Toshkent moliya instituti g. Xamdamova, O. Astanakulov, A. Matchanov innovatsion menejment


Yangi mahsulot ishlab chiqarishning yettita bosqichi



Yüklə 1,22 Mb.
səhifə40/200
tarix07.01.2024
ölçüsü1,22 Mb.
#205520
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   200
O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta-maxsus ta‟lim vazirligi t-hozir.org

3.5. Yangi mahsulot ishlab chiqarishning yettita bosqichi 
Yangi mahsulot ishlab chiqarish (NPD- New Product Development). Bu
termin yangi mahsulot bozorga kirib kelish jarayonini tushunturish uchun
ishlatiladi. Bu mahsulot ishlab chiqarish va xizmat ko'rsatish taraftan tushuniladi.
Yangi mahsulot ishlab chiqarish:
-
G‘oya tuzish
-
Mahsulotni dizayni va loyihasini tuzish
-
Bozorni tahlil qilishni o‘z ichiga oladi.
Biznes sohasida yangi mahsulotni ishlab chiqarish uni bozorga olib kirish
ham hisoblanadi. Adabiyotda yangi mahsulotni yaratish deganda bozor
imkoniyatlarni mahsulotga jamlash deb tushuniladi. Yangi mahsulotni omadli
bo‘lishi iste‘molchilarni ehtiyojlarini bilishga ham bog‘liqdir. Narx, vaqt va sifat
ist‘emolchilar ehtiyojini boshqaruvchi o‘zgaruvchan omillar hisoblanishadi.

Har bir yangi mahsulot g‘oyadan boshlanadi so‘ngra ist‘emolchiga kerak


mahsulotga aylanadi. G‘oya tug‘iladigan, baholadigan va yangi mahsulotga
aylanadigan jarayon yangi mahsulot ishlab chiqarish(NPD- New Product
Development) deb nomlanadi. Biz mahsulot ishlab chiqishning yetita bosqichini
ko‘rib chiqamiz:
1.Yangi mahsulot strategiyasini tuzish.
2.Yangi mahsulot g‘oyasini shakllantirish.
3.Biznes – tahlil.
4.Mahsulotni ishlab chiqarish.
5.Yangi mahsulotni bozorda tahlil qilish.



88
6.Tijorat.


Bu ro‘yhatda turli xil o‘zgarishlar bo‘lishi mumkin, ya‘ni bosqichlar soni
ko‘proq yoki kamroq, boshqacha ketmaketlikda tuzulishi mumkin.
Bosqichlar o‘zgaruvchanligini test qilish bosqchida ko‘rishimiz mumkin. Test
qilish bosqichi o‘z ichiga laboratoriyadagi test, tajriba partiyasini ishlab chiqarish
va sinov marketingini qamrab oladi. Shunday qilib bozor tahlilini ham ishlab
chiqarishning birinchi bosqichi sifatida ko‘riladi, a so‘nggi biznes – tahlil bosqichi
mahsulot dizayni va investitsiyalar soni aniqlanmaguncha tugallanmagan
hisoblanadi. Shunga qaramay keltirilgan ro‘yhat yangi mahsulot ishlab chiqarishda
amalga oshiriladigan ishlarni ko‘rsatib beradi.
1. Yangi mahsulot strategiyasini tuzish. Yangi mahsulot ishlab chiqarishning
birinchi bosqichi - strategiya tuzish. Yangi mahslot ishlab chiqaruvchi
tashkilotlarning 75% yangi mahsulot ishlab chiqarish uchun strategiiyaga ega, va
bu strategiya ishlab chiqarish jarayonini yo‘naltirishga va nazorat qilishga yordam
beradi. Shundaqy qilib yangi mahsulot ishlab chiqarish nazariyasida 1960 yilga
nisbatan oldinga katta qadam qo‘yildi. Shu bilan birga bu qo‘yilgan qadam 1970
yilda taniqli bo‘lgan strategik rejalashtirishni yo‘lga qo‘yishga yordam berdi. Bu
bosqich yangi mahsulot ishlab chiqarish jarayoniga kiritilgani bois mahsulot
g‘oyasini shakllantirish, tanlash, baholash va bizne- tahlil orasidagi aloqa yanada
yaqinlashdi. Bu bosqichda yangi mahsulotning strategic talablari aniqlanadi ya‘ni
bozorbagi joyni olib qolish yoki texnologiyalar orasida oldingi o‘rinlarni saqlab
qolish. Agar tashkilot bozorda liderlikni saqlab qolmoqchi bo‘lsa yangi mahsulot
ishlab chiqarish uning asosiy vazifasiga aylanadi. Yangi mahsulotning strategic
rejasi aniqlangandan so‘ng uning moliyaviy chegarasining talablari o‘rnatiladi –
sotuv soni, yalpi daromad va investitsiyalar qaytishi. Yangi mahsulot ishlab
chiqarish jarayoniga strategic rejalashtirishni qo‘shilgani yangi g‘oyalar
kamayishiga olib keldi. 1982 yil ma‘lumotlariga qaraganda bitta yangi mahsulot
paydo bo‘lishi uchun yettita g‘oya kerak bo‘ldi.
2.Yangi mahsulot g‘oyasini shakllantirish.Yangi mahsulot g‘oyalari hammada
bor - menedjerlada, kotibalarda, mijozlarda, savdo vakillarida, aksionerlarda va



89
boshqalarda. Olimlar va muhandislar yangi mahsulot g‘oyasini shakllantirish


uchun guruhlarga birlashadilar. Bunga qo‘shimcha qilgan holda yangi mahsulot
g‘oyasini shakllantirish uchun hammaga tushunarli g‘oya yeg‘ish tartibi bo‘lishi
lozim. Turli hil manbalardan yangi mahsulot ishlab chiqarish bo‘yicha g‘oyalar
kelib tushishi mumkin. Bundan tashqari g‘oyalar yeg‘ilishi yangi mahsulot ishlab
chiqarish uchun poydevor bo‘la oladi.Yangi mahsulot ishlab chiqarish uchun
g‘oyalar yeg‘ish tartibi, tajribali hodimlar bo‘lishini talab qiladi, chunki ular
mijozlarda paydo bo‘layotgan yangi g‘oyalar bilan tanishib ularni tashkilotga
yetqazishligi lozim. Bunday tartibda teskari aloqa o‘rnatilishi lozim. Yangi
mahsulot g‘oyasini shakllantirish – yangi mahsulot ishlab chiqishdagi eng muhim
bosqichlaridan hisoblanadi. Sanoat bozorida mijoz yangi g‘oyalar manbasi bo‘lishi
mumkin, ayniqsa bu g‘oyalar unga moliyaviy o‘sish olib kelsa, ta‘minotchi esa
ishlab chiqarish texnologiyasini nazorat qilmasa.

3.G‘oyani tanlab olish. G‘oya yeg‘ish va shakllanishi effektiv bo‘lsa yangi


mahsulot uchun juda ko‘p g‘oyalar paydo bo‘ladi. Shuning uchun ham kerakli
g‘oyani tanlab olishni bilish lozim. So‘nggi qaror yangi mahsulot ishlab
chiqarilguncha o‘zgarishi mumkin. Yangi mahsulotlar uchun g‘oyani tanlab olish
tartibli yoki tartibsiz bo‘lishi mumkin. Tartibli tanlovda turli xil yeg‘ilishlar,
hujjatlar bo‘lishi mumkin. G‘oya tanlab olishda asosiysi «bu g‘oya boshqalar
uchun qiziqarlimi va tahlil uchun to‘g‘ri keladimi ? degan savvolarga javob
berishdir. Tashkilotning tanlovdagi asosiy vazifasi - kerakli g‘oyani tanlab olish
emas, g‘oyani qanday faziltlarga ega ekanligini aniqlash, biznes – tahlil uchun
mo‘ljallangan harajatlarni oqlash. Tashkilotdagi yangi g‘oya uning strategik
rejasiga asoslanib tanlab olinishi lozim. Lekin ba‘zi tashkilotlarda strategik reja
bo‘lmagani sababli yangi g‘oyalar tanlashda qiynaladi.
Yangi g‘oyalar tanlovida ba‘zi savollar paydo bo‘ladi, tashkilotlar esa ularga
javob izlashadi:
-
Tashkilot kerakli resurslar topa oladimi?
-
Tashkilotning moliyaviiy ahvoli bunday loyihani amalga oshirishga
yetadimi?



90
-


Yangi mahsulot eskilari bilan bog‘lana oladimi?
-
Hozigi iste‘molchilaringiz bozor tashkil qila oladimi yoki tashkilot yangi
bozorni o‘rganishi lozimmi?
-
Yangi mahsulotni sotuvchilar sota oladimi?
-
Bu g‘oya tashkilotning mahsulotlar ishlab chiqarish bo‘limga to‘g‘ri
keladimi?
-
Bu mahsulotning ishlab chiqaruvi tashkilotimiz uchun ijobiy yoki salbiy
oqibatlar olib keladimi?
-
Bu mahsulotni ishlab chiqarish uchun tashkilotning ishchi kuchi
yetarlichami?
Ba‘zi savollarga berilgan salbiy javoblar bu g‘oyaga qiziqishini kamaytiradi.
4. Biznes - tahlil
Biznes – tahlil – bu yangi mahsulotni g‘oyasini investitsiyalar, narxi,
xarajatlar, rejalashtirilyotgan daromad tarafidan baholash. Bu o‘z ichiga bozor
tahlilini va sotuv prognozini qamrab oladi. Tahlilning vazifasi – raqobatlarni
baholash, raqobatbardoshlik shartlarini o‘rganish, asosiy raqobatlarni kuchli va
kuchsiz taraflarini o‘rganish. Qanchali kuchli tashkilotlar bozorda faoliyat yuritsa,
bu bozorga qiziqish shunchali pasayadi.

To‘g‘ri qilingan biznes – tahlil tahlilchilar ishi uchun vaqt va mablag‘ talab


qiladi, tahlilchilar moliyaviy, marketing, muhandislik, strategic rejalashtirish
sohalarida tajriba va bilimga ega bo‘lishi lozim.
Biznes – tahlilning asosiy maqsadi – yangi mahsulotdan keladigan daromadni
baholashdan iboratdir.
Bunday tahlil bozor tahlilini, bozor potensialini baholash, mahsulotga
ishlatiladigan
harajatlarni
hisoblash,
ishlab
chiqarishga
ishlatiladigan
investitsiyalarni hisoblash, mahsulot marketingiga ishlatiladigan harajatlarni
baholash, mahsulot narxini aniqlashni o‘z ichiga qamrab oladi.
5. Mahsulotni ishlab chiqarish
Mahsulotni ishlab chiqarish

– bu olimlar, muhandislar tomonidan yangi


mahsulot ishlab shiqarish jarayoni. Ba‘zi tashkilotlarda ilmiy ishlar olib boruvchi



91
bo‘limlarda yangi mahsulot g‘oyalari paydo bo‘ladi. Bu esa tashkilotdagi g‘oyalar


eskirishiga olib keladi.
Shuning uchun ham texnologiyalarni yaxshilashga harakat qilgan tashkilot
yangi mahsulotlarni boshqarish uchun strategiyalarga ega bo‘lishi lozim.
Bu vaziyatda ilmiy – izlanishlar bo‘limi tashkilotning kuchli yoki kuchsiz
tomoniga aylanadi, chunki ularning omadli bo‘lishi kerakli vaqtda yangi
texnologiyalar ishlab chiqarishiga bog‘liqdir.
Texnologiyalarni yaxshilash niyatida bo‘lgan tashkilotlarda marketing bo‘limi
asosiy vazifani bajaradi, chunki u ilmiy – izlanish bo‘limining ishlari ehtiyojlarni
qondiryaptimi shuni aniqlashi lozim. Agarda ilmiy - izlanish bo‘limiga bozor
ehtiyojlari haqida ma‘lumotlar kelmasa, yangi mahsulot mijozlarga yoqmasligi
riski kattadir.
Mahsulot portfelining tez-tez tekshirib turilishi ishlab chiqarilayotgan
loyihalarni tahlil qilishni va mahsulotga talabni o‘rganib chiqishni o‘z ichiga oladi.
Ijobiy natija loyiha maksimal tezlikda oldinga bormoqdaligini ko‘rsatadi. Shu bilan
birga mijozlar ehtiyojlari haqidagi bozordan kelayotgan ma‘lumotlar, yangi
mahsulot ishlab chiqarishda va uni targ‘ib etishda katta ahamiyatga egadir.
6. Yangi mahsulotni bozorda tahlil qilish yoki test o‘tkazish
Test o‘tkazish – yangi mahsulot ishlab chiqarish jarayonidan biridir. U yangi
mahsulot g‘oyalarni test qilishdan boshlanadi, so‘ngra laboratoriya natijalari tahlil
qilinadi. Mahsulot sotuvga tayyor bo‘lganidan so‘ng birinchi qism ishlab
chiqariladi.
Bu tajribaning javoblarini mahsulotni narxini, sifatini bilish uchun yaxshilab
o‘rganib chiqish lozim,. So‘ngra mahsulot bozorda testan o‘tadi.
Yangi mahsulot ishlab chiqarish foydasini aniqlashda yettita marketing
usullari qo‘llanadi:
1.Ikkinchi marotaba tadqiqot o‘tkazish (Desk Research) – buning uchun
tayyor ma‘lumotlardan foydalaniladi, ya‘ni internet manbalaridan, statistika
ma‘lumotlardan.



92
2.Focus - guruhlar – bu o‘xshash jihatlarga ega bo‘lgan aholining turli xil


qatlamlari orasida o‘tkaziladigan guruh intervyusi.
3.Pochta orqali so‘roqlar – har bir mijozga to‘ldirish uchun savollar anketasi
yu
bo
riladi.
4.Telefon orqali so‘roqlar – tez ma‘lumot yeg‘ishning yo‘li. Oldindan tanlab
olingan raqamlarga hodimlar qo‘ng‘iroq qilishadi va anketa bo‘yicha savol – javob
o‘tkazishadi.
5.Intervyu (Face – to - face) – respondent bilan shaxsiy intervyu.
6.Product Placement – yashirin reklama, ya‘ni kinolarda, kliplarda, kompyuter
o‘yinlarida bu mahsulot bilan foydalanishadi;
7.Sinov marketingi – 100 – 400 gacha guruh tomonidan yangi mahsulot
sinovdan o‘tadi, keyin qatnashchilarning fikrlari o‘rganib chiqiladi.
Mahsulotni bozorda o‘tkazilgan test natijalarida quyidagilarni bilib olsa
bo‘ladi:
-
Mijozlarning yangi mahsulotga ta‘siri haqidagi ma‘lumot
-
Mahsulot ishlatiladigan sohalar aniqlanadi
-
Asosiy bozorlar aniqlanadi
-
Sotib olish uchun qanday omillar ta‘sir etishini aniqlash
-
Mahsulotga talab pasayish sabablarini aniqlash
-
Sotishni alternativ usullarini testdan o‘tkazish.
7. Tijorat
Tijorat bosqichida tashkilot o‘z kuchini yangi mahsulot marketingiga
yo‘naltiradi. Yangilik tashkilotning boshqa mahsulotlari orasida o‘z o‘rnini topadi.
Yangi mahsulotning marketing programmasi uzoq va qisqa muddatga
strategik rejalarni tuzishni o‘z ichiga oladi. Asosiy e‘tiborni reklama, kattaloglarga
ajratish lozim.
Yangi mahsulot haridorlarga taqdim qilinadi. Bu taqdimotda yangi
mahsulotning boshqalarga nisbatan afzalliklari namoon qiladi. Agarda mahsulot
haridorlar tomonidan maqullansa uni bozorga olib chiqish ishlari boshlanadi.



93
Yangi mahsulot yaratish tashkilot tomonidan tinimsiz izlanishlarni talab


qiladi. Lekin mijozlarga kerakli bo‘lgan mahsulot taqdim qilinsa tashkilot uchun
katta daramodga aylanishi mumkin.
49

Yüklə 1,22 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   200




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin