Toshkent moliya instituti m. S. Hojiyev, I. I. Meliyev, S. A. Djumanov moliyaviy hisobot auditi
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
4.13-jadval
Moliyaviy hisobotlarda muammoli moddalarni guruhlash va tavsiflash 62 Muammoli ko’rsatkichl ar guruhi Manba Buxgalteriya hisobotidagi moddalar Qisqacha tavsifi (baholash) Indikator - ko’rsatkichla r Buxgalteri ya balansi Qoplanmagan zarar To’planib qolgan qoplanmagan zararning mavjudligi va vaqt o’tishi bilan uning o’sishi dinamikasi sof aktivlarning qisqarishi va boshqaruvning samarasizligidan dalolat beradi, bu esa biznesning tugatilishiga olib keladi. Moliyaviy hisobotga izohlar Muddati o’tkazib yuborilgan kreditorlik qarzlari, kreditlar va qarzlar Sub’ektning to’lov layoqatiga ega emasligidan dalolat beradi, 3 oydan ortiq muddatda to’lanmaganda - bankrotlik ehtimoli yuqori bo’ladi Nazorat ko’rsatkichla ri Moliyaviy hisobotga izohlar Muddati o’tkazib yuborilgan debitorlik qarzlari Muddati o’tkazib yuborilgan debitorlik qarzlari moliyaviy barqarorlikka salbiy ta’sir qiladi va kelgusi davrlarda hamkor tashkilotlar va boshqa debitorlar tomonidan uzoq muddat davomida to’lovlar amalga oshirilmasa, foydaning pasayishiga olib kelishi mumkin. Shunday qilib, moliyaviy hisobotning muammoli moddalarida ko’rsatilgan 62 Muallif tomonidan tayyorlandi 122 indikator-ko’rsatkichlar sub’ektning moliyaviy holati beqarorligini, to’lov qobiliyatining pastligini, bankrotlik va biznesni tugatish uchun ehtimoli yuqoriligini anglatadi. Nazorat ko’rsatkichlari sub’ektda joriy davrda o’ta jiddiy bo’lmagan, ammo moliyaviy barqarorlikka salbiy ta’sir ko’rsatadigan va kelgusi davrlarda foydaning pasayishiga olib kelishi mumkin bo’lgan, ya’ni kelajakdagi ehtimoliy muammolar haqida ogohlantiradigan muammolar mavjudligini ko’rsatadi. Auditor uchun foydali bo’lgan ma’lumotlar balansning izohlarida mavjud, chunki birinchidan, yozuvlarning mazmuni normativ hujjatlar bilan emas, balki yillik hisobotni tayyorlashda ma’lum bir sub’ektda shakllangan an’analar bilan belgilanadi. Ikkinchidan, tahliliy ko’rsatkichlar izohlarga kiritilishi mumkin, ular doim ham ommaviy hisobot ma’lumotlariga ko’ra hisoblab chiqilmaydi. Bu jarayonda sub’ekt faoliyatining asosiy ko’rsatkichlarining o’sish sur’atlarini tahlil qilish (sotuv hajmi, tushum, foyda, bitta aktsiyaga to’g’ri keladigan foyda va boshqalar) tavsiya etiladi. To’liqroq ma’lumot olish uchun asosiy ko’rsatkichlarning olingan qiymatlarini tarmoq o’rtacha ko’rsatkichlari bilan taqqoslash kerak. Uchinchi bosqich - faoliyatni baholashning eng muhim bosqichi, u biznesning holati to’g’risida asosli xulosa chiqarishga imkon beradigan eng muhim ko’rsatkichlarni hisoblashdan iborat. Bundan tashqari, har bir auditor o’z tajribasi, professionalligi va tahlil qilinadigan sub’ektning tarmoq xususiyatlaridan kelib chiqqan holda tahliliy ko’rsatkichlar to’plamini shakllantiradi. Ko’rib chiqilishi kerak bo’lgan keyingi omil - tahlil qilinayotgan sub’ektning tarmoqqa mansubligi. Xususan, xatolardan biri ko’rsatkichlarning normativ qiymatlaridan tarmoq xususiyatlarini hisobga olmagan holda foydalanish, deb atash mumkin, bu noto’g’ri boshqaruv qarorlarini qabul qilishga olib keladi. Tadqiqot natijalarini umumlashtirib, tahliliy amallar, shubhasiz, nazorat va hisob- kitob operatsiyalarini rasmiylashtirish va bir xillashtirish tufayli vaqt va xarajatlarni minimallashtirish, iqtisodiy faoliyatni baholash sifatini oshirishga imkon beradigan amallar to’plamidir, degan xulosaga kelishimiz mumkin. 123 Xulosa o’rnida ta’kidlash joizki, buxgalteriya balansi auditi jarayonid auditorlik tashkilotlari tomonidan o’tkaziladigan auditorlik tekshiruvlarining sifati va samaradorligi tahliliy amallarning nechog’lik keng qo’llanilishiga bevosita bog’liqdir. Tahliliy amallar auditorlik dalillarini olishda eng samarali usul hisoblanib, jahonnning etakchi auditorlik tashkilotlari tomonidan keng qo’llaniladi. Shu boisdan ham, tahliliy amallarni respublikamiz auditorlik tashkilotlari faoliyatida keng joriy etish maqsadga muvofiq. Buxgalteriya balansi auditi jarayonida ko’pincha oddiy miqdoriy tahliliy amallar keng qo’llaniladi. Mazkur amallarni qo’llash oson bo’lsada, ammo uning natijalari etarli darajada ishonchli bo’lmaydi. Bugungi kunda tahliliy amallarni bajarishda ekonometrik modellarni qo’llash bo’yicha dasturiy vositalarning ko’plab turlari mavjud. Raqamli iqtisodiyot va axborot texnologiyalari keng rivojlanayotgan hozirgi sharoitda ko’proq ekonometrik modellarga asoslangan murakkab ifodalangan tahliliy amallarni qo’llash zarurdir. Auditorlik tekshiruvlaridan maqsad buxgalteriya balansining ishonchliligi yuzasidan xolis fikrni shakllantirish ekan, auditorlik tashkilotlari xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning moliyaviy holatini ob’ektiv baholashi zarurdir. Fikrimizcha, tahliliy amallar moliyaviy barqarorlik, moliyaviy mustaqillik, to’lovga layoqatlilik ko’rsatkichlarini to’g’ri aniqlashda eng samarali vosita hisoblanadi. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|