

- 50….180 

Gr 23 

Gr 24 

53 

100 

6651-84  DS  ga  ko'ra  termometrlarning  chiqish  signali  standart  hisoblanib,  haroratning 

har bir qiymatiga qarshilikning belgilangan qiymati to'g'ri keladi. 

 

 

 

 

 

---

3. Qarshilik termometrini ulash usullari 

 

Qarshilik  termometrlarini  o’lchov  asboblariga  ulashning  ikki,  uch  va  turt  simli 

sxemalari uchraydi (4-rasm). Ulashning ikki simli sxemasida qarshilik termometrlari va 

ulaydigan  simlar  qarshiligini  o’lchash  sxemasining  shoxobchalaridan  biriga  ketma-ket 

ulangan bo’ladi (4-rasm, a). 

Termometrni  ulashning  uch  simli  sxemasi  bo’yicha  (4-rasm,  b)  ulash  simlari 

termometr  uchidan  ulash  shoxobchasiga,  taqqoslash  shoxobchasiga,  ta‘minlash 

manbaiga boradi. 

Termometrni ulashning turt simli sxemasi (4-rasm, v) odatda, qarshilikni ulashning 

kompensatsion usulida qo’llaniladi. Bu usul ish simlari qarshiligi o’zgarishining asbob 

ko’rsatishiga ta‘sirini butunlay yo’qotish imkonini beradi. 

Qarshilikni o’lchash uchun termometr buylab tok o’tishi kerak. Bunda Joul-Lents 

qonuniga  ko’ra  issiqlik  ajralib,  u  termometrni  o’lchanayotgan  muhit  tempraturasiga 

qaraganda yuqoriroq haroratgacha qizdiradi. 

Qarshilik termometrlarining kamchiligi – qushimcha tok manbaining zarurligidir. 

Termometrlarning  va  boshqa  qarshilik  o’zgartkichlarning  qarshiligini  o’lchash 

uchun: 

logometrlar, 

ko’prik 

sxemalari 

(muvozanatlashtirilgan 

va 

muvozanatlashtirilmagan) va kompensatsion usullardan foydalaniladi.  

 

 

 

 

 

---

4. Logometrlar    

 

Magnitoelektrik  logometr,  ko’pincha,  qarshilik  termometrlari  bilan  birgalikda 

haroratni  o’lchash  uchun  qo’llaniladi.  Logometrning  ishlash  prinsipi  ikki  elektr 

zanjiridagi  toklar  nisbatini  o’lchashga  asoslangan.  Zanjirlardan  biriga  qarshilik 

termometri, ikkinchisiga o’zgarmas qarshilik ulangan. 5 – rasmda logometrning sxemasi 

keltirilgan.  U  uzaro  va  strelka  3  bilan  bikr  qilib  maxkamlangan  ikkita  1  va  2 

ramachalardan  iborat.  Bu  ramachalar  esa  doimiy  magnit  qutb  uchliklari  4  va  5  bilan 

uzak orasidagi xavo tirqishida joylashtirilgan.  

Markazdan qutb uchliklari chetlariga qarab xavo tirqishi kamayadi va mos ravishda 

markazdan  qutb  uchliklari  chetlariga  qarab  tirqishda  magnit  induksiyasi  usadi. 

Logometrning  ikkala  ramachisi  bitta  o’zgarmas  tok  manbai  E  dan  ta‘minlanadi,  ular 

aylanuvchi  momentlari  bir  –  biriga  qarshi  yo’naladigan  qilib  ulangan.  Aylanuvchi 

momentlar M

1

 va M

2

 ning qiymati mos ravishda quyidagiga teng. 

                                                                 

1

1

1

1

I

B

C

M



                                 (6)   

 

                                                                  

2

2

2

2