Toshkent moliya instituti kredit-iqtisod

jadval Tijorat banklari faoliyatining foydalilik ko’rsatkichlari miqdorlari⁴²

Ko’rsatkichlar	2013-yil	2014-yil
K1	0.034 yoki 3,4%	0.031 yoki 3,1%
K2	0.061 yoki 6,1%	0.064 yoki 6,4%
K3	0.539 yoki 53,9 %	0.762 yoki 76,2 %
K4	0.058 yoki 5,8%	0.061 yoki 6,1%

Yuqoridagi jadval ma’lumotlaridan shu narsa ayonki, mamlakatimiz tijorat banklari faoliyatida 2013-2014-yillar oralig’ida foydalilikni baholovchi koeffisentlarning har biri jahon banki mutaxassislarining tavsiyasiga ko’rsatilganidek belgilandan me’yorlar doirasida erishilgan. Har bir ko’rsatkichni alohida tahlil qiladigan qiladigan bo’lsak K1 ko’rsatkichi 2013- yilda 3,4 foizni tashkil etgan, 2014-yilda esa bu ko’rsatkich o’tgan yilga nisbatan kamaygan, ya’ni 3,1 foizni tashkil etganligini ko’rishimiz mumkin. K2 ko’rsatkichi har bir tijorat bankining o’z faoliyatiga bog’liq ekanligini inobatga oladigan bo’lsak, bu ko’rsatkich o’tgan yilga nisbatan o’sgan. Bundan shuni xulosa qilish mumkinki, banklarning jami aktivlaridan kelgan daromadlar tarkibida foizsizdaromadlarining ulushi o’sish dinamikasini tashkil etgan. Ya’ni, jami aktivlar tarkibida foizsiz daromadlar 2013-yilda 6,1 foizni tashkil etgan bo’lsa, 2014-yilga kelib bu ko’rsatkich 6.4foizni tashkil etganligini guvohi bo’lamiz. K3 ko’rsatkichi ham ijobiy holatni tashkil etgan desak xato bo’lmaydi. Chunki bu ko’rsatkich 2013-yilda 53,9 foizni tashkil etgan holda, 2-sinf guruhlari sariga kirganligini ko’rishimiz mumkin. 2-sinf guruhining me’roriy darajasi 52 foiz deb belgilandan. 2014-yilda bu ko’rsatkich 76,2 foizni tashkil etgan, oldingi yilga nisbatan sezilarli darajada oshganligini ko’rishimiz mumkin. Bu ko’rsatkichni tashkil etgan holda tijorat banklarimiz 6-sinf guruhlariga kirgan. Bundan shuni aniqlash mumkinki, 2014-yilda tijorat banklarimizda foizsiz daromadlar ulushining oshishi ta’sir ko’rsatgan asosiy bo’lganligini ko’rishimiz mumkin bo’ladi. K5 ko’rsatkichi ham tijorat banklari faoliyati ijobiy ko’satkichlarni tashkil etgan. 2013-yilda bu ko’rsatkich 5,8 foizni tashkil wtgan bo’lsa, 2014-tilga kelib bu ko’rsatkich 6,1 foizni tashkil etgan. Bundan shuni xulosa qilish mumkinki, 2013-yilda tijorat banklarining jami aktivlari tarkibida foizli daromadlar ulushi kamroqni tashkil etgan, 2014-yilda esa banklarning oladigan daromadlari tarkibida foizli daromadlari o’tgan yilga nisbatan o’sganligini ko’rishimiz mumkin. Tijorat banklari faoliyatida foizli daromadlarning oshishi ularning asosiy faoliyat turlaridan daromad olayotganligida dalolat beradi. Ya’ni, tijorat banklari mijozlarga ko’proq
kreditlar berib, qimmatli qog’ozlardan, valuta operatsiyalaridan va boshqa foiz ko’rinishida daromad operatsiyalarni amalga oshirmoqda.

10.