383
Bunda davlat moliyasini isloh etish, bu moliyani
tartibga solish va nazorat
qilish organlari tomonidan belgilanadigan muayyan axborotdan foydalanishni
nazarda tutuvchi erkin moliya bozori faoliyat ko‘rsatishi muhim shart hisoblanadi.
Iqtisodiyotning
o‘sish sur’atlarini ta’minlagan hamda moliyaviy
barqarorlikka erishgan islohotlar hozirgi davrda davlat moliyasi va ayniqsa,
byudjet tizimi barqarorligini mustahkamlashda muhim strategik vazifalar qatorida
namoyon bo‘lmoqda/ Davlat moliyasi rivojlangan mamlakatlar yalpi ichki
mahsulotining katta qismini qayta taqsimlash vositasi hisoblanadi: Yaponiyada –
1/3, Frantsiya,
Niderlandiya, Norvegiyada – 1/2, Shvetsiyada – 2/3, Rossiyada –
1/32, O‘zbekistonda ham davlat moliyasining asosiy daromadlari va shunga mos
ravishdagi xarajatlari aynan Davlat byudjeti orqali amalga oshiriladi. Qolgan qismi
esa byudjetdan tashqari davlat jamg‘armalari hissasiga to‘g‘ri keladi3. Shuning
uchun ham Davlat moliyasi tizimida Davlat byudjeti uning markaziy va asosiy
bo‘g‘ini hisoblanadi
181
.
Iqtisodiyotning ulushi bozor orqali, shu jumladan talab va taklifni hisobga
olgan holda moliyaviy bozor orqali shakllanadigan bozor xo‘jaligi
sharoitida
byudjet siyosati moliyaviy resurslarni qayta taqsimlash iqtisodiy vositasi sifatida
o‘z ta’siri sohasini qisqartirishiga qaramasdan, aniq maqsadga yo‘naltirilgan
iqtisodiy va ijtimoiy siyosatni amalga oshirishda davlatning asosiy vositalaridan
biri bo‘lib qoladi.
Davlat moliyasi tizimida yagona yondashuv, byudjet islohotlarining asosiy
yo’nalishlarini ishlab chiqishdagi moliyaviy strategiyani
shakllantirish va milliy
byudjet-soliq siyosatini amalga oshirishda uzoq muddatli strategiyani ishlab
chiqish taqozo qilinadi. Bunda davlat moliya tizimining istiqbolli maqsadlari uning
joriy byudjet ehtiyojlari, barcha bo’g’indagi hokimiyatning byudjet vakolatlari va
javobgarlik darajasi bilan bog’lanish va mamlakat milliy byudjet mulkini
boshqarish, foydalanish va taqsimlash g’aznachilik tizimi orqali amalga oshirish
imkonini beradi. Davlatning moliyaviy-iqtisodiy
tuzilmalarini isloh qilish
181
T.SH. Eshnazarov “Davlat moliyasi tizimini takomillashtirish va uni rivojlantirish omillari” “Iqtisod va
moliya” jurnali №2 2012 yil 51-b.
384
jarayonida axborotning ahamiyati doimiy o’sib boradi va tashkil qilinayotgan
yagona telekommunikatsion tarmoqlar davlat boshqaruv organlari, viloyat, shahar
va tumanlarni yaxlit majmuaga bog’laydi. Bu, davlat byudjet tizimini kompleks
monitoring va iqtisodiy tashxislash imkonini berib, davlat g’aznachiligining
bo’limlari oldida turgan vazifalarni samarali hal qilishga xizmat qiladi. O’z
navbatida, davlat moliyaviy jarayonlariga yagona axborot makonini joriy etish,
undan samarali foydalanish uning, huquqiy himoyalash ob’ektlarini
belgilab
beruvchi, kontseptual asoslarni ishlab chiqishni taqozo etadi
182
.
Soliq yukini izchillik bilan kamaytirish, soliq solish tizimini soddalashtirish
va soliq ma’muriyatchiligini takomillashtirish iqtisodiyotni jadal rivojlantirish
hamda mamlakatning investitsiyaviy jozibadorligini yaxshilashning eng muhim
shartlari hisoblanadi.
Shu bilan birga, o‘rganishlar natijalari mazkur sohada bir maromda
iqtisodiy o‘sishga, ishbilarmonlik va investitsiyaviy faollikni oshirishga, sog‘lom
raqobat
muhitini shakllantirishga,
shuningdek, soliqlar va boshqa majburiy
to‘lovlar yig‘iluvchanligining zarur darajasini ta’minlashga to‘sqinlik qilayotgan
bir qator tizimli muammolarni ko‘rsatdi
183
, xususan:
birinchidan,
umumbelgilangan soliqlarni to‘lovchilar uchun soliq yuki
darajasining yuqoriligi, shuningdek, soliq solishning soddalashtirilgan va
umumbelgilangan tizimida soliqlarni to‘laydigan xo‘jalik yurituvchi subyektlar
o‘rtasidagi soliq yuki darajasidagi farqning sezilarliligi;
ikkinchidan,
qo‘shilgan qiymat solig‘ini undirishning samarasiz tizimi, soliq
to‘lovchilarning aylanma mablag‘larini jalb qiladigan, shuningdek, iste’mol
mahsulotining oraliq va yakuniy qiymati qimmatlashishiga olib keladigan hamda
yirik va kichik biznes o‘rtasidagi kooperatsiyaning rivojlanishiga to‘sqinlik
qiladigan majburiy to‘lovlarning mavjudligi;
Dostları ilə paylaş: