Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг

 
144.
Bronxlarning bo‘linishi. 
1–trachea; 2–pulmo dexter; 3–pulmo sinister; 4–bronchus principalis; 5–v. 
pulmonalis; 6–a. pulmonalis; 7–bronchiolus; 8–bronchiolus respiratorius; 9–ductuli 
alveolares; 10–atrium; 11–vasa lymphatica; 12–alveolalarning kapillyar to‘ri; 13–
qo‘shuvchi to‘qima; 14–elastik to‘qima; 15–pleura pulmonalis; 16–saculi alveolares; 
17–alveolalar kesimi; 18–alveoli pulmonis; 19–silliq muskul tolalari; 20–nerv 
tolalari; 21–a. bronchialis; 22–v. bronchialis. 
Katta odamlarda ikkala o‘pkada o‘rtacha 4,9 – 5,0 l havo bo‘ladi. Tinch nafas 
olish vaqtida (har bir nafas olganda) o‘pkaga taxminan 500 ml havo kiradi, chuqur 

---

385 
nafas olganda esa 1600 ml toza havo kirib, 1600 ml karbonat angidridga boy havo 
chiqadi. Natijada o‘pkada hayotiy havo sig‗imi o‘rtacha 3500–3700 ml gacha bo‘ladi. 
Qolgan 1300–1400 ml havo esa qoldiq havo bo‘lib, doim o‘pkada turadi. 
O‘ p k a d a q o n a y l a n i sh i. O‘pkada havo almashinish sodir bo‘lganidan 
so‘ng, arteriya qon tomirlari bronxlarga o‘xshab shoxlanib, kapillyarlarga o‘tadi. 
Kapillyarlar esa nafas pufakchalarini to‘r kabi o‘raydi. Odam nafas olganda 
kislorodga boy havo nafas pufakchalaridan (havo bosimi pufakchada ko‘tariladi) 
arteriya kapillyarlariga shimiladi. Vena qonidagi karbonat angidridga boy havo 
aksincha vena tomirlaridan nafas pufakchalariga o‘tadi. Natijada nafas pufakchalarida 
havo almashinish sodir bo‘ladi. Arteriya qonidagi toza havo (kislorod) alveolalarga 
o‘tsa, ulardagi CO2 nafas yo‘li orqali tashqariga chiqadi. Kislorod bilan boyigan qon 
yig‗ilib, v.v. pulmonales orqali Yurakning chap bo‘lmachasiga, undan chap 
qorinchaga o‘tib, aorta orqali organizmga tarqaladi. 
O‟pka segmentlari 
(145). Xalqaro anatomik terminlar qoidasiga ko‘ra, o‘ng va 
chap o‘pkada 10 tadan segment borligi qabul qilingan. Jumladan o‘ng o‘pkaning 
Yuqori bo‘lagida 3 ta segment (uchida, orqa va oldingi) va pastki bo‘lagida 5 ta 
segment (Yuqori, lateral va medial bo‘lak asosidagi hamda orqa va oldingi bo‘lak 
asosidagi segmentlar) bo‘ladi. 
Chap o‘pkaning tepa bo‘lagida 5 ta segment (tepasida 2 ta o‘pka uchidagi, orqa-
oldingi, Yuqori va pastki tilsimon segmentlar), pastki bo‘lagida ham 5 ta segment 
(tepa, tepa usti asosidagi medial, lateral va orqa tomondagi asosiy va tepa osti 
segmentlar) bo‘ladi.
O‘pka va bronxlar segmenti. 
a–o‘ng o‘pkaning ichkari Yuzasidan ko‘rinishi; b–chap o‘pkaning ichkari 
Yuzasidan ko‘rinishi; c–o‘ng o‘pka; d–chap o‘pka; 
O‘pka bo‘laklari (ayniqsa tepa bo‘lagi) chaqaloqlarda unchalik rivojlanmagan, 
og‗irligi 40–70 g. Ikki Yoshdan so‘ng o‘pka ikki baravar kattalashib, tashqi ko‘rinishi 
katta odamlarnikiga o‘xshab qoladi. Bolalar balog‗atga yetgan davrda o‘pka bronxlari 
3–4 marta oshadi. Bronxlar 40–45 Yoshda eng katta hajmga ega bo‘ladi.