Toshkent moliya instituti m. S. Hojiyev, I. I. Meliyev, S. A. Djumanov moliyaviy hisobot auditi
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5- MAVZU. MOLIYAVIY NATIJALAR TO’G’RISIDAGI HISOBOT AUDITI 5.1. Moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobot auditining maqsadi, vazifalari
|
Takrorlash uchun savollar: 1. Buxgalteriya balansi auditining ma’lumot manbalarini tavsiflab bering. 2. Buxgalteriya balansining turlari va ularni tekshirish maqsadlarini tushuntirib bering. 3. Balansga qo’yiladigan asosiy talablar va ularni auditning xalqaro standartlariga muvofiq tekshirish xususiyatlarini izohlab bering. 4. Buxgalteriya balansiga ilovalar va ularni chop etish zarurligi va ahamiyatini tushuntirib bering. 5. Buxgalteriya balansini tahlilidaqo’llaniladigan usullar mohiyatini tavsiflab bering. 6. Debitorlik va kreditorlik qarzlari auditini o’tkazish taritibini tavsiflab bering. 7. Buxgalteriya balansi auditida qo’llaniladigan auditorlik usullari va tahliliy amallar mazmunini tushuntirib bering. 8. Balansning alohida moddalari bo’yicha baholanishini izohlab bering. Tayanch tushunchalar: 1. Buxgalteriya balansi moddalari; 134 2. Buxgalteriya balansi; 3. Buxgalteriya balansining auditi; 4. Buxgalteriya balansi auditining dasturi; 5. Buxgalteriya balansi ko’rsatkichlari; 6. Debitor va kreditor qarzlar; 7. Koorrelyatsion va regression tahlil; 8. Gorizontal va vertikal tahlil; 9. Bosh daftar; 10. Balansning aktiv va passiv ko’rsatkichlari. 135 5- MAVZU. MOLIYAVIY NATIJALAR TO’G’RISIDAGI HISOBOT AUDITI 5.1. Moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobot auditining maqsadi, vazifalari va ma’lumot manbalari “Moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobot” - bu shunday moliyaviy hisobotki, qaysiki unda ma’lum bir davr uchun korxonaning daromadlari va hisobga olingan xarajatlari umumlashtiriladi. Buxgalteriya hisobini asosiy komponenti - moliyaviy hisobotlar foydalanuvchilarga muhim hisob ma’lumotlarini yetkazib beruvchi asosiy vosita hisoblanadi. “Moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobot”ni tuzishda hisob baholaridagi o’zgarishlarga muhim e’tibor qaratish lozim. Hisob baholari o’zgartirilgan turli davrlardagi moliyaviy hisobotlarni bir-biriga qiyoslashni ta’minlash maqsadida ular moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobotning ilgari baholash uchun foydalanilgan tasniflash moddalariga kiritiladi. Joriy davrga jiddiy ta’sir qiladigan hisob baholaridagi o’zgarishlarning mohiyati va qiymati yoki bu o’zgarishlar keyingi davrlarda muhim o’zgarishlarga olib keladigan bo’lsa, ularning mohiyati va qiymati ochib berilishi lozim. Agar natijalarni va o’zgarishlarni qiymat jihatidan aniqlashning imkoni bo’lmasa, ularni ham ochib berish talab qilinadi. Shuningdek, moliyaviy hisobotning 2-shaklini to’lg’azishda jiddiy xatolar mavjud bo’lishini ham inobatga olish kerak.Jiddiy xatolar - joriy davrda aniqlangan xatolar bo’lib, ular shu qadar muhim bo’ladiki, oldingi davrlar uchun tuzilgan moliyaviy hisobotlar ishonchli deb hisoblanmasligi mumkin. Oldingi davrlardagi moliyaviy hisobotlarni tayyorlash chog’ida yo’l qo’yilgan xatolarga kiritilgan tuzatish miqdori (qiymati) hisobot davridagi sof daromad yoki zararga qo’shiladi. Oldingi davrda yo’l qo’yilgan muhim xatolarni to’g’rilash miqdori yil boshigacha taqsimlanmagan foyda saldosini o’zgartirish yo’li bilan hisobotda aks ettiriladi hamda o’tgan yilning shu davriga oid ma’lumotlar o’zgartiriladi, agar xatolar arzimaydigan darajada bo’lsa, ular istisno qilinadi. Joriy davrdagi sof daromad yoki zararga qo’shish yo’li bilan oldingi davrlardagi xatolarni to’g’rilash chog’ida oldingi yillarga oid qiyosiy axborot 136 oldingi davr uchun tuzilgan moliyaviy hisobda kam ko’rsatilishi kerak, lekin joriy davrdagi yoki oldingi har qanday davrdagi sof daromad yoki zararni ko’rsatish uchun (agar muhim xatolar shu davrlar davomida tuzatilgan bo’lsa) alohida ustunda qo’shimcha axborot keltirilishi lozim. Xo’jalik yurituvchi sub’yekt o’zgartish kiritilayotganda bir vaqtning o’zida quyidagi axborotni ochib berishi lozim: 1) muhim xatoning mohiyati; 2) joriy davrdagi daromad yoki zarar deb e’tirof etilgan o’zgartish miqdori; 3) qo’shimcha ma’lumotlar taqdim etilgan har bir davrga oid o’zgartishlar miqdori hamda shu davrdan oldingi davrlarga oid qo’shimcha ma’lumotlarga kiritilgan davrlarga taalluqli o’zgarishlar miqdori. Agar amalda qo’shimcha ma’lumotlar keltirish qo’llanilmasa, u holda buning sabablari ochib berilishi kerak. Hisob siyosatidagi o’zgartishlar belgilangan tartibda ko’zda tutilgan hollardagina yoki o’zgartishlar xo’jalik yurituvchi sub’yektning moliyaviy hisobotlarida axborotni yanada ishonchliroq taqdim etishga ko’maklashsagina ko’rsatilishi mumkin. Hisob siyosatidagi o’zgartishlar natijasida yuz bergan o’zgarishlar miqdori yil boshidagi taqsimlanmagan foyda saldosini o’zgartirish yo’li bilan buxgalteriya balansiga yozib qo’yilishi hamda hisobot davridagi sof daromad yoki zararni aniqlashga kiritilishi lozim. “Moliyaviy natijalar to’grisidagi hisobot”ni to’lg’azish O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining 2002 yil 27 dekabrdagi 140-sonli buyrug’iga 7- ilova “Moliyaviy hisobot shakllarini to’ldirish bo’yicha Qoidalar” asosida to’ldiriladi. Moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobotda “Mahsulot (tovarlar, ishlar va xizmatlar) sotilishidan sof tushum” moddasi bo’yicha (010-satr) mahsulot, tovarlar, ishlar va xizmatlarni sotishdan olingan sof tushum ko’rsatiladi. 010-satr asosiy faoliyatdan daromadlarni hisobga olish hisobvaraqlari (9000) ma’lumotlari bo’yicha to’ldiriladi. Asosiy faoliyati mol-mulkni ijaraga (lizingga) berish hisoblangan korxonalar 010-satr bo’yicha joriy hisobot davriga tegishli bo’lgan daromad summasini aks 137 ettiradilar.Vositachi korxonalar 010-satrda komission haqlar summasini aks ettiradilar. “Sotilgan mahsulot (tovarlar, ishlar va xizmatlar) tannarxi" moddasi bo’yicha (020-satr) sotilgan mahsulot (tovarlar, ishlar, xizmatlar) tannarxini hisobga olish hisobvaraqlarida (9100) hisobga olingan, sotilgan mahsulot (tovarlar, ishlar, xizmatlar) tannarxining summasi ko’rsatiladi. Savdo korxonalari ushbu satr bo’yicha sotilgan tovarlarning xarid qiymatini aks ettiradilar. Tovar aylanmasida (tovarlarni qabul qilish va sotishda) ishtirok etmasdan, xizmatlar uchun haq ko’rinishida daromad oladigan vositachi tashkilotlar ushbu satrni to’ldirmaydilar. “Mahsulot (tovarlar, ishlar va xizmatlar) sotilishidan yalpi foyda (zarar)” (030- satr) mahsulot (tovarlar, ishlar va xizmatlar) sotilishidan sof tushum bilan sotilgan mahsulot (tovarlar, ishlar va xizmatlar) tannarxi o’rtasidagi farq (010-satr-020-satr) sifatida aniqlanadi. Davr xarajatlari, jami moddasi bo’yicha (040-satr) 050, 060, 070, 080-satrlar bo’yicha yakuniy summa aks ettiriladi. “Sotish xarajatlari” moddasi bo’yicha (050- satr) hisobi 9410-“Sotish xarajatlari” hisobvarag’ida yuritiladigan: mahsulotni realizatsiya qilish xarajatlari, ya’ni mahsulotni iste’molchiga yetkazish, transport vositalariga ortish bilan bogliq xarajatlar, xodimlarning xarajatlari va hokazolar aks ettiriladi. “Ma’muriy xarajatlar” moddasi bo’yicha (060-satr) hisobi 9420-“Ma’muriy xarajatlar” hisobvarag’ida yuritiladigan: korxonani boshqarish xarajatlari, boshqaruv xodimlari mehnatiga haq to’lash xarajatlari, umumma’muriy maqsaddagi asosiy vositalarni ta’mirlash xarajatlari, umumxo’jalik maqsadidagi xonalarning ijara haqi va boshqa ma’muriy xarajatlar aks ettiriladi. “Boshqa operatsion xarajatlar” moddasi bo’yicha (070-satr) hisobi 9430- “Boshqa operatsion xarajatlar” hisobvarag’ida yuritiladigan: kadrlarni tayyorlash va qayta tayyorlash xarajatlari, axboriy, auditorlik va maslahat xizmatlariga haq to’lash xarajatlari, kompensatsiyalaydigan va rag’batlantiradigan xususiyatdagi to’lovlar, ish haqini hisoblab yozishda hisobga olinmaydigan to’lovlar va xarajatlar, bank va depozitariy xizmatlariga haq, zararlar, jarimalar, penyalar va operatsion faoliyat jarayonida yuzaga keladigan, ishlab chiqarish jarayoni, 138 moliyaviy faoliyat bilan bog’lanmagan va xarajatlarning favqulodda moddalari sifatlariga ega bo’lmagan boshqa xarajatlar aks ettiriladi. “Kelgusida soliq solinadigan bazadan chiqariladigan hisobot davri xarajatlari” moddasi bo’yicha (080-satr) O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999 yil 5 fevraldagi 54-son bilan tasdiqlangan “Mahsulot (ishlar, xizmatlar)ni ishlab chiqarish va sotish xarajatlari tarkibi hamda moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi to’g’risida”gi Nizomning 2.4-bo’limida keltirilgan, kelgusida soliq solinadigan bazadan chiqariladigan hisobot davri xarajatlari aks ettiriladi va 9440-“Kelgusida soliq solinadigan bazadan chiqariladigan hisobot davri xarajatlari” hisobvarag’ida umumlashtirilgan hisob ma’lumotlari bo’yicha to’ldiriladi. “Asosiy faoliyatdan boshqa daromadlar” moddasi bo’yicha (090-satr) hisobi asosiy faoliyatdan boshqa daromadlarni hisobga olish hisobvaraqlarida (9300) yuritiladigan: asosiy vositalar va boshqa aktivlarning chiqib ketishidan foyda, undirilgan jarimalar, penya va neustoykalar, o’tgan yillar foydasi, qisqa muddatli ijaradan daromadlar, kreditorlik va deponentlik qarzini hisobdan chiqarishdan daromadlar, xizmat ko’rsatuvchi xo’jaliklarning daromadlari, tekin moliyaviy yordam va boshqa operatsion daromadlar ko’rsatiladi. “Asosiy faoliyatdan foyda (zarar)” moddasi bo’yicha (100-satr) korxona asosiy faoliyatining moliyaviy natijalari ko’rsatiladi, ular mahsulot (tovarlar, ishlar va xizmatlar) sotilishidan yalpi foyda (zarar)dan (030-satr) davr xarajatlari summasini (040-satr) ayirish hamda asosiy faoliyatdan boshqa daromadlar summasini (090-satr) qo’shish yo’li bilan aniqlanadi. “Moliyaviy faoliyatdan daromadlar, jami” moddasi bo’yicha (110-satr) 120, 130, 140, 150, 160-satrlar bo’yicha yakuniy summa aks ettiriladi. “Dividendlar ko’rinishida daromadlar” moddasi bo’yicha (120-satr) hisobi 9520-“Dividendlar ko’rinishida daromadlar” hisobvaragida yuritiladigan: O’zbekiston Respublikasi hududida va undan tashqarida boshqa korxonalar faoliyatida ulushbay ishtirok etishdan olingan daromadlar, korxona egaligida bo’lgan aksiyalar va boshqa qimmatli qog’ozlar bo’yicha dividendlar aks ettiriladi. 139 “Foydadan boshqa soliqlar va yig’imlar” moddasi bo’yicha (260-satr) yil boshidan hisoblab yozilgan, qonun hujjatlariga muvofiq korxona o’z foydasidan to’laydigan soliqlar va yig’imlar summasi aks ettiriladi. Ular uchun amaldagi qonun hujjatlariga muvofiq soliq solishning maxsus tartibi nazarda tutilgan korxonalar 260-satr bo’yicha hisoblab yozilgan yagona soliq, yalpi daromaddan soliq, yagona yer solig’i summasini aks ettiradilar. “Hisobot davrining sof foydasi (zarari)” moddasi bo’yicha (270-satr) hisobot davrining pirovard moliyaviy natijasi ko’rsatiladi, u 240-250-260-satrlar ayirmasi sifatida belgilangan. “Byudjetga to’lovlar bo’yicha ma’lumotnoma”da (280-430- satrlar) korxonalar tomonidan soliq qonunchiligiga muvofiq hisoblab yozilgan va to’lanadigan soliqlar turlari bo’yicha byudjetga to’lovlar ko’rsatiladi. Mazkur ma’lumotnomada 440-satr bo’yicha korxonalar tomonidan hisoblab yozilgan va to’lanadigan byudjetga to’lovlarning yakuniy summasi ko’rsatiladi. Korxonaning moliyaviy natijalarini yakunini hisobga olish uchun yakuniy moliyaviy natijalar hisobvarag’ida har bir faoliyatdan olingan foyda yoki zarar bo’yicha hisobvaraqlar ochishni taklif qilamiz. Bu hisobvaraqlar bo’yicha natijalar hisobot davri oxirida umumlashtiriladi. Moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobot tuzishda, avvalo 3-sonli buxgalteriya hisobi milliy standartiga katta e’tibor berishi lozim, chunki ushbu standartning maqsadi ham umumiy prinsiplar asosida xqjalik sub’yektlari tomonidan moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobot moddalarini yoritish va ularni klassifikatsiyalash, to’ldirish va taqdim etishdir. O’zbekiston Respublikasi bozor iqtisodiyoti jarayoniga o’tish davrining ayrim muammolari hali tugagani yo’q, shuning uchun ham biz o’ylaymizki, hisobotning ichki va tashqi foydalanuvchilarini va bozor iqtisodiyoti sharoitida buxgalteriya hisobi prinsiplariga, shu jumladan balans va moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobot shakllari talablariga javob beradigan yangi soddalashtirilgan moliyaviy hisobot shakllarini ishlab chiqish lozim. Turli mulkchilik shaklidagi korxonalarning moliyaviy natijalari daromad va xarajatlarga bevosita bog’liqdir. Korxonalardagi mavjud resurslardan samarali foydalanishi talab etiladi, aks holda, korxona faoliyatida yuqori natijalarga erishib 140 bo’lmaydi. Shuning uchun daromadlar, xarajatlar ularning turlari va kelib chiqish manbalari doimiy ravishda nazorat qilib boriladi. Moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobot auditini o’tkazishdan maqsad – moliyaviy natijalarni shakllantirish va undan foydalanish bilan bog’liq amalga oshirilgan muomalalarning ishonchliligini aniqlash va ular bo’yicha moliyaviy hisobotlardagi ko’rsatkichlarning ishonchliligini baholashdan iboratdir. Shuningdek, tarnsport tashkilotlarida moliyaviy natijalar auditida asosiy e’tibor buxgalteriya hisobida va hisobotida tashkilot foyda va zararlarini ishonchli aks ettirilganligi, sof foyda qonuniy taqsimlanganligi va foydalanilganligini tekshirishga qaratiladi. Korxonalarda moliyaviy natijalar to’g’ri shakllantirilganligi va foydaning to’g’ri taqsimlanganligini tekshiruvi jarayonida auditor quyidagi masalalarni hal etishi lozim: - ko’rsatilgan xizmat, moliyaviy natijalar va boshqa mol-mulkni sotishdan olingan foyda (zararlar)ni to’gri aniqlanganligi va hisobda aks ettirilganligini aniqlash; - boshqa daromadlar va moliyaviy natijalar bo’yicha daromadlar va xarajatlar to’g’ri hisobga olinganligini tahlil qilish; - turli soliqlar va yig’imlarni to’lash uchun foydadan to’g’ri foydalanilganligini tekshirish; - dividendlar to’lash uchun sof foydadan qonuniy va to’g’ri foydalanilganligini tekshirish. Korxonalarda ish va xizmatlar ko’rsatishdan olingan foyda to’g’ri aniqlanganligi bo’yicha tekshiruv natijalari ko’p jihatdan auditning oldingi bosqichlari, xususan, ish, xizmat ko’rsatish va sotish jarayonlarini nazorat qilish bosqichlarida moliyaviy natijalar va boshqa mol-mulkni tekshirishda, hisob-kitob bo’yicha muomalalar auditida nazorat muolajalari sifatli o’tkazilganligiga bog’liq. Sotuvdan tushumni va ko’rsatilgan ish, xizmat tannarxini, boshqa mol-mulkni sotishdan tushumlarni va xarajatlarni to’g’ri hisoblashlar, ushbu muomalalar bo’yicha moliyaviy natijani ham aniq hisoblash lozimligini taqozo etadi. Korxonalarda auditor ishlar, xizmatlarni ko’rsatish, moliyaviy natijalarni sotish va 141 boshqa hisobdan chiqarishlar, boshqa aktivlarni sotish hisobvaraqlari bo’yicha hisob registrlarida aks etilgan foyda summalari foydalar va zararlarni hisobi hisobvarag’i bo’yicha hisob registrlarida aks etilgan shunga o’xshash summalar bilan muvofiq ekanligini tasdiqlashi etarlidir. Moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobot auditining maqsadi – xo’jalik yurituvchi sub’ekt moliyaviy natijalari shakllanishi va taqsimlanishi jarayonining qonuniyligini ta’minlash va ular bo’yicha moliyaviy hisobot ko’rsatkichlarining ishonchliligini baholashdan iboratdir. Moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobot auditining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: - Moliyaviy natijalarning shakllanishi va to’g’ri hisoblanganligini tekshirish; - foydaning to’g’ri ishlatilishini tekshirish; - moliyaviy natijalarni buxgalteriya hisobi schyotlarida to’g’ri aks ettirilganligini aniqlash; - moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobotlarning asosligi va to’g’ri tuzilganligini tekshirish. Moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobot auditini o’tkazishda quyidagi ma’lumot manbalaridan foydalaniladi: 1. Korxona moliyaviy natijalarni buxgalteriyada hisobga olish va ular harakatini tartibga solish bo’yicha davlat tomonidan ishlab chiqilgan me’yoriy- huquqiy hujjatlar; 2. Korxona hisob siyosati to’g’risidagi buyrug’ining moliyaviy natijalar hisobi bo’limi ma’lumotlari; 3. Korxonada moliyaviy natijalar harakati bo’yicha amalga oshirilgan muomalalarni hujjatlashtirishda rasmiylashtirilgan sintetik va anlitik hisob registrlari; 4. Korxonada moliyaviy natijalar harakatini hisobga olish va ulardan foydalanish jarayonini tartibga solish maqsadida korxona rahbariyati tomonidan ishlab chiqilgan ichki farmonlar, buyruqlar, ta’sischilar yig’ilishining qarorlari va bayonnomalari; 142 5. Nazorat organlari va ichki nazorat tizimi tomonidan o’tkazilgan tekshiruvlarning moliyaviy natijalar nazorati bo’yicha hujjatlari. Moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobot auditi jarayonida quyidagi me’yoriy hujjatlardan foydalaniladi: 1. «Mahsulot (ish, xizmatlar)ni ishlab chiqarish va sotish bo’yicha xarajatlar tarkibi hamda moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi to’g’risida»gi nizom, 1999 yil 5 fevraldagi 54-sonli O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining qarori (o’zgarishlar bilan). 2. O’zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligi va Davlat Solik Qo’mitasining 2002 yil 24 yanvardagi 15, 2002-12-sonli «Huquqiy shaxslarning daromadi (foyda) bo’yicha soliqlarni hisoblash va byudjetga to’lash tartibi to’g’risida»gi yo’riqnoma. 3. O’zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligining 2002 yil 27 dekabrdagi 140 - sonli buyrug’i bilan tasdiqlangan «Moliyaviy hisobot shakllari va ularni to’ldirish qoidalari», Adliya Vazirligidan 2003 yil 24 yanvarda 1209-son Bilan ro’yxatdan o’tgan. 4. O’zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksi 2020 yil 7 yanvarda O’RQ-601- sonli O’zbekiston Respublikasi qonuni Bilan tasdiqlangan (o’zgarishlar bilan). 5. O’zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligi, Davlat Mulk ko’mitasi va Davlat Soliq ko’mitasi tomonidan 2002 yil 25 martda 47, 10-1-48, 2002-33-sonli karori Bilan kabul qilingan «Xo’jalik yurituvchi sub’ektlar tomonidan davlat tasarrufidagi aktsiyalar bo’yicha dividetnlarni hisoblash, to’lash va maqsadli foydalanish tartibi to’g’risida»gi nizom. 6. Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlari. 7. Auditning xalqaro standartlari. Moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobot auditi ma’lum xususiyatlarga ega bo’lib, ularni quyidagicha ifodalash mumkin: - Moliyaviy natijalarning shakllanishi bir qancha ko’rsatkichlarga bog’liq; - Moliyaviy natija hisobot davridagi korxona faoliyatining yakuni hisoblanadi; - Korxonaning foyda bilan ishlashi yoki hisobot davrini zarar bilan yakunlanishi moliyaviy natijalarni shakllantiruvchi ko’rsatkichlarga bevosita 143 bog’liq bo’ladi; - Moliyaviy natijalarga oldindan aniq bo’lmagan xavf-xatarlar, tasodifiy hodisalar o’z ta’sirini ko’rsatadi. Moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobot auditini o’tkazish mutaxassis auditordan ma’lum bilimni va ish tajribasini talab qiladi. Bozor munosabatlari sharoitida turli mulkchilikka asoslangan korxonalarning faoliyatlari bir-biridan farq qiladi. Ularning so’nggi moliyaviy natijalari ham turli muomalalar va omillar tufayli shakllanadi. Korxonalar moliyaviy natijalarining shakllanishi va unday foydalanilishi jarayonini qabul qilingan qonun-qoidalarga mosligini ekspertiza qilish, baholash, asosli xulosalarga kelish va tavsiyalar berish auditordan ko’p bilim va saviyani talab qiladi. Audit natijasida ishonchli xulosaga kelish ushbu jarayonda qo’llaniladigan usullarga bevosita bog’liqdir. Audit uslubining asosida mantiqiy mulohaza, ilm-fan yutuqlari, xo’jalik jarayonining o’zgaruvchanligi yotadi. Korxonalarfaoliyatidagi muomalalar tufayli mablag’lar bir shakldan boshqa shaklga o’zgarib turadi. Ushbu jarayon natijasida transport tashkiloti samara (naf) olishi kerak. Bu samara, o’z navbatida qabul qilingan qonun - qoidalarga to’liq amal qilingan holda erishilgan bo’ladi. Moliyaviy natijalarni shakllanishi va hisobga olinishiga doir noqonuniy muomalalar mijozlarga faqat zarar keltiradi, xolos. Moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobot auditining rejalashtirilishi ushbu jarayonning muhim tarkibiy qismi bo’lib o’z ichiga auditorlik tekshiruvini umumiy hajmini aniqlash, audit dasturini tuzish, auditda qo’llaniladigan usullarni belgilash, tekshirish muddatlarini ko’rsatiladigan xizmatlarni va audit xatarini aniqlash kabi masalalarni o’z ichiga oladi. Maxsus adabiyotlarda auditni rejalashtirishga auditning strategiyasi va taktikasini aniqlash deb ham e’tirof etilgan. Audit strategiyasi qo’yilgan maqsad va vazifalarni ma’lum ketma-ketlikda va aniq istiqbolga asoslanib bajarilishini ta’minlasa, audit taktikasi esa qo’yilgan maqsadlarga erishishning shakl va usullarini ifodalaydi. Auditni rejalashtirishdan asosiy maqsad audit jarayonidagi umumiy ish hajmini aniqlash, tekshirish muddatlarini belgilash, auditni o’tkazishda qo’llanilishi mumkin bo’lgan ilg’or 144 usullar tarkibini, ko’rsatiladigan auditorlik xizmati qiymatini hamda auditorlik xatarini aniqlashdan iborat. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|