7.4-rasm. Xususiy kapital to’g’risidagi hisobotda muhim xatoliklarni paydo bo’lish sabablari 90 Xatoliklar aniqlangan hollarda auditor uning mohiyatini aniqlaydi, uning ba’zi
jihatlari ishlarni keyinchalik davom ettirish chog’ida yangi shart-sharoitni taqozo
qilishi mumkin.
a) bir martalik xatolar xarakteri tasdiqlanishi lozim, ya’ni, tekshirishni davom
ettirish chog’ida bu xatolar yana takrorlangani yoki takrorlanmaganiga alohida
etibor berish kerak.
b) xatolarning doimiy tusdaligi (ularning aniq bir vaqtda takrorlanishi)
auditordan ichki nazorat xatari to’g’risidagi oldingi mulohazasini qayta ko’rib
chiqishni talab qiladi.
Bunday sharoitlarda auditorning har bir xatoning qanday tusdaligini va
oqibatini, me’yordan chetga chiqishini, ularning xo’jalik yuritish natijalariga
ta’sirini professional baholay olish qobiliyati muhimdir. Ayrim misollar quyidagi
7.4-jadvalda keltirilgan.
90
Расм muallif tomonidan tayyorlangan
Ma’lumotlarni hisob va hisobotda aks ettirilishi bo’yicha xatolar Ataylab qilinmagan xatolar - Arifmetik xatolar
- Buxgalteriya hisobi qoi-
dalarining
fiskal
xa-rakteri
moliyaviy ah-volni noto’g’ri
baholashga (investorlar uchun)
olib keldi.
- Talqin noto’g’ri:
Balans vaqtida ba’zi faktlar
hisobga olin-magan.
Buxgalteriya hisobi va hisoboti
to’g’risidagi qoidalar noto’g’ri
qo’l-lanilgan:
- Hisobot tuzish chog’ida
- Yillik hisobotni tek-shirish
chog’ida
Ataylab qilingan nuqsonlar va noaniqliklar (me’yordan og’ish va suiste’mollar) - Buxgalteriya hisobi boshlang’ich xujjatlari va registrlarida
muhim axborotning yashirilgan
- Buxgalteriya hisobi boshlang’ich xujjatlari va registrlarini
soxtalashtirish, jumladan soxta hisob yozuvlari qilish (haqiqat
mezoni bo’yicha sifatsiz yozuv)
- Byudjetga to’lovlar bo’yicha imtiyozlarni asossiz qo’llanishi
va qonunda tan olinadigan xara-jatlarni ko’paytirib ko’rsatish.
- Xo’jalik operatsiyalari va voqealarni natija-larini noto’g’ri
baholash.
- Inventarizatsiyani aniq o’tkazish va uning ishonchli yakunini
chiqarish qoidasini ataylab noto’g’ri qo’llanish.
- Begona shaxslarga tegishli mulkni balansning aktiv qismida
to’g’ri aks ettirilmagan.
- Balans moddalarini yo’l qo’yib bo’lmaydigan xolda aniq
belgilamaslik.
