Toshkent moliya instituti g. Xamdamova, O. Astanakulov, A. Matchanov innovatsion menejment
Yangi mahsulot ishlab chiqarishning yettita bosqichi
Yüklə 1,22 Mb.
|
|
3.5. Yangi mahsulot ishlab chiqarishning yettita bosqichi
Yangi mahsulot ishlab chiqarish (NPD- New Product Development). Bu termin yangi mahsulot bozorga kirib kelish jarayonini tushunturish uchun ishlatiladi. Bu mahsulot ishlab chiqarish va xizmat ko'rsatish taraftan tushuniladi. Yangi mahsulot ishlab chiqarish: - G‘oya tuzish - Mahsulotni dizayni va loyihasini tuzish - Bozorni tahlil qilishni o‘z ichiga oladi. Biznes sohasida yangi mahsulotni ishlab chiqarish uni bozorga olib kirish ham hisoblanadi. Adabiyotda yangi mahsulotni yaratish deganda bozor imkoniyatlarni mahsulotga jamlash deb tushuniladi. Yangi mahsulotni omadli bo‘lishi iste‘molchilarni ehtiyojlarini bilishga ham bog‘liqdir. Narx, vaqt va sifat ist‘emolchilar ehtiyojini boshqaruvchi o‘zgaruvchan omillar hisoblanishadi. Har bir yangi mahsulot g‘oyadan boshlanadi so‘ngra ist‘emolchiga kerak mahsulotga aylanadi. G‘oya tug‘iladigan, baholadigan va yangi mahsulotga aylanadigan jarayon yangi mahsulot ishlab chiqarish(NPD- New Product Development) deb nomlanadi. Biz mahsulot ishlab chiqishning yetita bosqichini ko‘rib chiqamiz: 1.Yangi mahsulot strategiyasini tuzish. 2.Yangi mahsulot g‘oyasini shakllantirish. 3.Biznes – tahlil. 4.Mahsulotni ishlab chiqarish. 5.Yangi mahsulotni bozorda tahlil qilish. 88
Bu ro‘yhatda turli xil o‘zgarishlar bo‘lishi mumkin, ya‘ni bosqichlar soni ko‘proq yoki kamroq, boshqacha ketmaketlikda tuzulishi mumkin. Bosqichlar o‘zgaruvchanligini test qilish bosqchida ko‘rishimiz mumkin. Test qilish bosqichi o‘z ichiga laboratoriyadagi test, tajriba partiyasini ishlab chiqarish va sinov marketingini qamrab oladi. Shunday qilib bozor tahlilini ham ishlab chiqarishning birinchi bosqichi sifatida ko‘riladi, a so‘nggi biznes – tahlil bosqichi mahsulot dizayni va investitsiyalar soni aniqlanmaguncha tugallanmagan hisoblanadi. Shunga qaramay keltirilgan ro‘yhat yangi mahsulot ishlab chiqarishda amalga oshiriladigan ishlarni ko‘rsatib beradi. 1. Yangi mahsulot strategiyasini tuzish. Yangi mahsulot ishlab chiqarishning birinchi bosqichi - strategiya tuzish. Yangi mahslot ishlab chiqaruvchi tashkilotlarning 75% yangi mahsulot ishlab chiqarish uchun strategiiyaga ega, va bu strategiya ishlab chiqarish jarayonini yo‘naltirishga va nazorat qilishga yordam beradi. Shundaqy qilib yangi mahsulot ishlab chiqarish nazariyasida 1960 yilga nisbatan oldinga katta qadam qo‘yildi. Shu bilan birga bu qo‘yilgan qadam 1970 yilda taniqli bo‘lgan strategik rejalashtirishni yo‘lga qo‘yishga yordam berdi. Bu bosqich yangi mahsulot ishlab chiqarish jarayoniga kiritilgani bois mahsulot g‘oyasini shakllantirish, tanlash, baholash va bizne- tahlil orasidagi aloqa yanada yaqinlashdi. Bu bosqichda yangi mahsulotning strategic talablari aniqlanadi ya‘ni bozorbagi joyni olib qolish yoki texnologiyalar orasida oldingi o‘rinlarni saqlab qolish. Agar tashkilot bozorda liderlikni saqlab qolmoqchi bo‘lsa yangi mahsulot ishlab chiqarish uning asosiy vazifasiga aylanadi. Yangi mahsulotning strategic rejasi aniqlangandan so‘ng uning moliyaviy chegarasining talablari o‘rnatiladi – sotuv soni, yalpi daromad va investitsiyalar qaytishi. Yangi mahsulot ishlab chiqarish jarayoniga strategic rejalashtirishni qo‘shilgani yangi g‘oyalar kamayishiga olib keldi. 1982 yil ma‘lumotlariga qaraganda bitta yangi mahsulot paydo bo‘lishi uchun yettita g‘oya kerak bo‘ldi. 2.Yangi mahsulot g‘oyasini shakllantirish.Yangi mahsulot g‘oyalari hammada bor - menedjerlada, kotibalarda, mijozlarda, savdo vakillarida, aksionerlarda va 89
uchun guruhlarga birlashadilar. Bunga qo‘shimcha qilgan holda yangi mahsulot g‘oyasini shakllantirish uchun hammaga tushunarli g‘oya yeg‘ish tartibi bo‘lishi lozim. Turli hil manbalardan yangi mahsulot ishlab chiqarish bo‘yicha g‘oyalar kelib tushishi mumkin. Bundan tashqari g‘oyalar yeg‘ilishi yangi mahsulot ishlab chiqarish uchun poydevor bo‘la oladi.Yangi mahsulot ishlab chiqarish uchun g‘oyalar yeg‘ish tartibi, tajribali hodimlar bo‘lishini talab qiladi, chunki ular mijozlarda paydo bo‘layotgan yangi g‘oyalar bilan tanishib ularni tashkilotga yetqazishligi lozim. Bunday tartibda teskari aloqa o‘rnatilishi lozim. Yangi mahsulot g‘oyasini shakllantirish – yangi mahsulot ishlab chiqishdagi eng muhim bosqichlaridan hisoblanadi. Sanoat bozorida mijoz yangi g‘oyalar manbasi bo‘lishi mumkin, ayniqsa bu g‘oyalar unga moliyaviy o‘sish olib kelsa, ta‘minotchi esa ishlab chiqarish texnologiyasini nazorat qilmasa. 3.G‘oyani tanlab olish. G‘oya yeg‘ish va shakllanishi effektiv bo‘lsa yangi mahsulot uchun juda ko‘p g‘oyalar paydo bo‘ladi. Shuning uchun ham kerakli g‘oyani tanlab olishni bilish lozim. So‘nggi qaror yangi mahsulot ishlab chiqarilguncha o‘zgarishi mumkin. Yangi mahsulotlar uchun g‘oyani tanlab olish tartibli yoki tartibsiz bo‘lishi mumkin. Tartibli tanlovda turli xil yeg‘ilishlar, hujjatlar bo‘lishi mumkin. G‘oya tanlab olishda asosiysi «bu g‘oya boshqalar uchun qiziqarlimi va tahlil uchun to‘g‘ri keladimi ? degan savvolarga javob berishdir. Tashkilotning tanlovdagi asosiy vazifasi - kerakli g‘oyani tanlab olish emas, g‘oyani qanday faziltlarga ega ekanligini aniqlash, biznes – tahlil uchun mo‘ljallangan harajatlarni oqlash. Tashkilotdagi yangi g‘oya uning strategik rejasiga asoslanib tanlab olinishi lozim. Lekin ba‘zi tashkilotlarda strategik reja bo‘lmagani sababli yangi g‘oyalar tanlashda qiynaladi. Yangi g‘oyalar tanlovida ba‘zi savollar paydo bo‘ladi, tashkilotlar esa ularga javob izlashadi: - Tashkilot kerakli resurslar topa oladimi? - Tashkilotning moliyaviiy ahvoli bunday loyihani amalga oshirishga yetadimi? 90
Yangi mahsulot eskilari bilan bog‘lana oladimi? - Hozigi iste‘molchilaringiz bozor tashkil qila oladimi yoki tashkilot yangi bozorni o‘rganishi lozimmi? - Yangi mahsulotni sotuvchilar sota oladimi? - Bu g‘oya tashkilotning mahsulotlar ishlab chiqarish bo‘limga to‘g‘ri keladimi? - Bu mahsulotning ishlab chiqaruvi tashkilotimiz uchun ijobiy yoki salbiy oqibatlar olib keladimi? - Bu mahsulotni ishlab chiqarish uchun tashkilotning ishchi kuchi yetarlichami? Ba‘zi savollarga berilgan salbiy javoblar bu g‘oyaga qiziqishini kamaytiradi. 4. Biznes - tahlil Biznes – tahlil – bu yangi mahsulotni g‘oyasini investitsiyalar, narxi, xarajatlar, rejalashtirilyotgan daromad tarafidan baholash. Bu o‘z ichiga bozor tahlilini va sotuv prognozini qamrab oladi. Tahlilning vazifasi – raqobatlarni baholash, raqobatbardoshlik shartlarini o‘rganish, asosiy raqobatlarni kuchli va kuchsiz taraflarini o‘rganish. Qanchali kuchli tashkilotlar bozorda faoliyat yuritsa, bu bozorga qiziqish shunchali pasayadi. To‘g‘ri qilingan biznes – tahlil tahlilchilar ishi uchun vaqt va mablag‘ talab qiladi, tahlilchilar moliyaviy, marketing, muhandislik, strategic rejalashtirish sohalarida tajriba va bilimga ega bo‘lishi lozim. Biznes – tahlilning asosiy maqsadi – yangi mahsulotdan keladigan daromadni baholashdan iboratdir. Bunday tahlil bozor tahlilini, bozor potensialini baholash, mahsulotga ishlatiladigan harajatlarni hisoblash, ishlab chiqarishga ishlatiladigan investitsiyalarni hisoblash, mahsulot marketingiga ishlatiladigan harajatlarni baholash, mahsulot narxini aniqlashni o‘z ichiga qamrab oladi. 5. Mahsulotni ishlab chiqarish Mahsulotni ishlab chiqarish – bu olimlar, muhandislar tomonidan yangi mahsulot ishlab shiqarish jarayoni. Ba‘zi tashkilotlarda ilmiy ishlar olib boruvchi 91
eskirishiga olib keladi. Shuning uchun ham texnologiyalarni yaxshilashga harakat qilgan tashkilot yangi mahsulotlarni boshqarish uchun strategiyalarga ega bo‘lishi lozim. Bu vaziyatda ilmiy – izlanishlar bo‘limi tashkilotning kuchli yoki kuchsiz tomoniga aylanadi, chunki ularning omadli bo‘lishi kerakli vaqtda yangi texnologiyalar ishlab chiqarishiga bog‘liqdir. Texnologiyalarni yaxshilash niyatida bo‘lgan tashkilotlarda marketing bo‘limi asosiy vazifani bajaradi, chunki u ilmiy – izlanish bo‘limining ishlari ehtiyojlarni qondiryaptimi shuni aniqlashi lozim. Agarda ilmiy - izlanish bo‘limiga bozor ehtiyojlari haqida ma‘lumotlar kelmasa, yangi mahsulot mijozlarga yoqmasligi riski kattadir. Mahsulot portfelining tez-tez tekshirib turilishi ishlab chiqarilayotgan loyihalarni tahlil qilishni va mahsulotga talabni o‘rganib chiqishni o‘z ichiga oladi. Ijobiy natija loyiha maksimal tezlikda oldinga bormoqdaligini ko‘rsatadi. Shu bilan birga mijozlar ehtiyojlari haqidagi bozordan kelayotgan ma‘lumotlar, yangi mahsulot ishlab chiqarishda va uni targ‘ib etishda katta ahamiyatga egadir. 6. Yangi mahsulotni bozorda tahlil qilish yoki test o‘tkazish Test o‘tkazish – yangi mahsulot ishlab chiqarish jarayonidan biridir. U yangi mahsulot g‘oyalarni test qilishdan boshlanadi, so‘ngra laboratoriya natijalari tahlil qilinadi. Mahsulot sotuvga tayyor bo‘lganidan so‘ng birinchi qism ishlab chiqariladi. Bu tajribaning javoblarini mahsulotni narxini, sifatini bilish uchun yaxshilab o‘rganib chiqish lozim,. So‘ngra mahsulot bozorda testan o‘tadi. Yangi mahsulot ishlab chiqarish foydasini aniqlashda yettita marketing usullari qo‘llanadi: 1.Ikkinchi marotaba tadqiqot o‘tkazish (Desk Research) – buning uchun tayyor ma‘lumotlardan foydalaniladi, ya‘ni internet manbalaridan, statistika ma‘lumotlardan. 92
qatlamlari orasida o‘tkaziladigan guruh intervyusi. 3.Pochta orqali so‘roqlar – har bir mijozga to‘ldirish uchun savollar anketasi yu bo riladi. 4.Telefon orqali so‘roqlar – tez ma‘lumot yeg‘ishning yo‘li. Oldindan tanlab olingan raqamlarga hodimlar qo‘ng‘iroq qilishadi va anketa bo‘yicha savol – javob o‘tkazishadi. 5.Intervyu (Face – to - face) – respondent bilan shaxsiy intervyu. 6.Product Placement – yashirin reklama, ya‘ni kinolarda, kliplarda, kompyuter o‘yinlarida bu mahsulot bilan foydalanishadi; 7.Sinov marketingi – 100 – 400 gacha guruh tomonidan yangi mahsulot sinovdan o‘tadi, keyin qatnashchilarning fikrlari o‘rganib chiqiladi. Mahsulotni bozorda o‘tkazilgan test natijalarida quyidagilarni bilib olsa bo‘ladi: - Mijozlarning yangi mahsulotga ta‘siri haqidagi ma‘lumot - Mahsulot ishlatiladigan sohalar aniqlanadi - Asosiy bozorlar aniqlanadi - Sotib olish uchun qanday omillar ta‘sir etishini aniqlash - Mahsulotga talab pasayish sabablarini aniqlash - Sotishni alternativ usullarini testdan o‘tkazish. 7. Tijorat Tijorat bosqichida tashkilot o‘z kuchini yangi mahsulot marketingiga yo‘naltiradi. Yangilik tashkilotning boshqa mahsulotlari orasida o‘z o‘rnini topadi. Yangi mahsulotning marketing programmasi uzoq va qisqa muddatga strategik rejalarni tuzishni o‘z ichiga oladi. Asosiy e‘tiborni reklama, kattaloglarga ajratish lozim. Yangi mahsulot haridorlarga taqdim qilinadi. Bu taqdimotda yangi mahsulotning boshqalarga nisbatan afzalliklari namoon qiladi. Agarda mahsulot haridorlar tomonidan maqullansa uni bozorga olib chiqish ishlari boshlanadi. 93
qiladi. Lekin mijozlarga kerakli bo‘lgan mahsulot taqdim qilinsa tashkilot uchun katta daramodga aylanishi mumkin. 49 Yüklə 1,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|