Тошкент молия институти тадқиқотчиси

 
Kirish 
Turizm industriyasi jahon xo‘jaligining yetakchi tarmoqlaridan biri bo‘lib, milliy 
iqtisodiyotga yuqori daromad keltiradigan istiqbolli soha hisoblanadi. 
Turizm dunyo yalpi ichki mahsulotining taxminan 5%ini tashkil etadi, rivojlangan 
mamlakatlarda deyarli 10% aholi turizm sohasida band. COVID-19 pandemiyasi oqibatida 
turizm sohasi eng katta talafot ko‘rgan tarmoqlardan hisoblanadi. Jahon turizm tashkiloti 
(UNWTO)ning ma’lumotlariga ko‘ra, 2020 yilda xalqaro turizm 72%ga yoki turizm 
xizmatlaridan tushumlar 1,1 trillion dollarga kamayib, 1990 yil darajasiga tushib qoldi. 
Natijada 935 mlrd. dollar miqdorida eksport daromadlari yo‘qotildi [12]. 
Ma’lumki, 2020 yil 16 martdan mamlakatimiz tashqi va ichki turistlar uchun yopilgan 
edi. Oqibatda 1,5 mingdan ortiq turoperator, 1,2 mingta mehmonxona o‘z faoliyatini 
to‘xtatdi. Bular, gidlar, milliy hunarmandchilik, ziyoratgoh va sihatgohlar, umumiy 
ovqatlanish, transport va boshqalar bilan qo‘shib hisoblaganda 250 mingdan ortiq aholi 
daromadiga jiddiy ta’sir qildi [14].
O‘zbekistonda tarixiy yodgorliklar, ulug‘ ajdodlarimizning yuksak iste’dodi bilan 
bunyod etilgan obidalar, muqaddas qadamjolar kabi 7 ming 300 dan ortiq madaniy meros 
obyektlari mavjud va ularning aksariyati YUNESKO ro‘yxatiga kiritilgan. Shu sababli, keyingi 
yillarda davlatimiz tomonidan mazkur yo‘nalishni rivojlantirish bo’yicha ko‘plab normativ-
huquqiy hujjatlar qabul qilinmoqda. Jumladan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 

---

“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” ilmiy elektron jurnali. № 6, noyabr-dekabr, 2021 yil 
427 
6/2021 
(№
 
00056)
 
http://iqtisodiyot.tsue.uz
 
2021 yil 6-apreldagi “Turizm, sport va madaniy meros sohalarida davlat boshqaruvi tizimini 
yanada takomillashtirish chora tadbirlari to‘g‘risida” gi PF-6199 sonli Farmoni ga binoan 
Turizm va sport vazirligi huzurida Madaniy meros agentligi tashkil etildi. Moddiy madaniy 
meros obyektlarini aniqlash, hisobga olish, muhofaza qilish, targ‘ib qilish davlat reyestri, 
elektron katalogi, davlat kadastrini yuritish, qo‘riqlanadigan tegralarini belgilash hamda 
sohada davlat nazoratini amalga oshirish kabilar agentlikning asosiy vazifalari sifatida 
belgilanganligi mamlakatimizda tarixiy-madaniy turizmni yanada rivojlantirishga oid tizimli 
ilmiy-metodologik tadqiqotlar olib borish muhim. 
Shunday qilib, tarixiy-madaniy turizmning hozirgi holatini, uni rivojlantirish 
istiqbollarini va milliy iqtisodiyotga ta’sirini tahlil qilish dolzarbdir. Bunda eng avvalo “tarixiy-
madaniy turizm” tushunchasining mazmunini aniqlash lozim.